Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest zaburzeniem neurologicznym, które obejmuje objawy takie jak nieuwaga, nadpobudliwość i impulsywność. Zazwyczaj diagnozowane jest w dzieciństwie, ale może trwać aż do dorosłości.
ADHD wpływa na rozwój mózgu i można je zdiagnozować już w wieku od 3 do 6 lat. Dzieci z tym zaburzeniem często przejawiają nadmierną aktywność oraz skłonność do impulsywnych działań, co może wpływać na ich osiągnięcia w szkole.
W miarę dorastania objawy ADHD mogą stawać się bardziej wyraźne, co w konsekwencji utrudnia naukę i nawiązywanie relacji. Młodzież z ADHD często zmaga się z problemami w relacjach interpersonalnych, a także może wykazywać tendencje do zachowań aspołecznych.
Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC), około 11% amerykańskich dzieci w wieku od 4 do 17 lat zmaga się z ADHD. W 2011 roku około 6,4 milionów dzieci w Stanach Zjednoczonych otrzymało tę diagnozę.
Zgodnie z danymi Stowarzyszenia Lęków i Depresji w Ameryce (ADAA), 50% dzieci z ADHD w USA nadal boryka się z tym zaburzeniem w dorosłym życiu, co stanowi około 4% dorosłej populacji lub 8 milionów dorosłych Amerykanów.
Czym są ADHD i depresja?
Osoby z ADHD są bardziej narażone na wystąpienie innych zaburzeń, w tym depresji. Depresja to powszechne, ale poważne zaburzenie nastroju, które wpływa na emocje, myślenie i zachowanie. Może prowadzić do intensywnego poczucia smutku, izolacji oraz braku zainteresowania codziennymi aktywnościami.
National Alliance on Mental Illness (NAMI) szacuje, że około 16 milionów dorosłych Amerykanów, czyli 7% populacji USA, doświadczyło przynajmniej jednego poważnego epizodu depresyjnego w 2015 roku.
Kobiety są bardziej narażone na depresję, doświadczając jej o 70% częściej niż mężczyźni. Młodsi dorośli w wieku 18-25 lat mają 60% większe ryzyko wystąpienia depresji w porównaniu do osób w wieku 50 lat lub starszych.
Osoby z ADHD mogą doświadczać depresji z powodu przewlekłego stresu i wyzwań, przed którymi stoją. Aż 70% wszystkich osób z ADHD odczuwa objawy depresji w pewnym momencie swojego życia.
Problemy związane z ADHD, jeśli nie są leczone, mogą prowadzić do poczucia utraty kontroli, co dodatkowo pogłębia stan depresyjny.
Identyfikacja symptomów
Objawy depresji i ADHD mogą być podobne, co sprawia, że diagnoza bywa skomplikowana. Depresja u osób z ADHD może manifestować się w inny sposób niż u tych, którzy nie mają tego zaburzenia. Dlatego depresja niekiedy jest błędnie diagnozowana jako ADHD.
Leki stosowane w terapii ADHD mogą również utrudniać prawidłową diagnozę depresji, ponieważ ich efekty mogą naśladować objawy depresyjne lub je pogarszać.
W rezultacie może być trudno odróżnić te dwa zaburzenia i wprowadzić odpowiednie leczenie.
Chociaż depresja i ADHD mają pewne wspólne objawy, są one wynikiem różnych mechanizmów. Oba zaburzenia mogą prowadzić do trudności z koncentracją oraz utraty motywacji.
Osoba z ADHD może tracić motywację, sądząc, że ich wysiłki są niedoceniane. Natomiast osoba z depresją może nie kończyć zadań, ponieważ ma poczucie bezcelowości.
Dodatkowo, osoba z ADHD może mieć trudności z rozpoczęciem projektów, co skutkuje niedokończeniem zadań. Z kolei osoba cierpiąca na depresję może być rozproszona lub zmęczona, co utrudnia skupienie się na zadaniach.
Objawy takie jak trudności ze snem, wahania nastroju i drażliwość występują zarówno w ADHD, jak i depresji. Należy jednak zaznaczyć, że ADHD jest zazwyczaj zaburzeniem przewlekłym, podczas gdy depresja często ma charakter epizodyczny.
ADHD i depresja u dzieci i dorosłych
ADHD może stanowić szczególne wyzwanie dla dzieci, które wciąż rozwijają swoje umiejętności emocjonalne, psychiczne i fizyczne. Dzieci te mogą nie rozumieć, co się z nimi dzieje, co prowadzi do frustracji.
Problemy z zachowaniem oraz niskie poczucie własnej wartości mogą prowadzić do depresji. «Bycie innym» może skutkować dokuczaniem ze strony rówieśników oraz poczuciem izolacji.
Objawy depresji u dzieci z ADHD obejmują:
- Intensywne uczucie smutku
- Utrata zainteresowania ulubionymi zajęciami lub wycofanie się z relacji z rodziną i przyjaciółmi
- Zmiany w wzorcach snu oraz odżywiania
- Problemy w nauce oraz brak odrabiania prac domowych
- Nieobecność w szkole
- Poczucie beznadziejności, bezradności lub myśli samobójcze
Depresja może nasilać objawy ADHD, co objawia się większą impulsywnością, brakiem uwagi lub nadmiernym przytłoczeniem i dezorganizacją. Czasami ADHD jest mylnie identyfikowane jako choroba dwubiegunowa u dzieci.
Starsze dzieci mogą chcieć zrezygnować z leków lub sięgać po substancje psychoaktywne, takie jak alkohol.
U dorosłych
Objawy depresji u dorosłych z ADHD obejmują:
- Trudności z koncentracją i skupieniem uwagi
- Skupianie się na jednej czynności w nadmiarze
- Dezorganizacja i zapominanie
- Impulsywność
- Problemy emocjonalne, w tym trudności w zarządzaniu emocjami, takimi jak gniew czy frustracja
- Nadpobudliwość lub uczucie niepokoju
ADAA zauważa, że mniej niż 20% dorosłych z ADHD zostało zdiagnozowanych lub otrzymało leczenie. Zaledwie 1 na 4 dorosłych szuka pomocy w przypadku ADHD.
Około 50% dorosłych z ADHD zmaga się również z zaburzeniami lękowymi.
Szacuje się, że depresja występuje 2,7 razy częściej wśród dorosłych z ADHD niż w ogólnej populacji. Objawy depresji u dorosłych obejmują:
- Zauważalne zmiany w apetycie lub wzorcach snu
- Utrata zainteresowania i przyjemności z wcześniej lubianych aktywności
- Poczucie bezwartościowości, beznadziejności lub winy
- Powracające myśli o śmierci lub samobójstwie
- Objawy fizyczne, takie jak bóle głowy lub brzucha
Diagnoza
Diagnozowanie ADHD bywa skomplikowane, ponieważ nie istnieje jeden test medyczny, który mógłby go wykryć. Proces diagnostyczny polega na zebraniu szeregu informacji i odpowiedzi na pytania.
Nowe wydanie Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych zawiera wytyczne dotyczące diagnozowania ADHD, koncentrując się na wzorach nieuwagi, nadpobudliwości i impulsywności.
Diagnoza obejmuje dokumentowanie zachowań dziecka przy współpracy z rodzicami, nauczycielami, innymi pracownikami szkoły oraz specjalistami zdrowia psychicznego.
Aby zdiagnozować ADHD, dziecko musi wykazywać co najmniej sześć określonych zachowań przed ukończeniem 12. roku życia, według kryteriów DSM-5.
Ocena dorosłych z ADHD obejmuje dokładny opis ich historii medycznej oraz behawioralnej. Dorośli muszą spełniać przynajmniej pięć kryteriów DSM-5, aby otrzymać diagnozę ADHD.
ADHD oraz depresję można skutecznie leczyć za pomocą leków i psychoterapii. U dzieci w wieku 6 lat i starszych zaleca się terapię behawioralną w połączeniu z farmakoterapią, natomiast dzieci w wieku 5 lat i młodsze powinny być leczone głównie terapią behawioralną.
Leki przeciwdepresyjne stosuje się w leczeniu depresji, podczas gdy leki stymulujące mogą pomóc w redukcji objawów ADHD, takich jak nadpobudliwość i impulsywność. Przykładami leków stosowanych w terapii ADHD są Adderall i Ritalin.
Leki te pomagają osobom lepiej się koncentrować, co umożliwia im skuteczne uczenie się i pracę.
Reakcje na leki mogą różnić się między poszczególnymi osobami, dlatego czasami konieczne jest przetestowanie kilku kombinacji, aby znaleźć najbardziej odpowiednią.
Wspieranie dziecka z ADHD
Rodzice dzieci z ADHD powinni uważnie obserwować zmiany w zachowaniu, aby zidentyfikować ewentualny rozwój depresji lub innych zaburzeń zachowania.
Ważne jest, aby rodzice pozostawali w kontakcie z nauczycielem swojego dziecka i monitorowali jego zachowanie w klasie.
Struktura i rutyna mogą wspierać rozwój umiejętności organizacyjnych i zarządzania czasem. Rodzice mogą być zobowiązani do pomocy dzieciom w dokończeniu zadań.
Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że nie jest samo. Poradnictwo rodzinne lub indywidualne może stanowić dla dziecka z ADHD bezpieczne miejsce do wyrażania swoich emocji.
Niezwykle istotne jest również, aby dzieci uczyły się radzić sobie z emocjami i poziomem stresu, ponieważ nadmierny stres emocjonalny może prowadzić do nasilenia lęku i depresji.
Zdrowy styl życia, obejmujący odpowiednią dietę, wystarczającą ilość snu i regularną aktywność fizyczną, może przyczynić się do złagodzenia objawów.
Odpowiednia diagnoza oraz leczenie mogą pomóc osobom z ADHD w lepszym radzeniu sobie z objawami.
Nowe badania i wnioski na 2024 rok
W 2024 roku badania nad ADHD i depresją wykazały, że integracja terapii behawioralnej z lekami przynosi lepsze rezultaty w leczeniu obu zaburzeń. Nowe podejście polega na holistycznym traktowaniu pacjenta, które uwzględnia zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne.
W badaniach przeprowadzonych przez American Psychological Association zauważono, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) przynosi znaczące korzyści w redukcji objawów depresji u pacjentów z ADHD. Często obserwuje się poprawę jakości życia oraz umiejętności społecznych.
Dodatkowo, analiza danych z ostatnich lat sugeruje, że wczesna interwencja oraz stałe wsparcie rodzinne mogą znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia depresji u dzieci z ADHD. Ważnym elementem jest także edukacja rodziców w zakresie rozpoznawania objawów i skutecznych strategii wsparcia.
Z perspektywy społecznej, rosnąca świadomość problemów związanych z ADHD i depresją wśród nauczycieli oraz pracowników służby zdrowia przyczynia się do lepszej diagnostyki i szybszego dostępu do terapii. Wartościowe są także programy wsparcia dla rodzin, które mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami związanymi z tymi zaburzeniami.
Podsumowując, zrozumienie związku między ADHD a depresją oraz skuteczna interwencja mogą znacząco poprawić jakość życia osób dotkniętych tymi zaburzeniami, a także ich bliskich.
