Atak paniki następuje w wyniku intensywnego niepokoju. Może przytrafić się każdemu, a często staje się charakterystycznym objawem zaburzenia paniki. Objawy to m.in. szybkie bicie serca, przyspieszone oddychanie, nadmierna potliwość oraz drżenie.
U osób, które nie cierpią na zaburzenia lękowe, atak paniki może wystąpić w sytuacjach wywołujących silny stres.
Zarówno atak paniki, jak i zaburzenia lękowe mogą dotknąć osoby z różnych środowisk, jednak statystyki pokazują, że są one znacznie bardziej rozpowszechnione wśród kobiet niż mężczyzn.
Objawy
Atak paniki często wywołany jest przez konkretne zdarzenie, ale może się również zdarzyć nagle, bez wyraźnej przyczyny. Uważa się, że są one wynikiem ewolucyjnej reakcji na zagrożenie.
Zespół lęku napadowego to jedno z najbardziej przerażających i nieprzyjemnych doświadczeń, jakie można przeżyć. Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne (APA) wskazuje, że atak paniki może trwać jedynie 15 sekund, lecz jego objawy mogą utrzymywać się przez 30 minut lub dłużej, a czasami nawet przez kilka godzin.
Według Stowarzyszenia Lęków i Depresji w Ameryce, atak paniki zazwyczaj obejmuje przynajmniej cztery z poniższych symptomów:
- Ból w klatce piersiowej i dyskomfort
- Dreszcze lub uczucie nadmiernego gorąca
- Derealizacja lub uczucie oderwania od rzeczywistości
- Zawroty głowy i uczucie oszołomienia
- Intensywny strach przed śmiercią
- Obawa przed utratą kontroli lub uczucie, że ktoś «oszalał»
- Uczucia duszenia się
- Kołatanie serca lub nieregularne bicie serca
- Nudności i problemy żołądkowe
- Drętwienie lub mrowienie
- Drżenie lub potrząsanie
- Uczucie przytłoczenia
- Trudności z oddychaniem, jakby ktoś dusił
Ataki paniki mogą również wiązać się z agorafobią, czyli lękiem przed miejscami, z których nie można się łatwo wydostać. Osoby, które doświadczyły ataku paniki, często opisują uczucie uwięzienia.
Niekiedy objawy ataku paniki mogą być mylone z innymi schorzeniami, takimi jak choroby płuc, serca czy problemy z tarczycą.
Osoby mogą zgłaszać się do lekarza z objawami ataku serca, podczas gdy w rzeczywistości przyczyną jest lęk. Ataki paniki są w pełni uleczalne i nie oznaczają, że ktoś jest hipochondrykiem czy osobą z zaburzeniami psychicznymi.
Co to jest zaburzenie paniki?
Zaburzenie paniki to schorzenie, w którym ataki paniki są objawami. Według Stowarzyszenia Lęku i Depresji w Ameryce, około 6 milionów Amerykanów zmaga się z tym zaburzeniem.
Zaburzenie to najczęściej dotyka kobiety i najczęściej pojawia się w młodym wieku, od 18 do 25 lat.
Osoby z tym zaburzeniem doświadczają wielu ataków paniki i żyją w lęku przed kolejnym atakiem. To uczucie strachu często prowadzi do izolacji społecznej, wycofania się z życia rodzinnego i towarzyskiego. Osoby te mogą unikać miejsc publicznych, co znacząco wpływa na jakość ich życia.
Przyczyny
Eksperci podkreślają, że odczuwanie lęku i paniki jest naturalnym mechanizmem przetrwania. Jednakże, gdy poziom lęku osiąga punkt, w którym zakłóca codzienne życie, może prowadzić do poważnych problemów.
Reakcja organizmu na stres, w tym aktywacja ciała migdałowatego, odpowiada za odczuwanie lęku. U niektórych osób ciało migdałowate reaguje lękiem nawet w braku bezpośredniego zagrożenia, co zwiększa ryzyko wystąpienia ataków paniki.
Produkcja adrenaliny, znanej również jako hormon «walki lub ucieczki», jest normalną reakcją na stres. W momencie zagrożenia adrenalina podnosi ciśnienie krwi i przyspiesza bicie serca, co może prowadzić do objawów ataku paniki.
Jeżeli nie ma rzeczywistego zagrożenia, a organizm jest «naładowany» adrenaliną, może to skutkować wybuchem paniki.
Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia ataków paniki, w tym:
- Genetyka – historia rodzinna zaburzeń lękowych zwiększa ryzyko
- Duży stres lub zmiany życiowe, takie jak utrata bliskiej osoby czy rozstanie
- Traumatyczne doświadczenia – np. przemoc fizyczna czy seksualna
- Niekorzystne nawyki, takie jak palenie czy nadmierna konsumpcja kofeiny
- Inne zaburzenia psychiczne, takie jak GAD, OCD czy PTSD
Czasami ataki paniki występują bez wyraźnej przyczyny czy historii rodzinnej.
Diagnoza
Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne (APA) publikuje podręcznik diagnostyczny (DSM-5), który zawiera kryteria do diagnozowania zaburzeń psychicznych.
Kryteria rozpoznania zespołu lęku napadowego obejmują:
- Doświadczanie częstych i nieoczekiwanych ataków paniki
- Co najmniej miesiąc ciągłego strachu przed kolejnym atakiem oraz zmian w zachowaniu w wyniku tego strachu
- Ataki paniki, które nie są spowodowane innymi zaburzeniami psychicznymi ani substancjami psychoaktywnymi
Osoba, która spełnia te kryteria, prawdopodobnie cierpi na zespół lęku napadowego.
Leczenie
Podstawowe metody leczenia zaburzeń lękowych obejmują farmakoterapię oraz psychoterapię.
Psychoterapia, zwana «terapią rozmów», polega na pracy z licencjonowanym specjalistą ds. zdrowia psychicznego, który pomaga odkryć przyczyny ataków paniki i przełamać lęki.
Leki mogą pomóc w regulacji równowagi neurotransmiterów w mózgu, co jest kluczowe w terapii zaburzeń lękowych.
Do najczęściej stosowanych leków należą:
- Benzodiazepiny, takie jak alprazolam (Xanax) czy klonazepam (Klonopin)
- Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), na przykład fluoksetyna (Prozac) czy sertralina (Zoloft)
- Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), takie jak wenlafaksyna (Effexor XR)
Ważne, aby każdy pacjent dyskutował ze swoim lekarzem o potencjalnych korzyściach i skutkach ubocznych leków.
Czasem lekarze przepisują beta-blokery, które pomagają w kontrolowaniu częstości akcji serca i redukują uczucie lęku, według National Institute of Mental Health (NIMH).
Zapobieganie
Oprócz leczenia, zmiany w stylu życia mogą pomóc w zmniejszeniu częstości ataków paniki.
Oto kilka zaleceń:
- Unikanie substancji, które mogą potęgować lęk, takich jak kofeina, nikotyna czy używki
- Dbaj o odpowiednią ilość snu każdej nocy
- Udzielaj się w grupach wsparcia dla osób doświadczających ataków paniki
- Wprowadź techniki redukcji stresu, takie jak joga, medytacja czy regularna aktywność fizyczna
Komplikacje
Nieleczone zaburzenie lęku napadowego może wpłynąć na wiele aspektów życia danej osoby.
Możliwe komplikacje to:
- Nadużywanie substancji, w tym alkoholu, jako sposób na radzenie sobie z lękiem
- Rozwój fobii, takiej jak agorafobia
- Problemy finansowe wynikające z unikania pracy lub aktywności społecznych
- Zwiększone ryzyko myśli samobójczych
- Izolacja społeczna
- Potrzeba częstej opieki medycznej z powodu problemów zdrowotnych
Poszukiwanie pomocy w leczeniu paniki może znacząco zmniejszyć ryzyko tych powikłań.
