Największe badanie obrazowe tego rodzaju stwierdza, że ludzie z rozpoznaniem ADHD mają zmienione mózgi. Identyfikuje różnice w wielkości w kilku regionach mózgu, przy czym największe różnice występują u dzieci, a nie u dorosłych. Naukowcy twierdzą, że odkrycia – z obrazów mózgu ponad 3200 osób – dostarczają mocnych dowodów na to, że ADHD jest zaburzeniem mózgu.
Badanie – które zostało sfinansowane przez National Institutes of Health (NIH) – zostało opublikowane w. Jest to dzieło ENIGMA Consortium, międzynarodowej multidyscyplinarnej grupy badającej różnice w genetyce i obrazowaniu mózgu w zaburzeniach psychicznych.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest powszechnym zaburzeniem neuropsychiatrycznym cechującym się nieodpowiednimi dla wieku objawami nieuwagi (takimi jak trudności z utrzymaniem ostrości), nadpobudliwością (np. skrajnym niepokojem) oraz impulsywnością (w tym pochopne działania i nadmierne przerywanie innych).
Zaburzenie dotyczy więcej niż 1 na 20 młodych osób w wieku poniżej 18 lat. Dwie trzecie dzieci z rozpoznaniem ADHD nadal doświadcza uporczywych i upośledzających objawów jako dorośli, zauważają autorzy badania.
Dr Martine Hoogman z wydziału genetyki człowieka w Centrum Medycznym Uniwersytetu Radboud w Nijmegen w Holandii jest głównym badaczem sekcji ENHD w ADHD oraz głównym autorem nowego artykułu.
Mówi, że «niespotykany rozmiar» ich badań ma kluczowe znaczenie, ponieważ pomógł zidentyfikować «bardzo małe – w zakresie kilku procent» różnice w rozmiarach mózgu.
«Podobne różnice w objętości mózgu obserwuje się także w innych zaburzeniach psychiatrycznych, zwłaszcza w dużych zaburzeniach depresyjnych» – dodaje dr Hoogman.
Mózg ADHD ogólnie mniejszy i w niektórych regionach
Wcześniejsze badania wykazały powiązania między różnicami w objętości mózgu a ADHD, ale były one ograniczone przez małe rozmiary próbek, co utrudnia wyciągnięcie jakichkolwiek stanowczych wniosków.
Niemniej jednak wskazały one na kilka różnic w mózgu w ADHD. Na przykład niektórzy sugerowali, że zaangażowane są zwoje podstawy mózgu – obszar mózgu kontrolujący emocje, funkcje poznawcze i ruchy dobrowolne. Okazało się, że dwa regiony w zwojach, jądrze ogoniastym i skorupie, są mniejsze u osób z ADHD.
W ramach nowego badania dr Hoogman i jego współpracownicy mierzyli różnice w strukturze mózgu na podstawie skanów MRI 1 713 osób z rozpoznaniem ADHD oraz 1 529 innych osób (osób kontrolnych), które nie miały ADHD. Wiek uczestników wahał się od 4 do 63 lat.
Na podstawie skanów MRI zespół mógł ocenić ogólną objętość mózgu, a także wielkość siedmiu regionów mózgu, które poprzednie badania wiązały z ADHD. Były to:
- jądro ogoniaste,
- skorupa,
- jądro półleżące,
- pallidum,
- wzgórze,
- jądro migdałowate,
- hipokamp.
Wyniki pokazały, że mózgi uczestników z ADHD były ogólnie mniejsze, a objętości pięciu z siedmiu regionów również były mniejsze: jądro ogoniaste, skorupa, jądro półleżące, jądro migdałowate i hipokamp.
Badacze wzięli również pod uwagę, czy uczestnicy przyjmowali lub kiedykolwiek przyjmowali leki stosowane w leczeniu ADHD (takie jak Ritalin), ale wydaje się, że nie mają one wpływu na wyniki.
«Choroba mózgu charakteryzująca się opóźnionym rozwojem»
Naukowcy spekulują, że jądro migdałowate jest powiązane z ADHD poprzez część, którą odgrywa w kontrolowaniu emocji, a jądro półleżące poprzez rolę, jaką odgrywa w procesie nagradzania. Związek między ADHD a hipokampem może być może wynikać z zaangażowania tego regionu w motywację i emocje.
Różnice w rozmiarze mózgu były szczególnie wyraźne u dzieci i mniej oczywiste u dorosłych z ADHD, zauważają autorzy, którzy sugerują, że ich odkrycia pokazują, iż ADHD jest zaburzeniem mózgu charakteryzującym się opóźnionym rozwojem w kilku obszarach mózgu.
Pomimo dużej liczby uczestników w każdym wieku, badanie nie miało na celu zbadania, w jaki sposób ADHD może rozwinąć się w ciągu życia danej osoby. Zespół twierdzi, że istnieje obecnie potrzeba badań podłużnych, które śledzą dzieci z ADHD w wieku dorosłym i monitorują zmiany w mózgu w czasie.
«Wyniki naszych badań potwierdzają, że osoby z ADHD różnią się strukturą mózgu, a tym samym sugerują, że ADHD jest zaburzeniem mózgu. Mamy nadzieję, że pomoże to w ograniczeniu stygmatyzacji, że ADHD jest «tylko etykietą» dla trudnych dzieci lub spowodowane przez złe rodzicielstwo. Z pewnością tak nie jest i mamy nadzieję, że ta praca przyczyni się do lepszego zrozumienia zaburzenia» – mówi dr Martine Hoogman.
Dr Jonathan Posner, profesor psychiatrii na Columbia University w Nowym Jorku, nie brał udziału w badaniu. W powiązanym artykule komentującym wskazuje, że wyjątkowo duży rozmiar badania oznacza, że jest on «dobrze zasilany, aby wykrywać małe rozmiary efektu», co jest ważne przy badaniu ADHD ze względu na jego różnorodny biologiczny i kliniczny charakter.
Zauważa, że badanie wnosi istotny wkład, «dostarczając solidnych dowodów na poparcie pojęcia ADHD jako zaburzenia mózgu o znacznym wpływie na objętość jąder podkorowych». Wzywa także do dalszych badań, aby śledzić różnice w mózgu w rozwoju ADHD i sugeruje, że należy również zbadać wszelkie efekty leczenia.
Aktualne badania i nowe perspektywy
W kontekście najnowszych badań, zespół naukowców z Uniwersytetu w Amsterdamie przeprowadził analizę porównawczą, która wskazuje na znaczący wpływ środowiska na rozwój ADHD. Badania wykazały, że dzieci wychowywane w stresujących warunkach mają wyższe ryzyko rozwoju zaburzeń uwagi, co podkreśla potrzebę wsparcia rodzin w trudnych sytuacjach.
Ponadto, nowe terapie, takie jak terapia poznawczo-behawioralna i interwencje rodzinne, okazały się skuteczne w łagodzeniu objawów ADHD. W badaniach klinicznych stwierdzono, że te podejścia poprawiają nie tylko funkcje poznawcze, ale także relacje interpersonalne dzieci z ADHD, co stanowi ważny krok w kierunku ich lepszego funkcjonowania w codziennym życiu.
W 2024 roku planowane są kolejne badania, które mają na celu zrozumienie genetycznych i neurobiologicznych podstaw ADHD. Naukowcy mają nadzieję, że te prace przyczynią się do opracowania bardziej spersonalizowanych metod leczenia, co z pewnością przyniesie korzyści osobom z tym zaburzeniem.
