Naukowcy sugerują, że istnieje silniejszy związek między ADHD a problemami ze snem, niż dotychczas sądzono, i że te dwa zaburzenia mogą być ze sobą ściśle związane.
Dane przekazane przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) wskazują, że około 11% dzieci w wieku od 4 do 17 lat ma zdiagnozowane zaburzenie nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) w Stanach Zjednoczonych.
Spośród dorosłych mieszkańców USA, Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego informuje o 4,1% 12-miesięcznej częstości występowania tego zaburzenia.
ADHD charakteryzuje się zazwyczaj nadpobudliwością, krótkim czasem uwagi oraz trudnościami w samoorganizacji. Czasami towarzyszy mu jeden lub kilka innych stanów, takich jak dysleksja, lęk czy depresja.
Inną kwestią, która została zakwestionowana w kontekście ADHD, są problemy ze snem, w tym bezdech senny oraz zaburzenia wzorców snu.
Zazwyczaj ADHD i zaburzenia snu traktowane są jako osobne zagadnienia, jednak prof. Sandra Kooij z VU University Medical Center w Amsterdamie uważa, że te dwa elementy mogą być zasadniczo połączone.
Profesor Kooij wyjaśniła, że jako psychiatra specjalizująca się w ADHD, ma do czynienia z wieloma przypadkami, w których zaburzenie wydaje się być związane z problemami ze snem. To zainspirowało ją do bliższego przyjrzenia się temu powiązaniu.
Powiedziała nam: «Jestem psychiatrą specjalizującym się w ADHD od 1995 roku i od samego początku zaintrygowały mnie problemy ze snem, które dotyczą większości osób cierpiących na ADHD. Większość z nich miała podobny wzór późnego zasypiania oraz trudności z wstaniem rano, co prowadzi do zmęczenia w ciągu dnia i zakłócenia ich codziennych ról.»
«Czas snu był zazwyczaj krótki z powodu porannych obowiązków szkolnych lub zawodowych, co również nasilało objawy ADHD» – wyjaśnia prof. Kooij.
Badaczka przedstawiła swoje wnioski na Kongresie Europejskiego Kolegium Neuropsychofarmakologii, który odbył się w Paryżu.
Większość osób z ADHD ma problemy ze snem
Profesor Kooij oraz jej zespół dokonali przeglądu kilku badań, które wskazują na związek pomiędzy zaburzeniami snu a ADHD, sugerując, że dotychczasowe dowody stanowią mocny fundament dla dalszych badań.
«Analizując dostępne dane, wydaje się, że ADHD i bezsenność są dwiema stronami tej samej monety, dotyczącej zarówno aspektów fizjologicznych, jak i psychicznych» – wyjaśnia prof. Kooij.
Badania prof. Kooij ujawniły kilka interesujących faktów dotyczących obecności zaburzeń snu u osób z ADHD, co skłoniło ją do sformułowania hipotezy.
Po pierwsze, zauważa, że większość osób z rozpoznaniem ADHD ma również zaburzony wzorzec snu. To zjawisko wpływa na fizjologiczne aspekty snu, co z kolei może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
«[Z]aczęliśmy badać początek melatoniny, hormonu snu, w ślinie u osób z ADHD, zarówno tych z problemami z zasypianiem, jak i bez nich. Odkryliśmy, że osoby, które zasypiają późno, mają początek melatoniny o 1,5 godziny później niż normalnie, co koreluje z ich wzorami późnego snu» – powiedziała prof. Kooij.
«[A] ich układy ruchowe oraz temperatura ciała w ciągu 24 godzin były opóźnione» – dodała. «Następne pytanie dotyczyło opóźnienia innych procesów fizycznych i tego, jakie mogłoby to mieć konsekwencje dla ich zdrowia.»
Osoby z ADHD skarżą się na szereg zaburzeń snu, takich jak:
- zespół niespokojnych nóg, charakteryzujący się przymusem poruszania nogami w spoczynku, co zakłóca normalne wzorce snu
- bezdech senny, w którym występują nienormalne i destrukcyjne przerwy w oddychaniu podczas snu
- różne zaburzenia rytmu okołodobowego, odnoszące się do przerw w regularnym cyklu fizjologicznym snu i czuwania, w tym zespół opóźnionej fazy snu (DSPS)
DSPS charakteryzuje się niemożnością zasypiania przed określoną godziną oraz zwiększoną trudnością w budzeniu się rano.
Profesor Kooij zauważa, że te zaburzenia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia innych chorób, takich jak otyłość, nadciśnienie, choroby układu krążenia, cukrzyca czy nowotwory.
Niektóre osoby z ADHD mogą zatem korzystać z przyjmowania suplementów melatoniny lub terapii światłem. Oba podejścia są zalecane osobom z zaburzeniami snu, ale czasami stosuje się je również w celu poprawy objawów depresji, zwłaszcza w przypadku sezonowego zaburzenia afektywnego.
«Obecnie staramy się zapobiegać tej potencjalnej negatywnej kaskadzie zdarzeń u osób z ADHD z problemami ze snem przez całe życie, stosując melatoninę w nocy i/lub terapię światłem rano, oraz analizując wpływ na ciśnienie krwi, poziom glukozy, tętno i inne biomarkery» – powiedziała prof. Kooij.
Fotofobię, czyli nadwrażliwość na światło, zgłosiło także 69% dorosłych z ADHD. Profesor Kooij sugeruje, że ta nadwrażliwość prowadzi ich do noszenia okularów przeciwsłonecznych w sposób ciągły w ciągu dnia, co może nasilać problemy ze snem. Zastanawia się, czy «coś dzieje się w oku, co jest związane z ADHD i późnym snem».
Prof. Kooij i jej zespół prowadzą badania mające na celu ustalenie, jakie leczenie może być najbardziej skuteczne w przypadku zaburzeń snu. «Staramy się dowiedzieć, czy niska dawka melatoniny (0,5 miligrama) wieczorem jest tak samo skuteczna jak wyższe dawki (3 miligramy) oraz która forma leczenia jest najlepsza: melatonina, placebo czy melatonina połączona z terapią światłem rano» – powiedziała.
Podzieliła się również kilkoma wskazówkami dotyczącymi radzenia sobie z zaburzeniami snu, doradzając, że osoby zaniepokojone swoimi wzorcami snu powinny «zaprzestać korzystania z ekranów po godzinie 22» oraz powinny dążyć do «stałego wstawania o tej samej porze każdego ranka. Jeśli to konieczne, niech użyją mocnej lampy, aby obudzić mózg.»
Gdzie leży przyczyna?
Prof. Kooij jest zainteresowana ustaleniem, w jaki sposób istnieje związek przyczynowy między ADHD a zaburzeniami snu.
«Jeśli to połączenie zostanie potwierdzone, rodzi się intrygujące pytanie: czy ADHD powoduje bezsenność, czy też bezsenność prowadzi do ADHD? Jeśli to drugie, moglibyśmy leczyć niektóre przypadki ADHD metodami niefarmakologicznymi, takimi jak zmiana oświetlenia lub schematy snu, co mogłoby zapobiec negatywnym skutkom chronicznej utraty snu na zdrowie.»
Prof. Sandra Kooij
Ostrzega, że ona i jej koledzy nie sugerują, że zaburzone wzorce snu są kluczowe dla wszystkich diagnoz ADHD, ale nadal sądzą, że silny związek wymaga dalszych badań.
«Nie twierdzimy, że wszystkie problemy związane z ADHD są powiązane z tymi wzorami okołodobowymi, ale wydaje się, że jest to ważny element» – mówi.
Nowe badania i ich znaczenie
W 2024 roku badania nad związkiem między ADHD a zaburzeniami snu zyskują na znaczeniu. Nowe dane wskazują, że osoby z ADHD są bardziej narażone na rozwój chronicznych problemów ze snem, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. W szczególności, badania wykazują, że problemy ze snem mogą zaostrzać objawy ADHD oraz wpływać na jakość życia pacjentów.
W ostatnich badaniach przeprowadzonych w 2024 roku, naukowcy zauważyli, że wprowadzenie terapii behawioralnej, takiej jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), znacząco poprawia jakość snu u pacjentów z ADHD, a także redukuje objawy ADHD. Zastosowanie strategii radzenia sobie ze stresem oraz technik relaksacyjnych okazało się być szczególnie skuteczne.
Co więcej, badania dotyczące suplementacji melatoniną wskazują na pozytywne efekty w regulacji cyklu snu u osób z ADHD, co z kolei wspiera ogólne samopoczucie psychiczne i fizyczne. Warto podkreślić, że każdy przypadek jest unikalny, a podejście do terapii powinno być dostosowane indywidualnie, z uwzględnieniem potrzeb pacjenta.
Wnioski te podkreślają znaczenie holistycznego podejścia do leczenia ADHD, które obejmuje zarówno aspekty psychologiczne, jak i fizjologiczne. Niezwykle istotne jest, aby lekarze, terapeuci i pacjenci współpracowali, aby stworzyć skuteczne strategie radzenia sobie z problemami ze snem i ADHD.
