Vaginismus to schorzenie, które polega na mimowolnym skurczu mięśni dna miednicy, co może powodować ból, trudności lub wręcz niemożność odbycia stosunku płciowego, poddania się badaniu ginekologicznemu czy też włożenia tamponu.
Podczas próby włożenia do pochwy przedmiotu, takiego jak tampon, penis czy wziernik, mięśnie te kurczą się, co prowadzi do dyskomfortu. Objawy mogą obejmować skurcze mięśni, ból, a także przejściowe ustanie oddechu.
Najczęściej dotkniętą grupą mięśniową jest grupa pubococcygeus (PC), która odgrywa kluczową rolę w takich procesach jak oddawanie moczu, stosunek płciowy, orgazm, ruchy jelit oraz poród.
Bez odpowiedniego leczenia, vaginismus może prowadzić do frustracji i stresu, a jego objawy mogą się pogarszać. Na szczęście, dostępne są skuteczne metody leczenia.
Szybkie fakty o vaginismusie:
- Istnieją różne formy vaginismus, a objawy różnią się między poszczególnymi osobami.
- Ból może wahać się od łagodnego do intensywnego i może przybierać różne formy.
- Vaginismus może mieć podłoże zarówno emocjonalne, jak i medyczne.
- Leczenie, które często obejmuje ćwiczenia fizyczne i emocjonalne, zazwyczaj przynosi pozytywne rezultaty.
Rodzaje vaginismus
Istnieje kilka rodzajów vaginismus, które mogą dotykać kobiety w różnym wieku.
Pierwotny vaginismus
To stan, w którym ból był obecny od zawsze. Kobiety doświadczają trudności z używaniem tamponów oraz poddawaniem się badaniom ginekologicznym. Często pojawia się to podczas pierwszej próby stosunku, gdzie partner nie może włożyć penisa do pochwy, co opisują jako «uderzanie w ścianę» przy próbie penetracji.
Ból, uogólnione skurcze mięśni i przejściowe ustanie oddechu to typowe objawy, które ustępują, gdy próba penetracji zostaje przerwana.
Wtórny vaginismus
Ten typ rozwija się po okresie normalnej funkcji seksualnej, nie był zawsze obecny. Może wystąpić na każdym etapie życia i niekoniecznie musi mieć miejsce wcześniej.
Zwykle jest wynikiem określonego zdarzenia, takiego jak infekcja, menopauza, traumatyczne wydarzenie, problemy zdrowotne, kłopoty w relacjach, a także operacje lub porody.
Nawet po ustąpieniu pierwotnej dolegliwości, ból może się utrzymywać, jeśli organizm przyzwyczaił się do takiej reakcji.
Globalny vaginismus
Vaginismus w tej formie jest zawsze obecny, a każdy obiekt, który ma być wprowadzony, wywołuje skurcz.
Pogarszający vaginismus sytuacyjny
Objawy pojawiają się tylko w określonych sytuacjach, na przykład podczas stosunku płciowego, ale nie występują podczas badań ginekologicznych czy włożenia tamponu.
Objawy vaginismus
Objawy różnią się w zależności od osoby, ale mogą obejmować:
- bolesne współżycie (dyspareunia), z uczuciem ucisku i bólu, który może być palący lub kłujący
- trudności lub niemożność penetracji
- przewlekły ból seksualny, z lub bez znanej przyczyny
- ból podczas wkładania tamponu
- ból podczas badania ginekologicznego
- uogólnione skurcze mięśni lub ustanie oddychania podczas próby współżycia
Ból może wahać się od łagodnego dyskomfortu do intensywnego pieczenia. Vaginismus nie wpływa na odczuwanie podniecenia seksualnego, ale może prowadzić do lęku przed stosunkiem, co skutkuje unikaniem penetracji.
Przyczyny vaginismus
Vaginismus może być wywoływany przez czynniki fizyczne, emocjonalne lub ich połączenie. Może przyjąć formę reakcji anticipacyjnej, gdy osoba spodziewa się wystąpienia bólu.
Emocjonalne wyzwalacze
Do tych wyzwalaczy należą:
- strach przed bólem lub ciążą
- lęk związany z wydajnością lub poczuciem winy
- problemy w relacjach, na przykład z agresywnym partnerem lub poczuciem bezbronności
- traumatyczne wydarzenia, takie jak gwałt czy nadużycie
- doświadczenia z dzieciństwa, w tym wczesna edukacja seksualna lub ekspozycja na obrazy seksualne
Fizyczne wyzwalacze
Fizyczne przyczyny mogą obejmować:
- infekcje, takie jak infekcje dróg moczowych (UTI) lub infekcje drożdżowe
- stany zdrowotne, takie jak rak czy stwardnienie porostowe
- porody
- menopauza
- operacje w obrębie miednicy
- niewystarczająca gra wstępna
- niewłaściwe nawilżenie pochwy
- efekty uboczne leków
Problemy seksualne mogą dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Nie są niczyją winą, ani powodem do wstydu.
W większości przypadków dostępne są metody leczenia, które przynoszą ulgę.
Leczenie vaginismus
Aby zdiagnozować vaginismus, lekarz przeprowadzi wywiad i badanie miednicy. Leczenie może obejmować współpracę z różnymi specjalistami, w zależności od przyczyny.
Na początku wykluczone lub leczone powinny być wszelkie ewentualne przyczyny, takie jak infekcje, zanim skoncentrujemy się na vaginismusie.
Celem leczenia jest zmniejszenie automatycznego napięcia mięśni oraz lęku przed bólem, a także radzenie sobie z innymi rodzajami lęku związanymi z problemem.
Zazwyczaj leczenie obejmuje kombinację następujących działań:
Ćwiczenia kontroli dna miednicy: obejmują skurcze i relaksację mięśni, na przykład ćwiczenia Kegla, które poprawiają kontrolę nad mięśniami dna miednicy.
Edukacja i doradztwo: dostarczanie informacji na temat anatomii seksualnej i cyklu odpowiedzi seksualnych pomaga pacjentkom zrozumieć własny ból oraz procesy zachodzące w organizmie.
Ćwiczenia emocjonalne: pomagają osobom zidentyfikować, wyrazić i poradzić sobie z czynnikami emocjonalnymi, które mogą przyczyniać się do vaginismus.
Redukcja wrażliwości na wstawienie: Kobieta będzie zachęcana do codziennego dotykania obszaru wokół otworu pochwy bez wywoływania bólu, stopniowo przybliżając się do penetracji. Gdy będzie w stanie dotknąć obszaru wokół pochwy, następnym krokiem będzie dotknięcie warg sromowych. Kolejnym krokiem będzie włożenie palca.
Trening wstawiania lub rozszerzania: gdy kobieta osiągnie to bez bólu, nauczy się używać plastikowego rozszerzacza lub wkładki w kształcie stożka. Po bezbolesnym włożeniu, następnym krokiem będzie pozostawienie go na 10-15 minut, aby mięśnie przyzwyczaiły się do ciśnienia. Następnie można spróbować większej wkładki, a w końcu nauczyć partnera, jak ją włożyć.
Kiedy kobieta czuje się komfortowo z tymi ćwiczeniami, może pozwolić partnerowi na zbliżenie penisa do pochwy, ale nie na penetrację. Gdy poczuje się w tym całkowicie swobodnie, para może ponownie spróbować współżycia, stopniowo przyzwyczajając się do pełnej penetracji, tak jak w przypadku wkładek.
Czas potrzebny na skuteczne leczenie vaginismus jest indywidualny dla każdej osoby.
Rzadko zdarza się, aby konieczne było przeprowadzenie operacji w tej kwestii.
Każda osoba, która ma obawy związane z objawami vaginismus, powinna skonsultować się z lekarzem w celu oceny i odpowiedniego wsparcia.
Nowe badania i aktualne podejście do leczenia vaginismus
W 2024 roku, badania nad vaginismus zyskały nowy wymiar, koncentrując się na holistycznym podejściu do leczenia. Najnowsze dane wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna może być bardzo skuteczna w redukcji objawów. Badania pokazują, że połączenie terapii psychologicznej z fizjoterapią w obszarze dna miednicy przynosi znaczące korzyści. Warto także zauważyć, że wsparcie ze strony partnera odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia.
Statystyki wskazują, że około 70% kobiet, które uczestniczyły w programach terapeutycznych, zauważyły znaczne poprawy w swoim życiu seksualnym. Nowe techniki, takie jak terapia wirtualnej rzeczywistości, również zaczynają zyskiwać na popularności w leczeniu vaginismus, oferując pacjentkom możliwości relaksacji oraz przystosowania się do sytuacji, które wcześniej powodowały lęk.
Dodatkowo, badania pokazują, że edukacja seksualna, zwłaszcza w młodszych grupach wiekowych, może zmniejszać stygmatyzację i lęki związane z vaginismus, co jest krokiem w kierunku zdrowszego podejścia do seksualności. Uznanie, że vaginismus jest problemem, który można leczyć, jest kluczowe w rozwiązywaniu tego zjawiska oraz w poprawie jakości życia kobiet dotkniętych tym schorzeniem.
