Nerwiak akustyczny jest łagodnym nowotworem, który atakuje nerwy biegnące od ucha wewnętrznego do mózgu. Nerwy te, odpowiedzialne za słuch i równowagę, nie mogą prawidłowo funkcjonować, co prowadzi do utraty słuchu oraz szumów usznych (dzwonienia w uszach).
W późniejszych stadiach nerwiak akustyczny może wpływać na nerwy móżdżku i pnia mózgu, a także zwiększać ciśnienie w czaszce, co może zagrażać życiu.
Nerwiak akustyczny, znany również jako neurinoma akustyczna, schwannoma przedsionka czy guz słuchowy, jest nowotworem, który rozwija się z komórek Schwanna pokrywających nerwy. Te komórki, kiedy zaczynają się niekontrolowanie mnożyć, prowadzą do powstania tego guza. W Stanach Zjednoczonych co roku diagnozuje się od 2000 do 3000 nowych przypadków, co odpowiada około 10 osobom na milion.
Szybkie fakty dotyczące nerwiaka akustycznego
- Nerwiak akustyczny jest łagodnym nowotworem, który wpływa na ucho wewnętrzne.
- Typowe objawy to utrata słuchu i szum w uszach.
- Istnieje wiele możliwości leczenia, w tym chirurgia.
Leczenie
Leczenie nerwiaka akustycznego zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, ogólny stan zdrowia, lokalizacja oraz wielkość guza. W niektórych przypadkach zaleca się uważne czekanie, a jeśli guz jest mały lub wolno rosnący, można nie podejmować żadnych działań.
Opcje leczenia obejmują:
Radiochirurgia stereotaktyczna – lekarze mogą dostarczać promieniowanie precyzyjnie do guza bez konieczności wykonywania cięcia. Specjalna rama jest przymocowywana do głowy pacjenta, a guz lokalizowany jest za pomocą skanów obrazowych, które pomagają określić dokładne miejsce naświetlania. Pacjenci mogą odczuwać sztywność karku oraz nudności.
Usuwanie mikrochirurgiczne – polega na usunięciu guza poprzez nacięcie w czaszce, co wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. W około 95% przypadków operacja skutecznie kontroluje wzrost guza. Jeśli guz jest minimalny, można oszczędzić słuch i poprawić objawy.
Rzadko pozostają fragmenty guza, jeśli lekarz uzna, że istnieje ryzyko uszkodzenia nerwów; w takim przypadku stosuje się radioterapię w celu ich zlikwidowania.
Radioterapia – zamiast konwencjonalnej chirurgii, można zastosować radioterapię, aby zmniejszyć rozmiar guza lub ograniczyć jego wzrost. Czasami stosuje się ją po operacji, aby usunąć wszelkie pozostałe ślady guza. Promieniowanie jest starannie ukierunkowane, aby minimalizować uszkodzenia zdrowej tkanki otaczającej guz.
Radiochirurgia – ten rodzaj leczenia dostarcza promieniowanie bezpośrednio do guza. Skanowanie obrazowe służy do jego zlokalizowania, a rama przymocowana do skóry głowy pacjenta jest wykorzystywana do precyzyjnego naświetlania, co może powodować sztywność lub nudności.
Monitorowanie i MRI – ponieważ wiele nerwiaków akustycznych nie rośnie, stały monitoring może oznaczać, że leczenie nie jest konieczne. W takich przypadkach skanowanie MRI (obrazowanie rezonansu magnetycznego) może określić wzrost guza.
Po operacji lekarz będzie monitorował proces zdrowienia pacjenta oraz sprawdzał nawrót objawów.
Potencjał utraty słuchu
Niektórzy pacjenci doświadczają trwałego ubytku słuchu po operacji, co zazwyczaj zależy od wielkości guza. Ryzyko jest większe, gdy guz przekracza 1,5 centymetra średnicy.
W przypadku pacjentów z neurofibromatozą typu 2, którzy mają guzy na obu nerwach akustycznych, mogą oni po operacji stracić zdolność słyszenia z obu uszu.
W takich sytuacjach lekarze zwykle opóźniają operację tak długo, jak to możliwe.
Objawy
Lokalizacja guza w uchu wewnętrznym może prowadzić do wielu potencjalnych objawów, takich jak:
- Utrata słuchu – jednym z pierwszych objawów nerwiaka akustycznego jest stopniowe pogarszanie się słuchu w jednym uchu, podczas gdy drugie pozostaje w normie. Jednostronna utrata słuchu występuje u 90% pacjentów z tą chorobą.
- Szumy uszne – ponad 80% pacjentów doświadcza szumów usznych lub dzwonienia w dotkniętym uchu.
- Ból ucha – w niektórych przypadkach pacjenci mogą odczuwać ból ucha.
- Zawroty głowy i utrata równowagi – gdy guz uciska na ucho wewnętrzne, osoby mogą doświadczać tych symptomów.
- Utrata czucia – duży guz może uciskać na pień mózgu, wpływając na nerwy czaszkowe, co prowadzi do utraty czucia po jednej stronie twarzy i ust. Tylna część języka może stracić zdolność odczuwania smaku.
- Bóle głowy – większe guzy mogą zwiększać ciśnienie w mózgu, prowadząc do bólów głowy, wymiotów oraz zaburzeń świadomości.
- Problemy ze wzrokiem – w rzadkich przypadkach mogą wystąpić problemy ze wzrokiem.
Nerwiak akustyczny jest guzem, który rośnie powoli, ale bez odpowiedniego leczenia może wywierać nacisk na ważne struktury mózgu, co stwarza zagrożenie życia.
Klasyfikacja rozmiaru nerwiaka akustycznego
Guzy klasyfikuje się jako małe, gdy mają mniej niż 1,5 centymetra, średnie, gdy mają od 1,5 do 2,5 centymetra, a duże, gdy mierzą 2,5 centymetra lub więcej. Osoba z małym guzem może nie odczuwać objawów, ale wcale nie jest to regułą, ponieważ to zależy od lokalizacji guza.
Przyczyny
Dokładna przyczyna nerwiaka akustycznego wciąż pozostaje niejasna. Według American Hearing Research Foundation, około 95% przypadków ma charakter sporadyczny, bez znanej przyczyny.
Czynniki ryzyka wydają się obejmować:
- Wiek – większość ludzi rozwija nerwiaka akustycznego w przedziale wiekowym od 30 do 60 lat.
- Historia rodzinna neurofibromatozy typu 2 – około 5% osób z nerwiakiem akustycznym ma tę chorobę, co skutkuje rozwojem nerwiaków akustycznych na obu nerwach słuchowych.
- Narażenie na promieniowanie – istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że narażenie na niskie dawki promieniowania na głowę i szyję w dzieciństwie może zwiększyć ryzyko wystąpienia tego nowotworu.
Niektóre badania sugerują, że nerwiak akustyczny może być związany z używaniem telefonów komórkowych lub długotrwałym narażeniem na głośny hałas, ale inne badania nie potwierdzają tych hipotez.
Diagnoza
Jeśli lekarz podejrzewa nerwiaka akustycznego, może zlecić badanie MRI lub CT głowy.
Aby wykluczyć inne przyczyny wystąpienia zawrotów głowy oraz utraty słuchu, pacjent może być poddany badaniom słuchu, testom równowagi oraz testom funkcji pnia mózgu.
Inne schorzenia z podobnymi objawami do nerwiaka akustycznego to oponiak, choroba Meniere’a, zapalenie nerwu oraz miażdżyca.
Komplikacje
Nerwiak akustyczny może prowadzić do kilku powikłań, w tym:
- Utrata słuchu – może znacznie obniżyć jakość życia pacjenta, prowadząc do trudności zawodowych i społecznych. Czasami ubytek słuchu utrzymuje się po leczeniu.
- Wpływ na styl życia – zawroty głowy i utrata równowagi mogą poważnie utrudniać codzienne czynności.
- Porażenie nerwu twarzowego – jeśli nerw twarzowy, blisko związany z nerwem akustycznym, zostanie uszkodzony podczas zabiegu, może wystąpić porażenie nerwu twarzowego, co prowadzi do opadania jednej strony twarzy. Może to również utrudniać połykanie i wyraźne mówienie.
- Wodogłowie – duży guz może uciskać na pień mózgu, co zakłóca przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Gromadzenie się płynu w głowie może prowadzić do wodogłowia.
Nie ma skutecznego sposobu na zapobieganie nerwiakowi akustycznemu, ale naukowcy prowadzą badania nad wykorzystaniem terapii genowej do kontrolowania nadprodukcji komórek Schwanna.
Nowe badania i aktualizacje na rok 2024
W 2024 roku kontynuowane są badania nad nerwiakiem akustycznym, które przynoszą obiecujące wyniki. Ostatnie analizy pokazują, że kombinacja nowych metod obrazowania, takich jak fMRI, może pomóc lekarzom w lepszym zrozumieniu dynamiki wzrostu guza oraz jego wpływu na sąsiednie struktury mózgu. Ponadto, badania kliniczne dotyczące zastosowania terapii genowej oraz immunoterapii w leczeniu nerwiaka akustycznego pokazują obiecujące wyniki, które mogą zrewolucjonizować podejście do terapii tego nowotworu.
Aktualne statystyki wskazują, że pacjenci, którzy poddawani są nowoczesnym metodom leczenia, doświadczają znacznie niższej liczby powikłań oraz lepszych wyników zdrowotnych, co potwierdza znaczenie wczesnej diagnozy oraz personalizacji terapii.
Warto również zaznaczyć, że rośnie znaczenie wsparcia psychologicznego dla pacjentów z nerwiakiem akustycznym. Badania wykazują, że pacjenci, którzy otrzymują pomoc psychologiczną, lepiej radzą sobie z diagnozą i procesem leczenia, co może poprawić ich jakość życia.
