Statyny są grupą leków, które skutecznie obniżają poziom cholesterolu we krwi poprzez hamowanie działania enzymu w wątrobie, kluczowego w procesie wytwarzania cholesterolu.
Cholesterol, mimo że jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, w nadmiarze może prowadzić do miażdżycy. To poważne schorzenie, w którym płytki cholesterolowe gromadzą się w tętnicach, ograniczając przepływ krwi i zwiększając ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych.
Dzięki obniżeniu poziomu cholesterolu, statyny zmniejszają ryzyko wystąpienia dławicy piersiowej, zawału serca oraz udaru mózgu. W poniższym artykule przyjrzymy się, jak działają statyny, kto powinien je stosować oraz jakie są ich potencjalne ryzyka i korzyści.
Szybkie fakty dotyczące statyn:
- Statyny obniżają poziom cholesterolu we krwi.
- Działają poprzez hamowanie enzymu zwanego reduktazą HMG-CoA.
- Osoby z miażdżycą, cukrzycą i rodzinnym wystąpieniem chorób sercowo-naczyniowych często otrzymują recepty na statyny.
- Osoby z chorobami wątroby powinny omówić z lekarzem ryzyka i korzyści związane z ich stosowaniem.
Czym są statyny?
Statyny to leki, które blokują enzym wątrobowy odpowiedzialny za produkcję cholesterolu. Zwykle są one przepisywane w celu obniżenia stężenia cholesterolu w organizmie. Do najczęściej stosowanych statyn należą:
- atorwastatyna
- ceriwastatyna
- fluwastatyna
- lowastatyna
- mevastatyna
- pitawastatyna
- prawastatyna
- rosuwastatyna
- simwastatyna
Atorwastatyna i rozuwastatyna są najsilniejsze, podczas gdy fluwastatyna jest najmniej silna. Te leki dostępne są pod różnymi markami, w tym:
- Lipitor (atorwastatyna)
- Pravachol (prawastatyna)
- Crestor (rozuwastatyna)
- Zocor (symwastatyna)
- Lescol (fluwastatyna)
- Vytorin (połączenie simwastatyny i ezetymibu)
Skutki uboczne
Większość pacjentów przyjmujących statyny doświadcza niewielkich lub wręcz żadnych działań niepożądanych. Do łagodnych efektów ubocznych należą:
- bóle głowy
- uczucie mrowienia
- ból brzucha
- wzdęcia
- biegunka
- ogólne złe samopoczucie
- wysypki skórne
Niektóre leki z grupy statyn mogą wpływać na pamięć. Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Bristolu wykazały, że powszechnie stosowane statyny, takie jak prawastatyna i atorwastatyna, mogą osłabiać zdolności rozpoznawcze i pamięć roboczą w badaniach na zwierzętach.
Dodatkowo, statyny mogą zwiększać ryzyko zaćmy. Zespół badawczy z San Antonio Military Medical Center w Teksasie podał, że stosowanie statyn wiąże się z 27-procentowym wzrostem ryzyka wystąpienia tej choroby oczu.
Najpoważniejszymi działaniami niepożądanymi, które występują stosunkowo rzadko, są niewydolność wątroby oraz uszkodzenie mięśni szkieletowych.
Uszkodzenie mięśni zazwyczaj objawia się bólem, który często ustępuje po zmianie na inny rodzaj statyny. W sporadycznych przypadkach może wystąpić ciężka miopatia, znana jako rabdomioliza.
Co to jest rabdomioliza?
Rabdomioliza zaczyna się od bólu mięśni, który może prowadzić do znacznego rozpadu mięśni, niewydolności nerek, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.
Stan ten częściej występuje, gdy statyny są stosowane w połączeniu z innymi lekami, które zwiększają ryzyko rabdomiolizy lub podnoszą stężenie statyn we krwi.
Kto nie powinien przyjmować statyn?
Osoby z chorobami wątroby powinny szczegółowo omówić z lekarzem ryzyko i korzyści związane ze stosowaniem statyn. W przypadku stabilnej i przewlekłej choroby wątroby, niska dawka statyny może przynieść większe korzyści niż ryzyko.
Natomiast w przypadku postępującej choroby wątroby, stosowanie statyn nie jest zalecane.
Jeżeli choroba wątroby rozwija się podczas przyjmowania statyn, pacjent powinien skonsultować się z lekarzem w celu rozważenia zmiany dawki, zmiany leku lub całkowitego zaprzestania ich stosowania.
Kobiety w ciąży, karmiące piersią lub planujące ciążę również nie powinny przyjmować statyn. Ponadto osoby stosujące statyny powinny unikać łączenia ich z poniższymi lekami:
- inhibitory proteazy (leczenie HIV/AIDS)
- erytromycyna
- itrakonazol
- klarytromycyna
- diltiazem
- werapamil
- leki fibraty (które również obniżają poziom LDL)
Osoby przyjmujące statyny powinny unikać grejpfrutów oraz soku grejpfrutowego, ze względu na możliwość wystąpienia niebezpiecznych interakcji.
Jak działają statyny?
Statyny hamują enzym zwany reduktazą HMG-CoA, który reguluje produkcję cholesterolu w wątrobie. Blokując ten enzym, spowalniają produkcję cholesterolu.
Pacjenci często zaczynają leczenie statynami, aby obniżyć poziom cholesterolu do wartości poniżej 5 milimoli na litr (mmol/L), co odpowiada redukcji o 30-60%. Dawkowanie może być zwiększone, jeśli cel nie zostanie osiągnięty.
Leczenie statynami zazwyczaj kontynuowane jest nawet po osiągnięciu docelowego poziomu cholesterolu, aby zapewnić dalszą ochronę przed miażdżycą.
Kto bierze statyny?
Statyny mogą być przepisywane w następujących przypadkach:
- Choroby serca, udar mózgu oraz miażdżyca.
- Cukrzyca, która zwiększa ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego.
- Podwyższony poziom cholesterolu LDL powyżej 190 miligramów na decylitr (mg/dL).
- 10-letnie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych wynoszące 7,5% lub więcej.
Wysoki poziom cholesterolu jest najczęstszą przyczyną przepisywania statyn, jednak leki te zmniejszają ryzyko chorób serca, zapobiegając miażdżycy.
Płytki miażdżycowe mogą nadal się formować, nawet gdy poziom cholesterolu jest niski. Dlatego też statyny mogą być stosowane u pacjentów z już istniejącą miażdżycą tętnic lub zwiększonym ryzykiem jej rozwoju, niezależnie od stanu cholesterolu.
Nowe badania i aktualne informacje na temat statyn
W ciągu ostatnich kilku lat przeprowadzono szereg badań, które dostarczyły nowych informacji na temat skuteczności oraz bezpieczeństwa statyn. Badania z 2023 roku wykazały, że statyny mogą nie tylko obniżać poziom cholesterolu, ale również mają działanie przeciwzapalne, co może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
W jednym z badań opublikowanych w czasopiśmie «Journal of the American College of Cardiology» stwierdzono, że pacjenci przyjmujący statyny mieli o 20% niższe ryzyko zgonu z powodu chorób serca w porównaniu do tych, którzy ich nie stosowali. Ponadto, nowe analizy wskazują na korzyści ze stosowania statyn u osób starszych, które wcześniej były wykluczane z badań klinicznych.
Warto również zauważyć, że statyny są obecnie badane w kontekście ich potencjalnych zastosowań w terapii chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Choć wyniki są wciąż w fazie badań, wstępne dane sugerują, że mogą one mieć pozytywny wpływ na funkcje poznawcze.
Podsumowując, statyny to leki o udowodnionej skuteczności w obniżaniu poziomu cholesterolu i zmniejszaniu ryzyka chorób serca. Jednak ich stosowanie powinno być zawsze konsultowane z lekarzem, aby ocenić korzyści i potencjalne ryzyka w kontekście indywidualnego pacjenta. Więcej informacji na temat szkód i korzyści statyn można znaleźć w naszym artykule: Czy statyny są dobre czy złe?
