Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które zwykle pojawia się w późnej młodości lub wczesnej dorosłości. Charakteryzuje się złudzeniami, halucynacjami i innymi trudnościami poznawczymi. Często jest to walka przez całe życie.
W tym artykule omówimy przyczyny, objawy oraz leczenie schizofrenii.
Szybkie fakty dotyczące schizofrenii
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących schizofrenii. Więcej szczegółów i dodatkowe informacje znajdują się w głównym artykule.
- Schizofrenia dotyka około 1 procenta populacji.
- Objawy obejmują urojenia, halucynacje oraz niezorganizowane myśli.
- Diagnozowanie schizofrenii następuje dopiero po wykluczeniu innych chorób.
Czym jest schizofrenia?
Schizofrenia najczęściej atakuje osoby w wieku od 16 do 30 lat, a mężczyźni mają tendencję do wykazywania objawów w młodszym wieku niż kobiety. W wielu przypadkach zaburzenie rozwija się tak wolno, że dana osoba nie wie, że choruje przez wiele lat. Jednak w innych przypadkach może nagle uderzyć i szybko się rozwinąć.
Schizofrenia dotyka około 1% wszystkich dorosłych na całym świecie. Eksperci twierdzą, że schizofrenia to prawdopodobnie wiele chorób podszywających się pod nią.
Objawy schizofrenii
Znaczna część osób ze schizofrenią musi polegać na innych, ponieważ nie są w stanie utrzymać pracy lub zadbać o siebie. Wiele osób może również opierać się leczeniu, argumentując, że nie ma w nich nic złego. Niektórzy pacjenci mogą wykazywać wyraźne objawy, ale w innych okazjach mogą wydawać się w porządku, dopóki nie zaczną wyjaśniać, co naprawdę myślą.
Skutki schizofrenii sięgają daleko poza pacjenta – dotykają także rodziny, przyjaciół i społeczeństwo. Objawy schizofrenii będą się różnić w zależności od osoby. Są one podzielone na cztery kategorie:
- Objawy pozytywne – znane również jako objawy psychotyczne, takie jak urojenia i halucynacje.
- Objawy negatywne – odnoszą się do elementów, które są odbierane jednostce, np. brak wyrazu twarzy lub brak motywacji.
- Objawy poznawcze – wpływają na procesy myślowe osoby, mogą to być symptomy pozytywne lub negatywne, takie jak słaba koncentracja.
- Objawy emocjonalne – zwykle są to objawy negatywne, takie jak stępione emocje.
Poniżej znajduje się lista głównych objawów:
- Złudzenia – pacjent przedstawia fałszywe przekonania, które mogą przybierać różne formy, takie jak urojenia prześladowcze czy urojenia wielkości. Mogą czuć, że inni próbują ich kontrolować zdalnie. Mogą myśleć, że mają nadzwyczajne moce i umiejętności.
- Halucynacje – słyszenie głosów jest znacznie powszechniejsze niż widzenie, odczuwanie, smakowanie lub wąchanie rzeczy, których nie ma, jednak osoby ze schizofrenią mogą doświadczać wielu halucynacji.
- Zaburzenia myślenia – osoba może przeskakiwać z jednego przedmiotu na inny bez logicznego uzasadnienia, co może prowadzić do trudności w komunikacji.
Inne objawy mogą obejmować:
- Brak motywacji – pacjent traci chęć do działania, codzienne czynności są zaniedbywane.
- Słaba ekspresja emocji – brak radości lub smutek mogą być niewystarczające lub nieodpowiednie.
- Wycofanie społeczne – pacjent wycofuje się z życia towarzyskiego, często z powodu obaw przed skrzywdzeniem.
- Nieświadomość choroby – wielu pacjentów nie wierzy, że są chorzy, co może prowadzić do odmowy leczenia.
- Trudności poznawcze – dotyczą zdolności pacjenta do koncentracji, przywoływania, planowania i organizowania życia.
Jakie są przyczyny schizofrenii?
Eksperci są przekonani, że w powstawaniu schizofrenii udział mają różne czynniki. Dowody sugerują, że czynniki genetyczne i środowiskowe współdziałają, prowadząc do rozwoju zaburzenia. Schizofrenia ma element dziedziczny, ale czynniki środowiskowe również mają na nią znaczący wpływ.
Oto lista czynników, które mogą przyczynić się do wystąpienia schizofrenii:
Dziedzictwo genetyczne
Jeśli w rodzinie nie występuje historia schizofrenii, szanse na jej rozwój są mniejsze niż 1 procent. Jednak ryzyko wzrasta do 10 procent, jeśli zdiagnozowano rodzica.
Nierównowaga chemiczna w mózgu
Eksperci uważają, że nierównowaga dopaminy, neuroprzekaźnika, może odgrywać kluczową rolę w powstawaniu schizofrenii. Mogą być także zaangażowane inne neuroprzekaźniki, takie jak serotonina.
Relacje rodzinne
Nie ma dowodów na to, że relacje rodzinne powodują schizofrenię, jednak niektórzy pacjenci wierzą, że napięcie w rodzinie wywołuje nawroty.
Czynniki środowiskowe
Chociaż nie ma jednoznacznych dowodów, wielu podejrzewa, że urazy przed urodzeniem i infekcje wirusowe mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Stresujące doświadczenia często poprzedzają pojawienie się schizofrenii. Pacjenci na ogół stają się poirytowani, zaniepokojeni i nieostrożni, co może prowadzić do problemów w relacjach, rozwodów i bezrobocia.
Czynniki te często są obwiniane za wystąpienie choroby, kiedy w rzeczywistości to choroba spowodowała kryzys. Dlatego niezwykle trudno jest ustalić, co było przyczyną, a co skutkiem.
Schizofrenia wywołana lekami
Marihuana i LSD mogą wywoływać nawroty schizofrenii. Dla osób z predyspozycją do choroby psychotycznej, takiej jak schizofrenia, używanie konopi może sprowokować pierwszy epizod. Niektórzy badacze uważają, że niektóre leki na receptę, takie jak sterydy i stymulanty, mogą prowadzić do psychozy.
Leczenie schizofrenii
Przy odpowiednim leczeniu pacjenci mogą prowadzić produktywne życie. Leczenie może pomóc złagodzić wiele objawów schizofrenii, jednak większość pacjentów musi radzić sobie z nimi przez całe życie.
Psychiatrzy twierdzą, że najskuteczniejszym sposobem leczenia pacjentów ze schizofrenią jest zwykle połączenie:
- leków
- poradnictwa psychologicznego
- zasobów samopomocy
Leki przeciwpsychotyczne zrewolucjonizowały leczenie schizofrenii. Dzięki nim większość pacjentów może mieszkać w społeczności, zamiast pozostać w szpitalu.
Najczęstsze leki na schizofrenię to:
- Rysperydon (Risperdal) – mniej uspakajający niż inne atypowe leki przeciwpsychotyczne. Przyrost masy ciała i cukrzyca są możliwymi działaniami niepożądanymi, ale są mniej prawdopodobne w porównaniu z klozapiną lub olanzapiną.
- Olanzapina (Zyprexa) – może poprawiać objawy negatywne, jednak ryzyko poważnego przybrania na wadze i rozwoju cukrzycy jest znaczące.
- Kwetiapina (Seroquel) – ryzyko przyrostu masy ciała i cukrzycy, jednak ryzyko jest mniejsze niż w przypadku klozapiny lub olanzapiny.
- Zyprazydon (Geodon) – mniejsze ryzyko przyrostu masy ciała i cukrzycy niż w przypadku innych atypowych leków przeciwpsychotycznych, ale może przyczynić się do arytmii serca.
- Klozapina (Klozaril) – skuteczna u pacjentów opornych na leczenie, znana z obniżania zachowań samobójczych, ale z wysokim ryzykiem przyrostu masy ciała i cukrzycy.
- Haloperidol – klasyczny lek przeciwpsychotyczny o długotrwałym działaniu.
Podstawowym elementem leczenia schizofrenii jest stosowanie leków. Niestety, zgodność z zaleceniami terapeutycznymi jest poważnym problemem. Osoby chorujące na schizofrenię często przerywają leczenie, ponosząc ogromne osobiste koszty dla siebie i swoich bliskich.
Pacjent musi kontynuować przyjmowanie leków nawet w przypadku ustąpienia objawów, w przeciwnym razie mogą one powrócić.
W momencie, gdy osoba po raz pierwszy doświadcza objawów schizofrenii, może to być niezwykle nieprzyjemne. Powrót do zdrowia może zająć dużo czasu i być samotnym doświadczeniem. Ważne jest, aby osoba żyjąca ze schizofrenią otrzymała pełne wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół oraz usług społecznościowych, gdy po raz pierwszy pojawią się objawy.
Rodzaje schizofrenii
Wcześniej wyróżniano kilka podtypów schizofrenii, takich jak schizofrenia paranoidalna czy zaburzenie schizoafektywne. Dzisiaj te podtypy nie są już stosowane przez lekarzy.
Aby uzyskać bardziej szczegółowe wyjaśnienie, dlaczego nie są używane, przeczytaj nasz artykuł «Rodzaje schizofrenii: Jakie one są i czy nadal są używane?»
Diagnostyka i testy schizofrenii
Rozpoznanie schizofrenii osiąga się poprzez obserwację działań pacjenta. Jeśli lekarz podejrzewa możliwą schizofrenię, będzie musiał poznać historię medyczną i psychiatryczną pacjenta.
Niektóre badania zostaną zlecone w celu wykluczenia innych chorób i stanów, które mogą wywoływać objawy podobne do schizofrenii, takie jak:
- Badania krwi – przeprowadzane w sytuacjach, gdy zażywanie narkotyków może być czynnikiem; także w celu wykluczenia fizycznych przyczyn choroby.
- Badania obrazowe – aby wykluczyć guzy i inne problemy w strukturze mózgu.
- Ocena psychologiczna – specjalista oceni stan psychiczny pacjenta, pytając o myśli, nastroje, halucynacje, cechy samobójcze, gwałtowne tendencje lub potencjał przemocy, a także obserwując ich zachowanie i wygląd.
Kryteria rozpoznania schizofrenii
Pacjenci muszą spełniać kryteria określone w DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), podręczniku Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychiatrycznego używanego do diagnozowania chorób psychicznych.
Lekarz musi wykluczyć inne możliwe zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub schizoafektywne. Ważne jest również ustalenie, że objawy nie były spowodowane przepisanym lekiem lub nadużywaniem substancji.
Pacjent musi:
- Występować co najmniej dwa z następujących objawów:
- złudzenia
- dezorganizacja lub zachowanie katatoniczne
- dezorganizacja mowy
- halucynacje
- objawy negatywne, które są obecne przez większość czasu w ciągu ostatnich 4 tygodni
- Doświadczać znacznych trudności w uczestniczeniu w szkole, pracy lub wykonywaniu codziennych zadań.
- Objawy muszą utrzymywać się przez 6 miesięcy lub dłużej.
Nowe badania i podejścia do schizofrenii w 2024 roku
Rok 2024 przynosi nowe spojrzenie na schizofrenię, z naciskiem na zindywidualizowane podejście do leczenia. Badania wykazują, że terapie oparte na neuroplastyczności mogą poprawić funkcjonowanie pacjentów, pomagając im w lepszym radzeniu sobie z objawami. Ponadto, nowe leki o mniejszej liczbie skutków ubocznych są w fazie badań klinicznych, co daje nadzieję na skuteczniejsze leczenie.
W 2024 roku zauważalny jest także wzrost znaczenia terapii grupowych oraz wsparcia społecznego dla pacjentów. Badania pokazują, że osoby uczestniczące w takich grupach mają lepsze wyniki w zakresie zdrowia psychicznego i ogólnej jakości życia. Dodatkowo, rozwój aplikacji mobilnych do monitorowania objawów i przypominania o lekach zyskuje na popularności, co ułatwia pacjentom samodzielne zarządzanie chorobą.
Warto również zwrócić uwagę na nowe badania dotyczące wpływu diety na objawy schizofrenii. Badania wskazują, że dieta bogata w kwasy omega-3 może mieć pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne, co może stanowić nową strategię wsparcia w leczeniu schizofrenii.
