Choroba legionistów to forma zapalenia płuc, która występuje, gdy osoba wdycha bakterie Legionella. Większość przypadków jest związana z niewłaściwym zarządzaniem wodą, co stwarza idealne warunki do rozwoju tych patogenów.
W 2015 roku w Stanach Zjednoczonych zdiagnozowano około 6000 przypadków choroby legionistów, zwanej również chorobą Pontiac. Należy jednak pamiętać, że wiele przypadków może pozostać niezidentyfikowanych, co sprawia, że rzeczywista liczba zakażeń może być znacznie wyższa.
Statystyki pokazują, że choroba ta jest śmiertelna w około 10% przypadków, co czyni ją poważnym zagrożeniem zdrowotnym. Częstość występowania choroby wzrosła niemal czterokrotnie w latach 2000-2014, co budzi zaniepokojenie wśród specjalistów.
Szybkie fakty dotyczące choroby legionistów
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących choroby legionistów:
- Choroba legionistów została po raz pierwszy zidentyfikowana w 1976 roku i każdego roku dotyka około 5000 osób w USA.
- Jest to choroba przypominająca zapalenie płuc, atakująca płuca i mogąca być śmiertelna.
- Choroba występuje, gdy ludzie wdychają krople wody, które niosą bakterie.
- Wiele przypadków można uniknąć, jeśli systemy wodne, w tym klimatyzacja, są prawidłowo konserwowane.
Objawy
Objawy choroby legionistów mogą być początkowo trudne do zdiagnozowania, ponieważ przypominają inne formy zapalenia płuc. Zazwyczaj pojawiają się w ciągu 2 do 10 dni od momentu zakażenia.
Do najczęstszych objawów należą:
- wysoka gorączka, często przekraczająca 40 stopni Celsjusza
- dreszcze
- kaszel
- bóle mięśni
- bóle głowy
- dezorientacja
- nerwowość
Niektórzy pacjenci mogą odczuwać jedynie bóle mięśniowe i łagodny ból głowy, a pozostałe objawy rozwijają się w ciągu 1-2 dni. Gdy choroba się nasila, gorączka staje się wysoka, a bóle mięśni mogą się zaostrzać, towarzysząc dreszczom.
Bakterie mogą przenikać do płuc, prowadząc do uporczywego kaszlu, duszności i bólu w klatce piersiowej. Początkowo kaszel może być suchy, ale w miarę postępu infekcji może pojawić się śluz, a nawet krew.
Około 1 na 3 zakażonych pacjentów doświadcza nudności, wymiotów i biegunki, a osoby z objawami żołądkowo-jelitowymi często mają znacznie obniżony apetyt.
Może wystąpić dezorientacja oraz zmiany w stanie psychicznym pacjenta.
Komplikacje
Choroba legionistów może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak niewydolność oddechowa, w której organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu z płuc. Niewydolność nerek również może wystąpić w wyniku nagromadzenia płynów i toksyn we krwi. W najcięższych przypadkach może dojść do wstrząsu septycznego, który charakteryzuje się nagłym spadkiem ciśnienia krwi, co zagraża życiu.
Transmisja
Choroba legionistów występuje najczęściej jako pojedyncze przypadki, niezwiązane z żadnymi większymi epidemiami. Co roku odnotowuje się przynajmniej 20 wybuchów epidemicznych.
Epidemie mają tendencję do występowania latem lub wczesną jesienią, ale mogą się zdarzyć o każdej porze roku. Bakterie Legionella najczęściej występują w wodzie, w rzekach, jeziorach oraz w innych źródłach wody, gdzie ich liczba jest zazwyczaj niska.
Mogą jednak przedostać się do sztucznych systemów wodnych, zwłaszcza w klimatyzacji i chłodzeniu przemysłowym. Występują tam, gdzie woda jest sztucznie dostarczana lub wykorzystywana.
Zarażenie następuje poprzez wdychanie małych kropelek skażonej wody, nie przez jej picie. Zakażona osoba zazwyczaj nie przenosi infekcji na innych, chociaż w rzadkich przypadkach może to być możliwe.
Ryzyko zakażenia jest wyższe w miejscach złożonych systemów zaopatrzenia w wodę, takich jak szpitale, hotele oraz duże budynki.
Przyczyny
Bakterie Legionella naturalnie występują w rzekach, jeziorach i innych zbiornikach świeżej wody, jednak ich liczba jest zwykle niska, ponieważ temperatura wody w tych miejscach jest zbyt niska dla ich intensywnego rozmnażania.
W sztucznych systemach wodnych temperatura wody może być znacznie wyższa, co sprzyja szybkiemu namnażaniu bakterii. Optymalne dla ich rozwoju są temperatury w zakresie od 20 do 45 stopni Celsjusza.
Ponadto, bakterie te potrzebują odpowiednich źródeł pokarmu, takich jak zanieczyszczenia organiczne, glony, szlam, rdza oraz osady wapienne, które stanowią pożywienie dla tych patogenów.
Hotele, szpitale oraz duże obiekty z systemami klimatyzacyjnymi są idealnymi miejscami do namnażania się bakterii, zwłaszcza jeśli używają one wody do chłodzenia.
Inne potencjalnie zanieczyszczone systemy wodne to fontanny, wanny, prysznice, krany, tryskacze ogrodowe, spa oraz nawilżacze powietrza.
Czynniki ryzyka
Niektóre czynniki ryzyka mogą zwiększać podatność na chorobę legionistów.
Wiek: Osoby powyżej 50. roku życia są bardziej narażone na zakażenie.
Istniejące schorzenia: Osoby z problemami układu oddechowego, takimi jak palacze, pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz osoby z rakiem płuc są bardziej zagrożeni.
Osłabiony układ odpornościowy: Pacjenci z cukrzycą, chorobami nerek, białaczką i innymi nowotworami, którzy przechodzą chemioterapię, są bardziej narażeni na zakażenie.
Czynniki związane ze stylem życia: Duże spożycie alkoholu zwiększa ryzyko, a niektóre badania sugerują, że używanie konopi indyjskich może również zwiększać podatność.
Raport z CDC wskazuje, że noworodki urodzone w wannach porodowych mogą być narażone na chorobę legionistów. W latach 2011-2015 odnotowano tylko jeden przypadek zakażenia niemowlęcia przed 1. miesiącem życia, ale w pierwszych czterech miesiącach 2016 roku dwa niemowlęta urodzone w domu musiały być hospitalizowane z powodu choroby legionistów.
Diagnoza
Lekarz, aby zdiagnozować chorobę, rozważy zarówno objawy podmiotowe, jak i przedmiotowe oraz zapyta pacjenta o niedawne pobyty w dużych budynkach, takich jak hotele czy szpitale.
Testy, które mogą pomóc w wykryciu choroby, obejmują:
- badanie moczu w celu wykrycia antygenów, które są białkami produkowanymi przez układ odpornościowy w odpowiedzi na bakterie
- badania krwi
- skanowanie obrazowe, aby sprawdzić stan nerek i płuc
Nakłucie lędźwiowe może ujawnić, czy choroba wpłynęła na mózg pacjenta.
Leczenie
Leczenie choroby legionistów zazwyczaj polega na podawaniu antybiotyków, które mogą być przyjmowane doustnie lub dożylnie przez okres od 10 do 14 dni. Działania niepożądane mogą obejmować nudności, zawroty głowy, bóle głowy, utratę apetytu oraz bóle w klatce piersiowej.
Niektórzy pacjenci mogą wymagać podawania płynów dożylnie, aby uniknąć odwodnienia. Starsi pacjenci oraz osoby z osłabionym układem odpornościowym lub innymi przewlekłymi schorzeniami, jak cukrzyca, mogą wymagać hospitalizacji.
W przypadku poważnych uszkodzeń płuc, pacjent może potrzebować tlenoterapii.
Zapobieganie
Aby zapobiec chorobie legionistów, systemy wodne muszą być odpowiednio konserwowane. Woda powinna być utrzymywana w temperaturze poniżej 20 stopni Celsjusza (68 stopni Fahrenheita) lub powyżej 60 stopni Celsjusza (140 stopni Fahrenheita). Należy również unikać gromadzenia się zanieczyszczeń w wodzie.
Właściciele i zarządcy budynków komercyjnych są zobowiązani do przestrzegania wytycznych dotyczących bezpieczeństwa wodnego. Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) podkreśla, że wiele przypadków można uniknąć dzięki lepszemu zarządzaniu wodą. W latach 2000-2014 zauważono, że niemal wszystkie wybuchy były spowodowane problemami, którym można zapobiec poprzez efektywniejsze zarządzanie wodą.
Historia
Choroba legionistów wzięła swoją nazwę od pierwszej uznanej epidemii, która miała miejsce podczas konwencji Amerykańskiego Legionu w Filadelfii w lipcu 1976 roku. Bakterie rozprzestrzeniły się poprzez system klimatyzacyjny.
Pierwsza ofiara zmarła 27 lipca, trzy dni po zakończeniu konwencji. W kolejnym tygodniu do szpitala trafiło ponad 130 osób, głównie mężczyzn, z których 25 zmarło. Wszyscy byli uczestnikami tej samej konferencji i przebywali w tym samym hotelu.
W styczniu 1977 roku przyczynę zidentyfikowano jako nieznaną wcześniej bakterię, która później została nazwana Legionella. Choroba legionistów jest również znana jako legionelloza.
Aktualne badania i nowe informacje
W 2024 roku badania nad chorobą legionistów wskazują na wzrost liczby przypadków, co może być związane z globalnym ociepleniem i zmianami klimatycznymi, które wpływają na temperatury wody w systemach wodnych. Nowe badania wykazały, że bakterie Legionella mogą rozwijać się w szerszym zakresie temperatur, co zwiększa ryzyko zakażeń w okresach letnich.
Zwiększone zrozumienie mechanizmów działania bakterii oraz ich interakcji z innymi mikroorganizmami w wodzie prowadzi do nowych strategii zapobiegawczych. Badania sugerują, że regularne monitorowanie jakości wody i utrzymanie odpowiednich warunków w systemach wodnych są kluczowe w zapobieganiu rozprzestrzenieniu się choroby legionistów.
Ponadto, nowe terapie i leki przeciwdrobnoustrojowe są w fazie badań, co daje nadzieję na bardziej efektywne leczenie i zmniejszenie ryzyka zakażeń w przyszłości. Współpraca międzynarodowa w zakresie badań nad chorobą legionistów staje się coraz ważniejsza w walce z tą infekcją.
