Zjawisko fitopatii stwierdza się, gdy niektóre substancje chemiczne pochodzenia roślinnego powodują stan zapalny skóry po ekspozycji na światło słoneczne.
Zapalenie fitopatogeniczne bierze swoją nazwę od terminów «fito» oznaczających roślinę, «zdjęcie» oznacza światło, a «zapalenie skóry» odnosi się do stanu zapalnego skóry.
Znana również jako choroba wapienna (która nie jest taka sama jak choroba z Lyme), objawy fitopatogenicznego zapalenia skóry obejmują stany zapalne skóry, swędzenie i powstawanie pęcherzy.
Szybkie fakty dotyczące fitopatii:
- Większość przypadków rozwiązuje się samodzielnie, ale niektóre wymagają leczenia.
- Objawy obejmują pęcherze i łatki.
- Często jest błędnie zdiagnozowany.
- Unikanie słońca jest kluczową metodą zapobiegania.
Jakie są objawy?
Objawy fitopatogenicznego zapalenia skóry zwykle rozpoczynają się 24 godziny po ekspozycji i osiągają szczyt od 48 do 72 godzin. Mogą być łagodne lub ciężkie i obejmują:
- duże obszary pęcherzenia
- swędzenie
- czerwień
- zapalenie
- ból
- czułość
- gorąca sensacja
- zaskorupiałe plamy na skórze (po pęknięciu pęcherzyków)
Plastry pęcherzy są zazwyczaj nieregularne, a ich wzory przedstawiają obszary skóry, które były wystawione na działanie substancji chemicznej. Na przykład, pęcherze w postaci kropel mogą wynikać z narażenia na sok owocowy, podczas gdy smugi mogą wskazywać, że osoba musnęła skórę rośliną.
Gdy początkowe objawy ustępują, zwykle po 7-14 dniach, na skórze mogą pojawić się oznaki ciemnienia, znane jako przebarwienia. Ten etap fitopatologii, znany jako pigmentacja pozapalna, może trwać wiele tygodni lub miesięcy.
Niektórzy pacjenci, którzy doświadczają jedynie bardzo łagodnej reakcji zapalnej po ekspozycji na słońce, mogą nie być nawet świadomi, że miały reakcję. Przebarwienia mogą być pierwszą wskazówką, że rozwinęło się zapalenie fitopatogeniczne.
Mokra skóra, pot i ciepło mogą zaostrzyć początkowe objawy, podczas gdy ekspozycja na słońce może prowadzić do intensyfikacji przebarwień skóry.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Zjawisko fitopatii stwierdza się, gdy ktoś jest narażony na działanie chemikaliów roślinnych, a następnie wystawiony na działanie promieni słonecznych.
Objawy zwykle pojawiają się po bezpośrednim kontakcie z rośliną, na przykład przez dotykanie.
Wiele roślin i warzyw zawiera związki chemiczne, które prowadzą do zwiększonej wrażliwości na światło słoneczne. Te chemikalia są znane jako fotosensybilizatory, a przykładem jest psoralen.
Niektóre typowe rośliny zawierające psoralen to:
- pasternak
- pietruszka
- marchewka
- seler
- figa
- owoce cytrusowe
- wspólna rue
- południowoafrykański krzew bąbelkowy
- trawa łąkowa
Ponadto psoralen może być obecny w:
- niektóre zapachy
- niektóre oleje roślinne, takie jak olej z bergamotki
Po ekspozycji na światło UVA psoralen powoduje reakcje fotochemiczne w skórze, które uszkadzają komórki skóry i prowadzą do opisanego powyżej stanu zapalnego.
Czynniki ryzyka
Każdy może być dotknięty fitopatologicznym zapaleniem skóry, niezależnie od płci, wieku czy rasy. Jednak kilka czynników może zwiększać ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
Obejmują one:
- narażenie na określone rośliny i produkty roślinne
- stosowanie perfum lub olejów zawierających określone substancje chemiczne pochodzenia roślinnego
- słoneczna pogoda
- angażowanie się w konkretne działania
Działania, które mogą wyzwalać zapalenie, obejmują:
- prace ogrodowe
- gotowanie
- kemping
- wędkarstwo
- wędrówki
- gry na świeżym powietrzu
Niektóre zawody mogą zwiększać ryzyko, takie jak:
- rolnicy
- ogrodnicy
- strażnicy leśni
- kucharze i personel kuchenny
- barmani
Diagnoza
Lekarze zwykle diagnozują zapalenie fitopatogeniczne, biorąc pod uwagę historię medyczną pacjenta oraz przeprowadzając badanie fizykalne. Lekarz zapyta o ostatnie czynności, kontakt z roślinami, nasłonecznienie oraz obecne i wcześniejsze objawy. Będą również badać dotkniętą skórę.
Jeśli lekarz nie jest pewien diagnozy lub chce wykluczyć inne stany, może przeprowadzić dodatkowe badania, takie jak test płatkowy lub biopsja skóry. Łagodne przypadki fitopatogenicznego zapalenia skóry nie zawsze wymagają interwencji medycznej. Jednakże, jeśli objawy są ciężkie lub utrzymują się, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Warto zauważyć, że fitopatogenne zapalenie skóry jest często błędnie diagnozowane. Może być mylone z:
- atopowym zapaleniem skóry
- oparzeniami chemicznymi
- zapaleniem tkanki łącznej
- infekcjami grzybiczymi skóry
- innymi formami kontaktowego zapalenia skóry
- oparzeniem słonecznym
Możliwości leczenia
Większość przypadków fitopatogenicznego zapalenia skóry ustępuje z minimalną interwencją. Leczenie ma na celu złagodzenie bólu oraz skrócenie czasu trwania objawów. Opcje leczenia obejmują:
- Unikanie ponownego naświetlania – ważne jest, aby podjąć kroki w celu uniknięcia roślin, które spowodowały reakcję skórną. Dla wielu osób może to być wystarczające do złagodzenia objawów.
- Unikanie innych substancji drażniących skórę – pomocne może być noszenie bawełnianych ubrań i unikanie stosowania silnych detergentów, mydeł oraz produktów higieny osobistej, które mogą pogorszyć objawy.
- Zimne okłady – umieszczenie chłodnej ściereczki na dotkniętym obszarze przynosi ulgę.
- Kremy do stosowania miejscowego – stosowanie łagodzących maści, płynów i kremów na skórę może zmniejszyć obrzęk i swędzenie.
- Kortykosteroidy – miejscowe kremy steroidowe zmniejszają stany zapalne i swędzenie.
- Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak aspiryna i ibuprofen, mogą pomóc w redukcji bólu i obrzęku.
- Leki przepisane przez lekarza – lekarz może zalecić doustne kortykosteroidy lub leki przeciwhistaminowe w przypadku ciężkich objawów.
- Zmniejszenie ekspozycji na słońce – spędzanie mniejszej ilości czasu na słońcu, szczególnie gdy promienie UV są najsilniejsze, może pomóc w zapobieganiu ciemniejszym przebarwieniom. Również noszenie kremu przeciwsłonecznego, gdy nie można uniknąć ekspozycji na słońce.
- Czas – nie ma lekarstwa na przebarwienia skóry, z wyjątkiem cierpliwego czekania, aż znikną.
Ciężkie przypadki zapalenia fitopatogenicznego, obejmujące ponad 30% skóry, mogą wymagać leczenia szpitalnego, takiego jak podawanie kortykosteroidów i płynów dożylnych (IV).
Fotochemioterapia, będąca formą terapii UV, stosowana jest w przypadku niektórych chorób skóry, takich jak łuszczyca. Jednak nie zaleca się jej w przypadku fitopatogenicznego zapalenia skóry, ponieważ może prowadzić do intensyfikacji przebarwień.
Należy unikać wybielania skóry w przypadku fitopatogenicznego zapalenia skóry, ponieważ nie udowodniono, że ta procedura jest skuteczna w leczeniu tego schorzenia.
W niektórych przypadkach fitopatogeniczne zapalenie skóry może prowadzić do następujących komplikacji:
- bakteryjne i grzybicze zakażenia skóry
- ciężka reakcja alergiczna
- nawrót objawów po kolejnej ekspozycji
- niepokój
Zapobieganie
Zapalnej reakcji skórnej związanej z zapaleniem fitopatogenicznym można zapobiegać poprzez:
- Identyfikację roślin, które są alergenami skórnymi lub drażniącymi i podjęcie kroków w celu uniknięcia kontaktu z nimi.
- Mycie rąk zwykłym mydłem i wodą po gotowaniu, spędzaniu czasu na świeżym powietrzu lub kontakcie z roślinami. Mycie pomaga usunąć chemikalia roślinne ze skóry.
- Zakrywanie skóry odpowiednią odzieżą na zewnątrz oraz w obszarach leśnych.
- Noszenie rękawic podczas prac ogrodowych.
- Noszenie rękawic do przygotowywania żywności podczas gotowania lub krojenia owoców cytrusowych.
- Używanie kremu przeciwsłonecznego przed odsłonięciem skóry na słońce.
Perspektywy
Skontaktuj się z lekarzem, jeśli objawy są:
- silne
- nawracające
- nie poprawiają się
- coraz gorsze
Zapalenie fitopatogeniczne zwykle nie jest poważne i szybko ustępuje. Komplikacje są rzadkie. Nawracające przypadki fitopatogenicznego zapalenia skóry sugerują, że roślina, która wywołuje reakcję, nie została zidentyfikowana.
Nowe badania i wnioski na 2024 rok
Z najnowszych badań wynika, że liczba przypadków zapalenia fitopatogenicznego wzrasta, szczególnie w rejonach o intensywnym nasłonecznieniu oraz wśród osób spędzających więcej czasu na świeżym powietrzu. Badania z 2023 roku pokazują, że ponad 40% pacjentów, którzy zgłaszali objawy, nie kojarzyło ich z wcześniejszym kontaktem z roślinami. To sugeruje, że świadomość na temat fitopatogenezy jest wciąż zbyt niska.
Warto również zauważyć, że w nowych badaniach zwrócono uwagę na rolę edukacji w zapobieganiu tym reakcjom. Uczestnicy szkoleń dotyczących roślin alergennych wykazywali mniejsze ryzyko wystąpienia reakcji w porównaniu do grup kontrolnych. Ponadto, zastosowanie nowoczesnych metod diagnostycznych, takich jak testy genetyczne, może pomóc w precyzyjnej identyfikacji osób narażonych na ryzyko wystąpienia zapalenia fitopatogenicznego, co otwiera nowe możliwości w zakresie profilaktyki i terapii.
Rok 2024 przynosi także nowe podejścia do leczenia, takie jak terapie biologiczne, które mogą zmniejszyć nasilenie objawów i poprawić jakość życia pacjentów. Wciąż jednak kluczową rolę odgrywa unikanie roślin wywołujących reakcje oraz edukacja na temat ich rozpoznawania.
