Otyłość rośnie na całym świecie, ale naukowcy wciąż nie do końca wiedzą, dlaczego. Przyglądamy się, jak wzrost masy ciała wpływa na nasze zdrowie oraz dlaczego geny, które dziedziczymy po naszych rodzicach, mogą mieć na to ogromny wpływ.
Mówiąc najprościej, otyłość oznacza, że dana osoba nosi zbyt dużo ciężaru, szczególnie w postaci tkanki tłuszczowej. Aby przybyło tego dodatkowego tłuszczu, trzeba spożywać więcej kalorii, niż organizm spala. Zazwyczaj jest to efektem siedzącego trybu życia oraz diety bogatej w wysokoenergetyczne produkty.
Jednak im bardziej badacze zgłębiają temat otyłości, tym bardziej dostrzegają, że ten uproszczony pogląd nie oddaje pełnej rzeczywistości.
Nie musimy Cię przekonywać, że otyłość stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia – to fakt, który jest szeroko akceptowany. Mimo to, trzymając rękę na pulsie najnowszych badań medycznych, odkryliśmy pięć faktów dotyczących otyłości w tym roku, które mogą Was zaskoczyć.
Około 1 na 3 osoby w Stanach Zjednoczonych cierpi na otyłość, a wskaźniki otyłości wśród dzieci są dziesięciokrotnie wyższe niż w latach 70. XX wieku. Nasze pięć zaskakujących faktów rzuca światło na mechanizmy, które wpływają na naszą wagę oraz ich długoterminowy wpływ na zdrowie.
1. Podstępny przyrost masy ciała
Nikt nie rodzi się otyły. Przyrost masy ciała jest procesem, który często zachodzi niezauważenie. Prof. Claude Bouchard z laboratorium Human Genomics w Pennington Biomedical Research Center w Baton Rouge, LA, wyjaśnia w swoim badaniu:
«Typowy przyrost masy ciała u ludzi wynosi około 1-2 kg rocznie przez okres 15-25 lat, w zależności od osoby. To dość niewielka ilość, gdy rozłoży się ją na 365 dni.»
Dlatego trudno jest jednoznacznie wskazać konkretne przyczyny otyłości w każdym przypadku. Wydaje się, że jest to złożona interakcja między genami a środowiskiem.
Potencjał do otyłości, czyli to, jak cechy genetyczne mogą przyczyniać się do wzrostu masy ciała, jest kształtowany przez wiele czynników, takich jak dieta, preferencje żywieniowe i aktywność fizyczna.
Jednak te elementy nie działają w izolacji – są ściśle związane z naszym otoczeniem społecznym i warunkami życia.
Oto interesująca informacja: ta sama liczba kalorii i poziom aktywności fizycznej mogą mieć odmienne skutki dla różnych osób. Istotne jest zrozumienie interakcji tych czynników.
Geny odgrywają ważną rolę; jak mówi prof. J. Alfredo Martinez z Centrum Badań Odżywczych na Uniwersytecie Navarra w Pampelunie, Hiszpania, «do 70 procent zmian w naszej masie ciała można przypisać czynnikom genetycznym».
2. «Bezobjawowa otyłość?»
U niewielkiego odsetka osób otyłych można wskazać wyraźne przyczyny genetyczne. Szacuje się, że do 5 procent przypadków skrajnej otyłości, które zaczynają się w dzieciństwie, można przypisać mutacjom w genie kodującym receptor melanokortyny 4.
Inne geny również mogą odgrywać rolę w rozwoju otyłości. Ale jak wyjaśnić rosnącą liczbę osób otyłych na całym świecie, skoro tylko nieliczni mają mutacje w tych genach?
Wielu naukowców uważa, że wiele genów wiąże się z niewielkim ryzykiem otyłości, a ich interakcja z stylem życia prowadzi do problemu.
Prof. Bouchard zidentyfikował 118 takich mutacji w dużej metaanalizie badań asocjacyjnych całego genomu.
Nowe badania, prowadzone przez dr. Vanna Bennetta z Duke University School of Medicine w Durham, NC, ujawniają, że zmiany w genie ankyrin-B mogą prowadzić do nadmiernego wchłaniania glukozy przez komórki tłuszczowe, co w efekcie powoduje ich nadmierny rozwój.
«Odkryliśmy, że myszy z zmutowanym genem mogą przybierać na wadze, nie jedząc więcej, a mechanizmy komórkowe wyjaśniają ten przyrost masy ciała» – mówi profesor Bennett. «Nazwaliśmy to bezwzględną otyłością».
Czy te odkrycia będą miały zastosowanie w przypadku ludzi? Czas pokaże.
Tak więc, choć przyrost masy ciała może odbywać się powoli, nasze geny mają na to wpływ. Ale to nie koniec – nasza waga ma także bezpośredni wpływ na następne pokolenie.
3. Otyłość związana z wadami wrodzonymi
W Stanach Zjednoczonych około połowa ciężarnych matek ma nadwagę lub jest otyła już na pierwszej wizycie prenatalnej. Dr Martina Persson z Karolinska Institute w Sztokholmie wskazuje, że:
«Badania obejmujące ponad 1 milion urodzeń w Szwecji w latach 2001-2014 wykazały, że ogólny odsetek wad wrodzonych wynosi 3,5 procent. Jednak ryzyko tych wad wzrasta proporcjonalnie do masy ciała matki.»
Matki z BMI powyżej 35 mają o 23 procent większe ryzyko urodzenia dziecka z wadami rozwojowymi niż te z prawidłowym BMI, a u kobiet z BMI powyżej 40 ryzyko to wzrasta o 37 procent.
4. Duże mamy, duże dzieci
Oprócz wyższego ryzyka wad wrodzonych, dzieci urodzone przez otyłe matki są bardziej narażone na makrosomię, czyli nadmierne rozmiary.
Makrosomia zwiększa ryzyko złamań kości podczas porodu oraz wiąże się z wyższymi wskaźnikami cesarskiego cięcia. Dodatkowo, naraża matki na większe ryzyko powikłań, takich jak duże krwawienie w trakcie porodu.
Badania dr Cuilin Zhang z Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development w Bethesda, MD, opublikowane niedawno, rzucają światło na rozwój makrosomii w czasie ciąży.
Zespół odkrył, że dzieci otyłych matek miały dłuższe kości i większe głowy, co można było zaobserwować już w 21 tygodniu ciąży. Brzuchy niemowląt były również większe od około 32 tygodnia ciąży.
Dlaczego otyłość miałaby mieć taki wpływ? Dr Zhang wyjaśnia:
«Kobiety otyłe w momencie poczęcia są bardziej oporne na insulinę, co może prowadzić do niedożywienia płodu i przerostu po urodzeniu.»
Waga matek w czasie ciąży wpływa nie tylko na rozwój dziecka, ale pozostawia także trwały ślad na całe życie.
5. Dziedzictwo otyłości
Waga matki oraz jej dieta w trakcie ciąży i karmienia piersią mogą mieć długotrwały wpływ na potomstwo.
«W okresie prenatalnym» – zauważa prof. Martinez – «nadmierny przyrost masy ciążowej matki, szczególnie we wczesnej ciąży, jest czynnikiem ryzyka rozwoju nadwagi u dzieci.»
Wynika to z faktu, że środowisko metaboliczne, w którym rozwija się dziecko, może prowadzić do trwałych zmian w jego genotypie. Te zmiany epigenetyczne wpływają na działanie genów.
Na przykład, «niedożywienie w okresie laktacji może prowadzić do modyfikacji epigenetycznych w kluczowych genach, które są zaangażowane w sygnalizację insuliny w mięśniach szkieletowych, co może objawiać się jako upośledzona wrażliwość insulinowa w późniejszym życiu» – wyjaśnia prof. Mark H. Vickers z Instytutu Ligginsa na Uniwersytecie w Auckland w Nowej Zelandii.
Jednak ojcowie również mają swoje pięć groszy do powiedzenia. Zmiany epigenetyczne mogą być przenoszone przez plemniki i niosą ze sobą istotne ryzyko rozwoju otyłości.
W rezultacie otyłość okazuje się być znacznie bardziej złożonym problemem, niż tylko jedzeniem większej ilości kalorii.
Jeśli szukasz wskazówek, jak zarządzać swoją wagą lub chcesz być na bieżąco z najnowszymi informacjami na temat otyłości, utraty wagi i badań dotyczących zdrowia, nie szukaj dalej niż nasza dedykowana sekcja na stronie internetowej.
Aktualne Badania i Wnioski
W 2024 roku badania nad otyłością stają się coraz bardziej zaawansowane. Naukowcy wskazują, że zmiany w stylu życia, takie jak większa aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie, mogą znacząco wpłynąć na redukcję masy ciała. Nowe terapie farmakologiczne, takie jak leki na bazie GLP-1, wykazują obiecujące wyniki w kontrolowaniu apetytu i wspieraniu utraty wagi.
Również badania nad mikrobiomem jelitowym zaczynają ujawniać, jak ważna jest jego rola w regulacji masy ciała. Zrozumienie, jak bakterie jelitowe wpływają na metabolizm, może otworzyć nowe drogi w walce z otyłością. Statystyki pokazują, że w 2024 roku liczba osób z otyłością wciąż rośnie, co podkreśla pilną potrzebę działań w zakresie edukacji zdrowotnej i promowania zdrowego stylu życia.
