Procedura Whipple’a jest najczęściej wykonywaną operacją w leczeniu raka trzustki, ale nie tylko tego schorzenia. Skutecznie stosuje się ją także w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki oraz innych rodzajów nowotworów.
Zabieg, znany również jako pankreatektomia częściowa, polega na usunięciu pęcherzyka żółciowego, węzłów chłonnych blisko trzustki, a także fragmentów trzustki, jelita cienkiego i żołądka. To skomplikowane działanie chirurgiczne trwa zazwyczaj od 5 do 8 godzin i wymaga dużej precyzji oraz doświadczenia ze strony chirurgów.
W przypadku niektórych pacjentów procedura ta może być skuteczna w eliminacji nowotworu, a w innych przypadkach znacząco poprawia długoterminową przeżywalność.
Co to jest?
Procedura Whipple’a, nazwana na cześć amerykańskiego chirurga Allena Whipple’a, została po raz pierwszy przeprowadzona w 1930 roku. Od tego czasu ewoluowała, a jej techniki znacznie się poprawiły, co zwiększyło bezpieczeństwo i efektywność zabiegu.
Podczas operacji chirurg usuwa pęcherzyk żółciowy, część dwunastnicy (górna część jelita cienkiego), a także fragment żołądka znany jako odźwiernik, węzły chłonne oraz głowę trzustki. Istnieją różne warianty zabiegu, w których niektóre struktury mogą pozostać nienaruszone, co również wpływa na przebieg rekonwalescencji.
Rak trzustki, według danych American Cancer Society, stanowi około 3% wszystkich diagnoz nowotworowych, ale odpowiada aż za 7% zgonów związanych z rakiem. Dzieje się tak, ponieważ nowotwór ten rozwija się w sposób agresywny i często nie daje objawów w początkowych stadiach.
Niemniej jednak, osoby z rakiem trzustki, które przechodzą operację, mają znacznie lepsze długoterminowe wskaźniki przeżywalności w porównaniu do tych, które nie poddały się zabiegowi.
Procedura Whipple’a ma na celu nie tylko usunięcie nowotworu, ale także zapobieganie jego rozprzestrzenieniu się na inne organy ciała. Chirurdzy wykonują tę operację również w przypadku:
- raków żółci, zwanych cholangiocarcinoma
- raka brodawki
- raka dwunastnicy
- łagodnych guzów trzustki
W zależności od skomplikowania przypadku, lekarze mogą proponować różne podejścia chirurgiczne, w tym techniki laparoskopowe, które mogą zminimalizować utratę krwi oraz ryzyko powikłań.
Skuteczność
Jedynie 15-20% pacjentów z rakiem trzustki jest kandydatami do wykonania zabiegu Whipple. W przypadku tych, którzy poddają się operacji, pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi około 20%. Pacjenci, u których nowotwór nie rozprzestrzenił się na węzły chłonne, mogą liczyć na 40% przeżycia przez ten sam okres.
Warto również zaznaczyć, że większość pacjentów będzie musiała przejść dodatkowe terapie, jak chemioterapia czy radioterapia, które mogą poprawić ich szanse na przeżycie nawet o 10%.
Po operacji niektórzy pacjenci doświadczają konieczności dostosowania stylu życia oraz mogą borykać się z efektami ubocznymi. Dla wielu osób te zmiany są akceptowalne.
Z badania przeprowadzonego przez Johns Hopkins wynika, że pacjenci po procedurze Whipple oceniają swoją jakość życia na 79 na 100, w porównaniu do 83 wśród osób zdrowych.
Ryzyka
W przeszłości, w latach 60. i 70., procedura Whipple’a była obarczona dużym ryzykiem, a śmiertelność sięgała nawet 25%. To niebezpieczeństwo wynikało z wysokiej złożoności operacji oraz stanu zdrowia pacjentów. Obecnie jednak, dzięki postępom medycyny, śmiertelność spadła do około 2-3%.
Niemniej jednak, w przypadku niedoświadczonych chirurgów lub w placówkach, które rzadko przeprowadzają zabieg Whipple, ryzyko wzrasta. American Cancer Society zaleca, aby operację przeprowadzał doświadczony chirurg w szpitalu, który wykonuje co najmniej 15-20 zabiegów rocznie.
Większość pacjentów przeżywa operację i cieszy się dłuższym życiem, ale około 30-40% doświadcza przynajmniej jednego powikłania. Najczęściej występującym problemem jest opóźnione opróżnianie żołądka, które może wystąpić tuż po zabiegu, ale zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu tygodnia lub dwóch.
Inne powikłania mogą obejmować:
- Cukrzycę: usunięcie części trzustki może prowadzić do zmniejszenia wytwarzania insuliny, co z kolei powoduje poważniejsze objawy u osób z już istniejącą cukrzycą.
- Zmiany w diecie: choć większość pacjentów nie musi drastycznie zmieniać swojej diety, zmniejszona produkcja insuliny może wymagać ograniczenia spożycia cukru.
- Przetoka trzustkowa: w przypadku niewłaściwego gojenia się szwów na trzustce, może dojść do wycieku soku trzustkowego, co w niektórych przypadkach wymaga dalszej interwencji chirurgicznej.
- Zaburzenia wchłaniania pokarmowego: niektórzy pacjenci mogą doświadczać trudności w wchłanianiu składników odżywczych, co prowadzi do biegunki i innych problemów żołądkowo-jelitowych.
- Utrata masy ciała: po operacji może wystąpić utrata masy ciała na poziomie 5-10% całkowitej masy ciała z powodu problemów z jedzeniem.
Przygotowanie
Większość pacjentów nie wymaga specjalnych przygotowań przed zabiegiem Whipple. Zaleca się jednak, aby w noc przed operacją unikać jedzenia i picia, aby zminimalizować ryzyko uduszenia w trakcie znieczulenia.
Ze względu na skomplikowany charakter procedury, pacjenci powinni zadawać lekarzom następujące pytania:
- Jak długo wykonują te procedury?
- Ile operacji Whipple przeprowadzili i jakie były wyniki?
- Ilu pacjentów z zabiegu Whipple’a zmarło? Jaka była przyczyna?
- Jakie są szczególne czynniki ryzyka?
- Jakie są szanse na sukces chirurgiczny?
- Jakie są szanse na całkowite wyleczenie?
- Jakie są najczęstsze komplikacje?
- Ile procedur Whipple’a wykonuje się w tym szpitalu każdego roku?
- Jak długa jest przewidywana długość pobytu w szpitalu?
Poprawa
Większość pacjentów pozostaje w szpitalu przez 1-2 tygodnie po zabiegu Whipple’a. W tym czasie mogą doświadczać paraliżu żołądka oraz jelit, co wymaga zastosowania rurki do karmienia. Rurka ta, umieszczona podczas zabiegu, pozwala na podawanie pokarmów, dopóki pacjent nie odzyska pełnej funkcji żołądka.
Podczas rekonwalescencji, zaleca się, aby pacjenci jedli mniejsze, częstsze posiłki zamiast trzech dużych. Unikanie tłustych potraw, przyjmowanie suplementów diety oraz picie dużej ilości płynów wspiera proces gojenia.
Ważne jest, aby unikać forsownych ćwiczeń przez co najmniej 6 tygodni, a następnie stopniowo wracać do wcześniejszego poziomu aktywności.
Objawy zakażenia, takie jak ból, wyciek z rany czy gorączka, mogą wskazywać na poważne problemy zdrowotne. W takim przypadku pacjent powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Perspektywy
Ostateczne perspektywy po zabiegu zależą od przyczyny operacji oraz stopnia zaawansowania nowotworów. Większość pacjentów z rakiem trzustki wymaga chemioterapii i radioterapii, które osłabiają układ odpornościowy, dlatego zwykle muszą poczekać na pełne wyleczenie z operacji przed rozpoczęciem tych terapii.
Pacjenci powinni mieć regularne kontrole u lekarza, ale ogólnie mogą oczekiwać poprawy średniej długości życia po przeprowadzeniu procedury Whipple.
Nowe badania i perspektywy na 2024 rok
W 2024 roku badania nad skutecznością procedury Whipple’a oraz jej zastosowaniem w leczeniu raka trzustki nabierają nowego znaczenia. Ostatnie analizy wykazują, że zintegrowane podejścia terapeutyczne, w tym immunoterapia oraz terapie celowane, mogą znacząco zwiększyć szanse na przeżycie pacjentów po operacji.
Według najnowszych danych, pacjenci, którzy korzystają z takich nowatorskich metod, mają szansę na przeżycie pięciu lat na poziomie 50% w przypadku wczesnego wykrycia nowotworu. Badania dowodzą, że połączenie procedury Whipple’a z nowoczesnymi terapiami adjuwantowymi może poprawić jakość życia oraz wydłużyć czas przeżycia.
Ponadto, wciąż trwają badania dotyczące genetycznych markerów nowotworowych, które mogą pomóc w lepszym doborze pacjentów do zabiegu, a także w przewidywaniu reakcji na terapię. Te przełomowe odkrycia mogą przynieść istotne korzyści w leczeniu pacjentów z rakiem trzustki oraz zwiększyć skuteczność procedury Whipple.
Podsumowując, procedura Whipple’a, w połączeniu z nowymi strategiami terapeutycznymi, staje się coraz bardziej obiecującą opcją w walce z rakiem trzustki, oferując pacjentom nadzieję na lepszą przyszłość.
