Plazmafereza to procedura medyczna, która skupia się na usuwaniu osocza z krwi pacjenta. W trakcie tego procesu niezdrowe osocze jest zastępowane zdrowym osoczem lub substytutem osocza, zanim krew zostanie zwrócona do organizmu.
Osocze, które krąży w naczyniach krwionośnych, to płyn zawierający komórki krwi, płytki krwi oraz niezbędne składniki odżywcze.
Podczas plazmaferezy krew jest usuwana, a następnie rozdzielana na różne składniki za pomocą specjalistycznej maszyny.
Termin plazmafereza odnosi się również do usuwania osocza z ciała dawcy krwi.
Czym jest plazmafereza?
Fereza, znana również jako afereza, to termin opisujący każdy proces, który polega na usunięciu krwi, jej filtracji oraz oddaniu pozostałych elementów z powrotem do organizmu. Można oddzielić płytki krwi, krwinki czerwone, białe krwinki lub osocze.
Zabieg przeprowadza się za pomocą maszyny, która jednocześnie usuwa niewielkie ilości krwi z pacjenta.
Istnieją dwa główne sposoby rozdzielania składników krwi:
- Odwirowanie – w tym procesie krew kręci się, co pozwala na rozdzielenie jej składników w zależności od ich gęstości.
- Filtrowanie – polega na przetłaczaniu krwi przez filtr, który oddziela osocze od innych komponentów.
Podczas wymiany osocza, urządzenie eliminuje niezdrowe osocze, zastępując je zdrowym osoczem od dawcy. Zamiast osocza można także użyć roztworu soli fizjologicznej, albuminy lub ich kombinacji.
Dlaczego warto poddać się wymianie plazmowej?
Wymiana osocza może pomóc w terapii wielu schorzeń, w tym:
- Stanów neurologicznych, takich jak ostry zespół Guillain-Barré.
- Zaburzeń krwi, takich jak plamica zakrzepowa z małopłytkowością, rzadkie schorzenie prowadzące do powstawania zakrzepów krwi.
- Niektórych chorób nerek, takich jak zespół Goodpasture, w którym przeciwciała atakują nerki i płuca.
- Syndromów nadmiernej lepkości, w tym szpiczaka, które prowadzą do zagęszczenia krwi, co może skutkować uszkodzeniem narządów lub udarem.
Korzyści
Wymiana osocza ma na celu złagodzenie objawów wymienionych powyżej schorzeń poprzez eliminację szkodliwych substancji z krwi.
Osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne mogą również odczuwać korzyści z wymiany osocza, ponieważ ta procedura może ograniczyć wytwarzanie szkodliwych przeciwciał przez organizm.
Zabieg jest często częścią kompleksowego planu leczenia, który może obejmować chemioterapię. W niektórych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie kolejnej wymiany plazmowej.
Jak się przygotować?
Pacjent może normalnie jeść i pić przed oraz w trakcie plazmaferezy. Warto założyć luźne ubrania, co zapewni komfort podczas zabiegu. Przed rozpoczęciem procedury zaleca się skorzystanie z toalety.
Na początku pacjent będzie poddany różnym testom, które pozwolą określić:
- ciśnienie krwi,
- puls,
- temperaturę,
- poziom tlenu.
Wyniki tych badań pomogą lekarzowi w skonfigurowaniu maszyny oraz monitorowaniu ewentualnych zmian w trakcie procedury.
Czego oczekiwać?
Plazmaferezę zwykle przeprowadza specjalista medyczny w szpitalu, choć czasami można ją wykonać w prywatnej klinice.
Po zastosowaniu miejscowego znieczulenia, pacjent powinien odczuwać minimalny dyskomfort.
Lekarz wprowadzi niewielką rurkę do żyły w ramieniu lub pachwinie, skąd krew będzie transportowana do maszyny, która przeprowadzi odpowiednie procesy i zwróci ją z powrotem do organizmu.
Czas trwania wymiany plazmy wynosi zazwyczaj od 2 do 4 godzin. Pacjent powinien starać się pozostać w miarę nieruchomo, co ułatwi płynny przebieg zabiegu. Warto zająć się czymś, na przykład oglądaniem telewizji lub czytaniem, aby umilić sobie czas.
Podczas całej procedury lekarz będzie obecny i monitorował ewentualne skutki uboczne.
Po zakończeniu wymiany plazmy, urządzenie zostanie odłączone, a pacjent będzie musiał poddać się kolejnym testom krwi.
Zagrożenia i skutki uboczne
Pacjent może doświadczyć reakcji alergicznej na podawaną dawkę osocza, jednak istnieje kilka leków, które mogą zredukować to ryzyko. Lekarz może zalecić ich stosowanie przed zabiegiem.
Podczas oddawania osocza jest ono badane pod kątem obecności bakterii lub chorób. Ryzyko zarażenia się chorobą związaną z oddanym osoczem jest niezwykle niskie.
Wymiana plazmy może na krótki czas wpłynąć na równowagę płynów w organizmie. Pacjent może odczuwać duszność lub mieć zimne dłonie i stopy w trakcie lub po zabiegu. W takim przypadku lekarz może przerwać proces, aby umożliwić pacjentowi odpoczynek.
Wymiana plazmy może również prowadzić do tymczasowego obniżenia ciśnienia krwi, a w rzadkich przypadkach nawet do wstrząsu.
Plazmafereza może osłabić odporność na choroby, co zazwyczaj ma charakter przejściowy. Jednak przez pewien czas dawcy mogą być bardziej podatni na infekcje. Dlatego ważne jest częste mycie rąk i unikanie bliskiego kontaktu z osobami, które są chore.
Poprawa
Odzyskiwanie po zabiegu zazwyczaj przebiega szybko, a pacjent rzadko pozostaje na noc w szpitalu. Mogą jednak czuć się zmęczeni. Warto odpocząć i unikać prowadzenia pojazdów lub intensywnego wysiłku fizycznego.
Jeśli po opuszczeniu szpitala pacjent poczuje się źle lub zauważy krwawienie, powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Aktualne badania i przyszłość plazmaferezy
W 2024 roku, plazmafereza nadal zyskuje na znaczeniu w medycynie, a badania koncentrują się na jej zastosowaniu w leczeniu chorób autoimmunologicznych oraz w terapii nowotworowej. Ostatnie badania sugerują, że plazmafereza może poprawić jakość życia pacjentów z ciężkimi postaciami chorób, takich jak stwardnienie rozsiane czy toczeń rumieniowaty układowy.
Z danych opublikowanych przez American Society for Apheresis wynika, że zastosowanie plazmaferezy w połączeniu z innymi terapiami przynosi obiecujące rezultaty, a liczba pacjentów korzystających z tej metody wzrasta. Warto również podkreślić, że nowoczesne technologie, takie jak automatyzacja i poprawa jakości sprzętu, przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa i efektywności tego zabiegu.
W nadchodzących latach plazmafereza może odegrać kluczową rolę w indywidualizacji terapii, a jej zastosowanie będzie się rozszerzać na nowe obszary medycyny, potwierdzając, że jest to procedura o dużym potencjale terapeutycznym.
