Choroba Gravesa-Basedowa to schorzenie związane z nadczynnością tarczycy, które skutkuje zwiększoną produkcją hormonów tarczycy. Choć jest stosunkowo łatwa do leczenia, brak odpowiedniej terapii może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Jest to choroba autoimmunologiczna, co oznacza, że układ odpornościowy błędnie identyfikuje zdrowe komórki jako obce i atakuje je. To najczęstsze zaburzenie autoimmunologiczne występujące w Stanach Zjednoczonych.
Wiele schorzeń może prowadzić do nadczynności tarczycy, jednak choroba Gravesa jest najczęstsza, dotykająca około 1 na 200 osób, głównie kobiety poniżej 40. roku życia, chociaż występuje także u mężczyzn.
Pierwotnie choroba Gravesa była znana jako «wole wytrzeszczu», lecz obecnie nosi imię Sir Roberta Gravesa, irlandzkiego lekarza, który po raz pierwszy opisał ją w 1835 roku.
Szybkie fakty dotyczące choroby Gravesa-Basedowa:
Oto kilka kluczowych punktów na temat choroby Gravesa. Dla pełniejszego obrazu i dodatkowych informacji zapraszamy do lektury głównego artykułu.
- Choroba Gravesa-Basedowa jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy.
- To najpowszechniejszy typ choroby autoimmunologicznej w Stanach Zjednoczonych.
- Choroba ta dotyka około 2-3% populacji światowej.
Objawy
Nadprodukcja hormonów tarczycy może wywoływać różnorodne objawy w organizmie.
Do najczęstszych objawów należą:
- nadmierne pocenie się
- utrata masy ciała mimo braku zmian w diecie
- nerwowość
- drżenie rąk
- zmiany w cyklu menstruacyjnym
- zaburzenia erekcji oraz obniżone libido
- niepokój i drażliwość
- nieregularne lub szybkie bicie serca
- dermopatia Gravesa, objawiająca się grubą, czerwoną skórą na łydkach (rzadko)
- powiększenie tarczycy (wole)
- niewydolność serca
Leczenie
Istnieje wiele metod leczenia choroby Gravesa-Basedowa, które koncentrują się na zahamowaniu nadprodukcji hormonów tarczycy oraz łagodzeniu objawów.
Radioaktywna jodoterapia
Najczęściej stosowaną formą leczenia jest radioaktywna jodoterapia, która jest stosowana od lat 40. XX wieku. Cieszy się popularnością, ponieważ jest nieinwazyjna i bardzo skuteczna.
Jod radioaktywny jest podawany doustnie i celowo kierowany na tarczycę. Tarczyca wykorzystuje jod do produkcji hormonów. Po przyjęciu leku, radioaktywny jod gromadzi się w tarczycy, co prowadzi do stopniowego niszczenia nadczynnych komórek tarczycy.
Dzięki temu zmniejsza się wielkość tarczycy oraz produkcja hormonów. Mimo że istnieją obawy, iż promieniowanie może zwiększać ryzyko raka tarczycy, jak dotąd żadne badania nie wykazały tego zagrożenia. Należy jednak być świadomym minimalnego ryzyka wystąpienia wtórnych nowotworów związanych z tym leczeniem.
Leki przeciwtarczycowe
Dwa z najczęściej stosowanych leków to propylotiouracyl oraz metimazol; ten drugi jest najpowszechniej stosowany w Stanach Zjednoczonych.
Leki te zapobiegają wytwarzaniu nadmiaru hormonów tarczycy poprzez blokowanie utleniania jodu w tarczycy.
Objawy zazwyczaj poprawiają się w ciągu 4-6 tygodni od rozpoczęcia leczenia. Leki przeciwtarczycowe można często łączyć z innymi terapiami, takimi jak radioaktywna jodoterapia czy chirurgia.
Leczenie tymi lekami może trwać od 12 do 18 miesięcy, aby upewnić się, że schorzenie nie powraca.
Beta-adrenolityki
Beta-adrenolityki są tradycyjnie przepisywane w celu radzenia sobie z problemami kardiologicznymi oraz nadciśnieniem. Działają poprzez blokowanie działania adrenaliny oraz pokrewnych substancji. Mogą pomóc w redukcji objawów związanych z chorobą Gravesa.
Pacjenci cierpiący na chorobę Gravesa-Basedowa mogą być bardziej wrażliwi na adrenalinę, co objawia się takimi symptomami jak potliwość, drżenie, przyspieszone tętno oraz lęk. Beta-adrenolityki mogą pomóc złagodzić te dolegliwości, jednak nie wpływają na samą chorobę Gravesa.
Beta-blokery są często stosowane w połączeniu z innymi terapiami, co może prowadzić do ryzyka wystąpienia działań niepożądanych związanego z interakcjami różnych leków.
Chirurgia
Z uwagi na postęp w innych metodach leczenia, operacje są coraz rzadsze. Wciąż jednak są stosowane, gdy inne terapie nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Chirurgia usunięcia tarczycy polega na całkowitym lub częściowym jej usunięciu, co zależy od nasilenia objawów.
Główną zaletą operacji jest to, że jest to najszybsza, najbardziej spójna i trwała metoda przywracania prawidłowego poziomu hormonów tarczycy.
Po zabiegu pacjenci mogą odczuwać ból szyi oraz chrypkę lub osłabienie głosu, jednak te objawy powinny być jedynie tymczasowe, związane z rurką oddechową używaną podczas operacji.
Po zabiegu pozostaje blizna, której widoczność zależy od ilości usuniętej tarczycy.
Jeśli tylko część tarczycy zostanie usunięta, pozostałe tkanki będą w stanie przejąć jej funkcje.
W przypadku usunięcia całej tarczycy, organizm nie będzie mógł produkować wystarczającej ilości hormonów, co prowadzi do niedoczynności tarczycy. W takim przypadku lekarz przepisuje leki hormonalne, które zastępują naturalne hormony.
Choroba oka Gravesa
Jednym z wyróżników choroby Gravesa-Basedowa, które odróżniają ją od innych typów nadczynności tarczycy, jest jej wpływ na oczy. Choroba ta jest jedynym rodzajem nadczynności tarczycy związanym z obrzękiem oraz stanem zapalnym tkanki ocznej.
Choroba Gravesa, znana również jako oftalmopatia (egzophthalmos), dotyka około połowy osób chorych na Gravesa. Objawy mogą obejmować:
- stan zapalny
- czerwoność
- wypukłość
- osłabienie
- suchość
- wciągnięcie
- wrażliwość
Z powodu zwiększonego ciśnienia na nerwy wzrokowe, nieleczona oftalmopatia Gravesa może prowadzić do podwójnego widzenia oraz potencjalnie do częściowej ślepoty.
Nie jest do końca jasne, dlaczego choroba Gravesa wpływa na oczy w ten sposób. Nasilenie objawów nie zawsze koreluje z ciężkością stanu; mogą wystąpić przed rozpoczęciem choroby lub nawet bez jej obecności.
Przyczyny
Choroba Gravesa-Basedowa wpływa na tarczycę, organ w kształcie motyla znajdujący się u nasady szyi, tuż pod jabłkiem Adama. Jest kluczowym elementem układu endokrynnego, odpowiedzialnym za regulację metabolizmu poprzez uwalnianie hormonów do krwiobiegu.
Hormony wydzielane przez gruczoł tarczowy pomagają utrzymać prawidłowy metabolizm. Im więcej hormonów wydziela tarczyca, tym szybciej działa metabolizm. Normalnie substancja zwana hormonem tyreotropowym (TSH), produkowana w przysadce mózgowej, reguluje ilość hormonów tarczycy.
W przypadku choroby Gravesa-Basedowa, układ odpornościowy produkuje przeciwciała, które aktywują receptor TSH, co prowadzi do nadprodukcji hormonów tarczycy, przyspieszając metabolizm i powodując różnorodne objawy.
Dokładna przyczyna choroby Gravesa jest wciąż nieznana. Wiadomo, że układ odpornościowy w pewien sposób zostaje oszukany, co skutkuje nadczynnością tarczycy.
Badania sugerują, że choroba Gravesa-Basedowa może być wynikiem kombinacji czynników genetycznych oraz środowiskowych.
- Genetyczne – występowanie choroby w rodzinie zwiększa ryzyko jej rozwoju, choć sposób dziedziczenia nie jest do końca jasny.
- Środowiskowe – osoby palące są znacznie bardziej narażone na rozwój choroby Gravesa.
Inne grupy zwiększonego ryzyka to:
- Osoby z innymi chorobami autoimmunologicznymi.
- Kobiety po porodzie lub w ciąży.
- Osoby doświadczające stresu emocjonalnego lub fizycznego.
Diagnoza
Choroba Gravesa może być na początku trudna do zdiagnozowania. Oprócz oftalmopatii, wiele objawów choroby Gravesa-Basedowa występuje również w innych schorzeniach.
Hormon tyreotropowy (TSH) stymuluje tarczycę do wydzielania tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3); lekarz może pobrać próbkę krwi w celu pomiaru poziomów tych hormonów.
Nienormalnie wysokie poziomy T3 oraz T4 oraz bardzo niski poziom TSH są silnymi wskaźnikami choroby Gravesa.
Innym testem diagnostycznym jest zastosowanie radioaktywnego jodu. Pacjent przyjmuje niewielką ilość radioaktywnego jodu w postaci płynu lub kapsułki. Po jego spożyciu jod gromadzi się w tarczycy.
Następnie lekarz wykonuje kilka skanów z użyciem radioaktywnego znacznika. Pierwszy zwykle wykonywany jest od 4 do 6 godzin po zażyciu jodu, a drugi po 24 godzinach.
Dieta
Choroba Gravesa może powodować nadwrażliwość na jod, według National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). Jod znajduje się w wodorostach, takich jak wodorosty i dulse.
Spożywanie pokarmów bogatych w jod lub przyjmowanie suplementów jodu może pogorszyć objawy choroby Gravesa-Basedowa.
Wszelkie zmiany w diecie powinny być wcześniej omówione z lekarzem.
NIDDK zaleca również, aby przed przyjęciem suplementu multiwitaminowego lub stosowaniem leku na kaszel skonsultować się z lekarzem, gdyż mogą one zawierać jod.
Perspektywy
National Library of Medicine podkreśla, że przy odpowiednim leczeniu choroba Gravesa-Basedowa zazwyczaj dobrze reaguje na terapię.
Kluczowe jest regularne uczestnictwo w zaplanowanych wizytach lekarskich, ponieważ leczenie nadczynności tarczycy może prowadzić do niedoczynności tarczycy.
Objawy niedoczynności obejmują brak energii psychicznej oraz fizycznej, przyrost masy ciała i depresję.
Nowe badania i odkrycia w 2024 roku
Rok 2024 przynosi nowe odkrycia dotyczące choroby Gravesa, które mogą wpłynąć na przyszłe terapie oraz zarządzanie tą chorobą. Badania wykazały, że genetyka odgrywa kluczową rolę w rozwoju choroby, co pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów immunologicznych i potencjalne zastosowanie terapii celowanej.
Najnowsze badania wskazują na możliwość wykorzystania terapii biologicznych, które mogą znacząco zmniejszyć objawy i poprawić jakość życia pacjentów. Badania te są jeszcze w fazie eksperymentalnej, ale mogą zrewolucjonizować podejście do leczenia choroby Gravesa.
Dodatkowo, nowe strategie dietetyczne oraz zmiany stylu życia, takie jak regularna aktywność fizyczna i techniki redukcji stresu, wykazują pozytywny wpływ na kontrolę objawów choroby. Ustalono, że pacjenci, którzy stosują holistyczne podejście do zarządzania chorobą, doświadczają lepszych rezultatów.
W miarę postępu badań, będziemy w stanie lepiej zrozumieć chorobę Gravesa oraz dostosować leczenie, aby sprostać potrzebom pacjentów w 2024 roku i później.
