Choroba afektywna dwubiegunowa, dawniej znana jako depresja maniakalna, to stan charakteryzujący się skrajnymi wahaniami nastroju, obejmującymi zarówno emocjonalne wzloty, jak i upadki. To długotrwałe zaburzenie może znacząco zakłócić zdolność jednostki do normalnego funkcjonowania zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym.
Warto zauważyć, że choroba afektywna dwubiegunowa jest zaburzeniem spektrum, co oznacza, że obejmuje różnorodne stany powiązane, które mogą mieć podobne objawy, ale różnią się znacząco w intensywności oraz czasie trwania.
Jakie jest spektrum dwubiegunowe?
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe jest zatem zaburzeniem ze spektrum, co oznacza, że jego objawy mogą występować w różnych wariantach. Diagnoza często zależy od tego, gdzie dana osoba znajduje się w tym spektrum.
Spektrum dwubiegunowe rozciąga się od zaburzenia dwubiegunowego typu I po cyklotymię, a także różne inne formy, które nie są klasyfikowane w żaden inny sposób (NOS).
Specjaliści diagnozują chorobę zgodnie z najnowszym wydaniem Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych, wydanego przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Diagnoza opiera się na określonym typie zaburzenia.
- Zaburzenie dwubiegunowe typu I: Osoba doświadczyła co najmniej jednego epizodu manii, który trwa zazwyczaj co najmniej tydzień, a w przypadku hospitalizacji, może być krótszy. Zazwyczaj występuje on w połączeniu z poważnymi epizodami depresyjnymi. Osoby z tym zaburzeniem często doświadczają poważnych manii, które mogą prowadzić do znacznego upośledzenia w codziennym życiu. W niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja z powodu psychozy, gdzie jednostka traci kontakt z rzeczywistością.
- Choroba afektywna dwubiegunowa II: Osoba ma co najmniej jeden epizod dużej depresji, który trwa co najmniej dwa tygodnie, oraz przynajmniej jeden epizod hipomanii trwający co najmniej cztery dni. Hipomania nie osiąga poziomu manii, ale wciąż wpływa na codzienne funkcjonowanie.
- Zaburzenie cyklotymiczne: Dorośli z tym zaburzeniem doświadczają przez co najmniej dwa lata wielu okresów hipomanii oraz epizodów depresyjnych. U dzieci i nastolatków objawy te mogą występować przez rok. Objawy te trwają co najmniej połowę tego czasu, a ich nasilenie nie ustępuje na dłużej niż dwa miesiące.
- NOS: Używane do opisania zaburzeń dwubiegunowych, które nie pasują dokładnie do żadnej kategorii w spektrum.
Przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej
Dokładne przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej nadal pozostają nieznane, ale istnieje kilka czynników, które mogą mieć wpływ na jej rozwój.
Do najczęstszych przyczyn zalicza się:
- Różnice biologiczne, w tym fizyczne zmiany w strukturze mózgu
- Brak równowagi neuroprzekaźników w mózgu
- Czynniki dziedziczne, gdyż często osoba z zaburzeniem ma krewnego z podobnym schorzeniem, na przykład rodzeństwo lub rodzica
Czasami diagnoza jest trudna, ponieważ zaburzenia dwubiegunowe mają wiele odmian, a także mogą być mylone z innymi schorzeniami o podobnych objawach.
Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej mogą różnić się znacznie między poszczególnymi osobami.
Kryteria DSM-5
Każdy z typów zaburzeń dwubiegunowych może prowadzić do znacznych trudności w codziennym życiu pacjenta.
Jak określono w DSM-5, kryteria diagnozy epizodów manii i hipomanii są następujące:
- Epizod manii: Okres podwyższonego, drażliwego nastroju trwający co najmniej 1 tydzień, z towarzyszącym zwiększeniem aktywności lub energii ukierunkowanej na cel.
- Epizod hipomaniakalny: Okres drażliwego nastroju trwający przynajmniej 4 dni z rzędu.
Okres manii może objawiać się następującymi symptomami:
- Wzrost nastroju, przesadny optymizm i pewność siebie
- Nadmierna drażliwość lub agresja
- Zmniejszone zapotrzebowanie na sen
- Wyścig myśli lub mowy
- Impulsywność lub osłabiona ocena sytuacji
- Lekkomyślne zachowanie
- W cięższych przypadkach – urojenia i halucynacje
Okres depresji może być charakteryzowany przez:
- Przedłużający się smutek lub nagłe ataki płaczu bez wyraźnego powodu
- Znaczące zmiany w apetycie oraz wzorcach snu
- Drażliwość, złość, niepokój i lęk
- Utrata energii
- Uczucia winy lub bezwartościowości
- Trudności z koncentracją
- Niewyjaśnione bóle ciała
- Powracające myśli o śmierci lub samobójstwie
Diagnoza
Diagnoza zaburzeń afektywnych dwubiegunowych bywa skomplikowana, ponieważ wiele innych stanów może mieć podobne objawy.
Do tych stanów należą:
- Warunki tarczycy
- Nadużywanie substancji
- Zaburzenie nadpobudliwości z deficytem uwagi (ADHD)
- Borderline personality disorder (BPD)
- Zespół stresu pourazowego (PTSD)
Te zaburzenia, zwłaszcza zaburzenia osobowości, mogą znacząco utrudniać prawidłową diagnozę.
Często stosowane leki przeciwdepresyjne, a także stymulanty przepisywane na ADHD, mogą pogarszać objawy choroby afektywnej dwubiegunowej, wywołując manie.
Rozpoznanie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego obejmuje badanie fizykalne, wywiad oraz ewentualne testy laboratoryjne.
Wykresy nastrojów oraz kwestionariusze nastroju są powszechnie stosowane w celu identyfikacji wzorców nastroju, snu oraz innych zmian.
Badania krwi mogą pomóc wykluczyć inne schorzenia, takie jak nadczynność tarczycy, jednak nie są w stanie zdiagnozować choroby afektywnej dwubiegunowej.
Kryteria DSM-5 są używane do identyfikacji obecności zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
Niektóre osoby mogą nie wykazywać wszystkich objawów, ale muszą mieć przynajmniej jeden epizod manii lub hipomanii, który trwa określony czas.
Leczenie
Choroba afektywna dwubiegunowa to poważny i skomplikowany stan, który powinien być leczony przez wykwalifikowanego psychiatrę.
Leczenie tej choroby może przybierać różne formy.
Do głównych metod leczenia należą:
- Leki, takie jak stabilizatory nastroju, leki przeciwpsychotyczne i antydepresyjne
- Psychoterapia, w tym terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz terapia rodzinna
- Terapia elektrowstrząsami (ECT), polegająca na zastosowaniu impulsów elektrycznych w mózgu
- Strategie samokontroli oraz edukacja pacjenta
Każda osoba reaguje na leczenie inaczej, a niektóre leki mogą powodować niepożądane efekty uboczne. Dlatego kluczowe jest, aby pacjent pozostawał pod opieką lekarza.
Osoby z chorobą afektywną dwubiegunową mogą korzystać z grup wsparcia, aby dzielić się doświadczeniami z innymi, którzy zmagają się z tą samą chorobą. Podejmowanie hobby, nauka technik relaksacyjnych oraz radzenie sobie ze stresem również mogą znacząco wpłynąć na poprawę jakości życia.
Według Przymierza Depresji i Pomocy Bipolarnej, choroba afektywna dwubiegunowa dotyka około 5,7 miliona dorosłych Amerykanów, co stanowi około 2,6% dorosłej populacji każdego roku.
Średni wiek wystąpienia choroby wynosi 25 lat, ale objawy mogą pojawić się już we wczesnym dzieciństwie lub dopiero w latach 40. czy 50. XX wieku.
Jeżeli przynajmniej jeden z rodziców ma zaburzenie dwubiegunowe, ryzyko jego wystąpienia wzrasta o 15-30 procent.
Ponadto szacuje się, że 1 na 3 dzieci i nastolatków zdiagnozowanych z depresją w USA może doświadczać wczesnego wystąpienia choroby dwubiegunowej.
W świetle tak wielu wariantów spektrum dwubiegunowego, niezwykle ważne jest, aby monitorować wszelkie zmiany nastroju.
Choroba afektywna dwubiegunowa często mylona jest z depresją, jednak to znacznie bardziej złożony stan.
Bez odpowiedniego leczenia, ryzyko samobójstwa, problemy w relacjach, trudności prawne, izolacja oraz ogólna niezdolność do normalnego funkcjonowania mogą znacznie wzrosnąć.
Chociaż choroba afektywna dwubiegunowa jest stanem przewlekłym, przy odpowiednim leczeniu i skupieniu na zdrowiu, można osiągnąć stabilizację i poprawę jakości życia.
Współczesne badania i nowe podejścia
W ciągu ostatnich kilku lat badania nad chorobą afektywną dwubiegunową znacznie się rozwinęły. Nowe analizy wskazują na związek między stanem zapalnym a występowaniem epizodów manii i depresji, co otwiera nowe możliwości terapeutyczne. Wytrzymałość na stres oraz jej wpływ na rozwój choroby to kolejny temat badań, który może zrewolucjonizować podejście do leczenia.
Zastosowanie technologii, takich jak aplikacje monitorujące nastrój, staje się coraz bardziej popularne i może pomóc pacjentom w lepszym zarządzaniu swoim stanem. Dodatkowo, terapie oparte na uczeniu się umiejętności radzenia sobie z emocjami mogą wpłynąć na zmniejszenie objawów i poprawę jakości życia.
Nowe metody leczenia, w tym neuromodulacja i terapie genowe, są w fazie badań i mogą przynieść przełom w terapii zaburzeń afektywnych. Ważne jest, aby pozostawać na bieżąco z najnowszymi osiągnięciami w tej dziedzinie, co może przynieść korzyści osobom borykającym się z tym trudnym stanem zdrowia.
