Choroba zwyrodnieniowa dysku to dolegliwość, która dotyka wiele osób w miarę upływu lat. Występuje, gdy jeden lub więcej dysków między kręgami kręgosłupa ulega degeneracji, co prowadzi do bólu i dyskomfortu. Często towarzyszy jej osłabienie, drętwienie oraz ból promieniujący w dół nóg.
Mimo sugestywnej nazwy, choroba ta nie jest formalnie klasyfikowana jako schorzenie, lecz raczej jako naturalny proces starzenia się organizmu. Dyski międzykręgowe, pełniące funkcję amortyzatorów, z czasem stają się mniej elastyczne i nie spełniają już swojej roli tak efektywnie.
Leczenie
Leczenie choroby zwyrodnieniowej dysku może obejmować różnorodne metody, takie jak terapia zajęciowa, fizykoterapia, specjalistyczne ćwiczenia, leki, a także zabiegi chirurgiczne. Wśród opcji medycznych znajdują się zastrzyki z kortykosteroidami, które mogą skutecznie łagodzić ból poprzez zmniejszenie stanu zapalnego w okolicy uszkodzonego dysku.
Fizyczna rizotomia, polegająca na zniszczeniu nerwów za pomocą prądu o wysokiej częstotliwości, może przynieść ulgę w bólu przez dłuższy czas, nawet do roku. Z kolei intralaminarny elektroporowy annuloplastyka (IDET) polega na wprowadzeniu cewnika do krążka i jego ogrzaniu, co może redukować ból, ale mechanizm tego działania wciąż pozostaje niejasny.
Ważną rolę odgrywają również leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i środki rozluźniające mięśnie. Niektóre pozycje ciała mogą także przynieść ulgę; na przykład klęczenie często okazuje się mniej bolesne niż siedzenie. Gorset ortopedyczny może wspierać plecy, co również może przynieść ulgę.
Objawy
Choroba zwyrodnieniowa dysku może przebiegać bezobjawowo, ale ból może być na tyle intensywny, że osoba nie jest w stanie wykonywać codziennych obowiązków. Początkowo objawy dotyczą jedynie kręgosłupa, ale z czasem mogą wpływać na inne części ciała, a ich nasilenie zazwyczaj wzrasta z wiekiem.
Ból może być różnego stopnia – od łagodnego dyskomfortu po silny ból, który ogranicza ruchomość. Najczęstszym wczesnym symptomem jest ból w plecach, który promieniuje na inne obszary, na przykład na pośladki i uda, a także mrowienie czy drętwienie w nogach lub stopach, szczególnie w przypadku uszkodzenia w dolnej części pleców.
W przypadku uszkodzenia odcinka szyjnego, ból może promieniować w kierunku ramion i dłoni. Ponadto, może występować niestabilność kręgosłupa, prowadząca do skurczów mięśni, co dodatkowo potęguje dyskomfort.
Przyczyny
Dyski międzykręgowe, zbudowane z elastycznej tkanki włóknisto-chrząstkowej, odgrywają kluczową rolę w amortyzacji kręgosłupa. Z wiekiem, codzienne obciążenia oraz urazy mogą prowadzić do ich degeneracji. Do najczęstszych zmian należą:
- Utrata płynu: Młody, zdrowy dysk zawiera około 90% wody. Z biegiem lat ta zawartość spada, co powoduje, że dysk staje się cieńszy i mniej efektywny jako amortyzator.
- Uszkodzenia strukturalne: W zewnętrznej warstwie dysku mogą powstawać mikropęknięcia, przez które galaretowaty rdzeń może wydostawać się, prowadząc do przepukliny dysku.
Z czasem, zmniejszenie przestrzeni między kręgami może prowadzić do niestabilności kręgosłupa, co skutkuje powstawaniem osteofitów – kostnych wyrostków, które mogą uciskać na nerwy i wywoływać ból.
Inne problemy to:
- degeneracja tkanki chrzęstnej w stawach
- przepuklina dysku
- zwężenie kanału kręgowego
Czynniki ryzyka
Wiek jest głównym czynnikiem ryzyka, jednak istnieją także inne czynniki, które mogą przyspieszać proces degeneracji, takie jak:
- otyłość
- ciężka praca fizyczna
- palenie tytoniu
- ostre urazy, np. w wyniku upadku
Ból może być wynikiem zarówno poważnych urazów, jak i stopniowego pogarszania się stanu zdrowia.
Diagnoza
Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, pytając o objawy, ich lokalizację oraz okoliczności, które mogą je nasilać. W badaniu fizykalnym ocenia siłę mięśni, ból przy ruchu oraz reakcję nerwów na bodźce zewnętrzne.
Zleca również badania diagnostyczne, takie jak:
- obrazowanie, np. tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), w celu oceny stanu dysków i nerwów rdzeniowych.
- dyskogram, który polega na wstrzyknięciu kontrastu do dysku, aby ocenić jego stan.
Ćwiczenia
Regularne ćwiczenia mogą wzmocnić mięśnie otaczające kręgosłup oraz poprawić jego stabilność. Do efektywnych form aktywności należą spacery, jazda na rowerze oraz pływanie, a także zajęcia takie jak joga czy pilates.
Narodowa Służba Zdrowia (NHS) w Wielkiej Brytanii zaleca kilka prostych ćwiczeń do wykonywania w domu, które mogą przynieść ulgę:
1. Leżąc na plecach, naciśnij dolną część pleców w dół do podłogi, przytrzymując przez 5 sekund. Powtórz 10 razy.
2. W tej samej pozycji ściśnij pośladki i delikatnie unieś je, tworząc niski mostek. W razie potrzeby skup się na samym napinaniu pośladków. Zrób to 10 razy.
3. Delikatnie przesuwaj kolana z boku na bok.
Podnoszenie ciężarów może być korzystne, ale powinno być wykonywane pod okiem specjalisty, aby uniknąć urazów.
Chirurgia
Pacjenci, którzy nie reagują na leczenie zachowawcze przez około 3 miesiące, mogą rozważyć operację. Wskazania do zabiegu obejmują:
- silny ból pleców lub nóg, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie
- drętwienie lub osłabienie kończyn dolnych
- trudności z chodzeniem lub utrzymywaniem równowagi
Dostępne metody chirurgiczne to:
Operacja stabilizacji lub fuzji kręgosłupa, która łączy dwa kręgi, co zwiększa stabilność. Jest najczęściej wykonywana w dolnej części pleców oraz w odcinku szyjnym, gdzie ruchomość jest największa.
Może przynieść ulgę w bólu u pacjentów, u których naturalna struktura kręgosłupa nie jest w stanie utrzymać ciężaru ciała, ale może także przyspieszyć degenerację sąsiadujących dysków.
Operacja dekompresyjna, polegająca na usunięciu części dysku, może również złagodzić ucisk na nerwy. Pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów, przepukliną dysku czy zwężeniem kanału kręgowego mogą wymagać różnych form leczenia.
Terapia komórkami macierzystymi
Naukowcy z Uniwersytetu Queensland w Australii osiągnęli sukces w wykorzystaniu komórek macierzystych do inżynierii tkankowej. Celem jest stymulacja tworzenia funkcjonalnej chrząstki za pomocą wstrzykiwalnego hydrożelu. Badania sugerują, że terapia komórkami macierzystymi może być obiecująca w regeneracji krążków międzykręgowych.
Jednakże wciąż potrzeba wielu badań, aby potwierdzić bezpieczeństwo i skuteczność tej metody.
