Zespół nadpobudliwości psychoruchowej i schizofrenia to dwa różne zaburzenia psychiczne, które jednak mogą mieć pewne wspólne cechy.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest przewlekłym stanem, który charakteryzuje się takimi objawami behawioralnymi jak nieuwaga, nadpobudliwość i impulsywność. Szacuje się, że ADHD dotyka około 6,4 miliona dzieci w Stanach Zjednoczonych i często utrzymuje się również w wieku dorosłym.
ADHD występuje znacznie częściej u chłopców niż u dziewcząt, jednakże różnice te mogą wynikać z niedostatecznej diagnozy u dziewcząt w dzieciństwie. Objawy ADHD zazwyczaj zaczynają się przed 12 rokiem życia.
Schizofrenia to długotrwałe zaburzenie zdrowia psychicznego, które wpływa na sposób myślenia, odczuwania i zachowania jednostki. W USA schizofrenia dotyka około 3,5 miliona osób.
Choć schizofrenia występuje nieco częściej u mężczyzn, różnice te nie są znaczące. Objawy schizofrenii mogą pojawić się w wieku od 16 do 30 lat.
Mimo że ADHD i schizofrenia różnią się od siebie, istnieją pewne podobieństwa i nakładanie się objawów między tymi dwoma zaburzeniami.
Linki ADHD i schizofrenii
Objawy ADHD były zgłaszane u osób, które w wieku dorosłym rozwinęły schizofrenię. Często objawy te obserwuje się także u ich dzieci.
Niektóre możliwe powiązania między ADHD a schizofrenią, które zostały odkryte w badaniach, to:
- ADHD zdiagnozowane u wielu dzieci z genetycznym ryzykiem schizofrenii
- Osoby ze schizofrenią często mają objawy innych zaburzeń psychicznych we wczesnym okresie dojrzewania, a ADHD jest jednym z najczęściej zgłaszanych przypadków
- Diagnoza ADHD w dzieciństwie może być lepszym wyznacznikiem schizofrenii w wieku dorosłym niż depresja
- Dzieci z ADHD mają wysokie ryzyko rozwoju szerokiej gamy zaburzeń psychicznych
- Dzieci i nastolatki z ADHD mogą być 4,3 razy bardziej narażone na rozwój schizofrenii niż osoby bez ADHD
- Czynniki indukujące stres mogą być związane zarówno z ADHD, jak i schizofrenią, wpływając na prawidłowy rozwój mózgu dziecka przed porodem
- ADHD i schizofrenia mogą występować łącznie z powodu wspólnych czynników genetycznych
- Alternatywne formy genu, które powstają w wyniku mutacji u osób ze schizofrenią, występują również w przypadku ADHD.
Przyczyny
Przyczyna ADHD nie jest do końca jasna. Czynniki, które mogą wpływać na jego rozwój, obejmują:
- Genetyka: Badania wskazują, że ADHD może występować w rodzinach, a geny mogą odgrywać pewną rolę
- Środowisko: czynniki środowiskowe, takie jak narażenie na toksyczne substancje
- Rozwój: Problemy z centralnym układem nerwowym w kluczowych etapach rozwoju
Przyczyna schizofrenii również nie jest znana. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju schizofrenii, obejmują:
- Genetyka: Schizofrenia może występować w rodzinach. Różne kombinacje genów mogą zwiększać ryzyko związane z tym schorzeniem.
- Rozwój mózgu: Badania pokazują, że niektóre osoby ze schizofrenią mają subtelne różnice w strukturze mózgu.
- Neuroprzekaźniki: Brak równowagi między przekaźnikami chemicznymi w mózgu, takimi jak dopamina i serotonina, może być związany ze schizofrenią. Badania pokazują, że leki, które zmieniają poziom tych chemikaliów, łagodzą objawy schizofrenii.
- Ciąża i powikłania porodowe: Niska masa urodzeniowa, poród przedwczesny lub niedotlenienie podczas porodu są częściej obserwowane u osób ze schizofrenią.
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka ADHD obejmują:
- Historia rodzinna ADHD lub innego zaburzenia psychicznego
- Narażenie na pewne substancje podczas ciąży
- Brak niektórych składników odżywczych
- Czynniki psychospołeczne
- Przedwczesny poród lub niska masa urodzeniowa
- Stres u matki w czasie ciąży
- Palenie tytoniu podczas ciąży
- Alkohol i używanie narkotyków podczas ciąży
- Niedobór kwasu foliowego, cynku, magnezu i kwasów wielonienasyconych
Czynniki ryzyka dla schizofrenii obejmują:
- Historia rodzinna schizofrenii
- Narażenie na substancje chemiczne tuż przed narodzinami
- Deficyty żywieniowe
- Infekcje w czasie ciąży
- Przedwczesny poród lub niska masa urodzeniowa
- Niedobór żelaza i witaminy D, co może powodować obniżenie poziomu choliny podczas ciąży
- Wzrost aktywności układu odpornościowego wskutek zapalenia lub choroby autoimmunologicznej
- Przyjmowanie substancji psychoaktywnych jako nastolatek lub młody dorosły
Podobieństwa i różnice
Oprócz niektórych wspólnych czynników ryzyka dla ADHD i schizofrenii, badania wykazały, że autyzm, ADHD, zaburzenie dwubiegunowe, depresja oraz schizofrenia mają te same genetyczne czynniki ryzyka.
Wariant jednego z genów, które te zaburzenia dzielą, wpływa na obwody mózgowe związane z emocjami, myśleniem, uwagą i pamięcią.
Objawy
Objawy ADHD można podzielić na dwie kategorie: nieuwaga oraz nadpobudliwość i impulsywność.
Objawy nieuwagi obejmują:
- Krótki czas uwagi, łatwe rozpraszanie
- Popełnianie nieuważnych błędów podczas wykonywania zadań
- Niepozornie nie słyszeć, gdy się do nich mówi
- Trudności w wykonywaniu poleceń i zadań
- Problemy z organizacją zadań
- Zapominanie lub zgubienie rzeczy
- Unikanie zadań wymagających wysiłku umysłowego
Objawy nadpobudliwości i impulsywności obejmują:
- Trudności w usiedzeniu w miejscu, ciągłe wiercenie się
- Brak spokoju w czasie relaksu
- Problemy z koncentracją
- Nadmierne mówienie
- Przerywanie innym w rozmowach lub działaniach
- Niepokój, nadmierne bieganie lub wspinaczka w nieodpowiednich sytuacjach
- Działanie bez namysłu
- Brak poczucia zagrożenia
Objawy schizofrenii dzielą się na trzy kategorie: pozytywne, negatywne i poznawcze.
Do pozytywnych objawów schizofrenii zaliczają się:
- Halucynacje
- Urojenia, na przykład przekonanie, że są ścigane przez rząd
- Myśli paranoidalne
- Pobudzenie lub nadmierna aktywność ciała
- Niewłaściwe zachowanie
Natomiast negatywne objawy schizofrenii to:
- Wycofanie społeczne
- Brak dbałości o wygląd i higienę osobistą
- Obniżony wyraz emocji
- Utrata zainteresowania i motywacji
- Problemy z koncentracją, zmiany w rytmie snu oraz trudności w wychodzeniu z domu
- Zmniejszona chęć do rozmowy
Objawy poznawcze schizofrenii to:
- Dezorganizacja myśli
- Trudności w zrozumieniu informacji i podejmowaniu decyzji
- Brak skupienia i uwagi
- Problemy z wykorzystaniem zdobytej wiedzy w praktyce
Podobieństwa i różnice
W przypadkach, w których objawy ADHD i schizofrenii nie mieszczą się w standardowych kategoriach, ich różnicowanie może być trudne.
Schizofrenia zazwyczaj nie wykazuje nadaktywności jako kluczowej cechy, choć wiele osób z ADHD również nie wykazuje hiperaktywności.
Osoby ze schizofrenią często doświadczają epizodów psychotycznych, które obejmują halucynacje, urojenia oraz zaburzenia myślenia. Chociaż objawy te nie są typowe dla ADHD, około 10 procent osób z ADHD ma objawy psychotyczne.
Leki pobudzające stosowane w leczeniu ADHD mogą wywoływać te objawy psychotyczne.
W obu przypadkach, zarówno w schizofrenii, jak i ADHD, zauważa się problemy z myśleniem u nastolatków.
Niektóre osoby, które mają genetyczne predyspozycje do schizofrenii, spełniają kryteria diagnostyczne dla ADHD.
Trudności w skupieniu uwagi są cechą charakterystyczną ADHD, ale występują również u osób ze schizofrenią.
Diagnoza
Nie istnieje specjalny test do diagnozy ADHD. Lekarz zbiera historię choroby, zadaje pytania dotyczące objawów oraz przeprowadza badanie lekarskie, aby wykluczyć inne przyczyny. Następnie objawy porównywane są z kryteriami diagnostycznymi dla ADHD.
ADHD najczęściej diagnozowane jest w dzieciństwie.
Aby zdiagnozować schizofrenię, lekarz także zbiera historię choroby, zadaje pytania o objawy i upewnia się, że objawy nie są spowodowane lekami, nadużywaniem substancji lub innymi schorzeniami.
Można przeprowadzić badania przesiewowe na obecność alkoholu i narkotyków, a lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak MRI lub tomografia komputerowa.
Ocena psychiatryczna przeprowadzana jest przez lekarza lub specjalistę zdrowia psychicznego, który porównuje objawy z kryteriami diagnostycznymi dla schizofrenii.
Schizofrenia zazwyczaj diagnozowana jest w późnym okresie młodzieńczym lub wczesnych latach dwudziestych u mężczyzn oraz od końca lat 20. do początku lat 30. u kobiet.
Leczenie
Nie ma lekarstwa na ADHD, ale odpowiednie leczenie może złagodzić wiele z jego objawów. Metody leczenia mogą obejmować:
- Leki pobudzające – zwiększają i równoważą poziom chemiczny mózgu
- Leki niestymulujące – działają dłużej niż stymulanty, ale mogą poprawić uwagę, koncentrację i impulsywność
- Psychoterapia – terapia behawioralna może pomóc osobom z ADHD w zarządzaniu i modyfikacji ich zachowań
Nie ma również lekarstwa na schizofrenię, ale leki oraz terapia psychospołeczna mogą pomóc w radzeniu sobie z objawami. Metody leczenia mogą obejmować:
- Leki przeciwpsychotyczne – wpływają na dopaminę w mózgu, aby kontrolować objawy
- Terapia psychospołeczna – łączenie psychoterapii z treningiem społecznym i zawodowym, co zapewnia wsparcie, edukację i poradnictwo osobom ze schizofrenią
- Hospitalizacja – w okresach ciężkich objawów
- Terapia elektrowstrząsami – dla osób, które nie reagują na leki
Podobieństwa i różnice
Chociaż ADHD i schizofrenia mają podobne objawy, są traktowane w różny sposób.
ADHD leczy się stymulantami, które zwiększają poziom dopaminy w mózgu. Schizofrenia jest leczona lekami przeciwpsychotycznymi, które blokują działanie dopaminy.
Perspektywy
Objawy ADHD często ulegają poprawie wraz z wiekiem, chociaż niektórzy dorośli nadal doświadczają trudności. Większość osób ze schizofrenią wraca do zdrowia po epizodach objawowych, chociaż niektórzy mogą doświadczać nawrotów.
Osoba ze schizofrenią może także mieć ADHD, ale nie ma dowodów, że jedno zaburzenie powoduje drugie. Badania wskazują na związek między ADHD a schizofrenią, jednakże dokładny mechanizm tego powiązania wymaga dalszych badań.
Aktualne Badania
W 2024 roku badania nad ADHD i schizofrenią kontynuują dostarczanie nowych informacji, które rzucają światło na te zaburzenia. Najnowsze analizy genetyczne ujawniają, że pewne geny mogą predysponować jednostki zarówno do ADHD, jak i schizofrenii, co sugeruje, że istnieją wspólne mechanizmy biologiczne. Statystyki pokazują, że osoby z ADHD mają o 30% wyższe ryzyko wystąpienia schizofrenii w porównaniu do ogólnej populacji.
Ponadto, badania neuroobrazowe ujawniły różnice w strukturze mózgu u osób z ADHD i schizofrenią, co może pomóc w lepszym zrozumieniu, jak te zaburzenia wpływają na funkcjonowanie mózgu. Nowe terapie, takie jak połączenie podejść farmakologicznych z terapią behawioralną, wykazują obiecujące wyniki w łagodzeniu objawów obu zaburzeń.
Warto również zauważyć, że badania nad wpływem środowiska i czynników psychospołecznych na rozwój tych zaburzeń stają się coraz bardziej intensywne, co może prowadzić do lepszych strategii prewencyjnych i terapeutycznych w przyszłości.
