Hiperwolemia to stan, w którym we krwi znajduje się zbyt dużo płynu, znany również jako przeciążenie płynami. Choć organizm potrzebuje odpowiedniej ilości płynów do prawidłowego funkcjonowania, ich nadmiar może prowadzić do niebezpiecznych zaburzeń równowagi.
Hiperwolemia najczęściej jest wynikiem leżącego u podstaw problemu zdrowotnego. Jednak po spożyciu pokarmów bogatych w sód lub w wyniku zmian hormonalnych, może wystąpić łagodna hiperwolemia, która zazwyczaj ustępuje samoistnie, o ile nie towarzyszą jej inne schorzenia.
Wczesne wykrycie hiperwolemii pozwala na skuteczne leczenie, ale kluczowe jest zidentyfikowanie i zarządzanie podstawową przyczyną, aby uniknąć nawrotów.
Przyczyny przeciążenia płynem
Hiperwolemia zwykle wynika z nadmiaru sodu (soli) w organizmie.
W przypadku wysokiego poziomu soli, organizm zatrzymuje wodę, aby zrównoważyć ten nadmiar.
Często występuje hiperwolemia, gdy organizm ma trudności z regulacją sodu i wody, ale inne przyczyny mogą obejmować niektóre leki oraz procedury medyczne.
Zastoinowa niewydolność serca
Zastoinowa niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie skutecznie pompować krwi, co prowadzi do niedotlenienia tkanek i narządów. W momencie, gdy zdolność serca do pompowania krwi maleje, nerki nie działają prawidłowo, co skutkuje gromadzeniem się płynów w organizmie.
Badania wskazują, że hiperwolemia jest powszechna wśród osób z przewlekłą niewydolnością serca, a u niektórych pacjentów problem ten może nie ustępować całkowicie, nawet po wdrożeniu leczenia.
Niewydolność nerek
Nerki odgrywają kluczową rolę w regulacji poziomu sodu i płynów w organizmie, dlatego pacjenci z problemami nerkowymi są szczególnie narażeni na hiperwolemię.
W przeglądzie badań stwierdzono, że hiperwolemia występuje stosunkowo często u osób z poważnymi zaburzeniami nerek, zwłaszcza tych przebywających na oddziałach intensywnej terapii. Autorzy zwracają uwagę na konieczność starannego monitorowania poziomu płynów u tych pacjentów, ponieważ hiperwolemia może prowadzić do zastoinowej niewydolności serca, problemów z gojeniem ran oraz zaburzeń jelitowych.
Inne badania sugerują, że hiperwolemia spowodowana niewydolnością serca lub końcową niewydolnością nerek może prowadzić do wystąpienia bezdechu sennego.
Marskość wątroby
Hiperwolemia może także występować, gdy wątroba nie jest w stanie prawidłowo przechowywać i przetwarzać składników odżywczych oraz eliminować toksyn. Problemy z wątrobą prowadzą do zatrzymywania płynów w jamie brzusznej oraz kończynach.
Zgodnie z badaniami, nagromadzenie płynów w jamie brzusznej stanowi jedno z najczęstszych powikłań marskości wątroby, znane jako puchlina brzuszna.
Płyny dożylne
Płyny dożylne (IV) są niezbędne w sytuacjach odwodnienia lub gdy pacjent nie może przyjmować płynów doustnie, na przykład po operacjach. Zwykle zawierają sód i wodę, aby uzupełnić utracone płyny i zrównoważyć poziom sodu.
Jednak ich nadmiar może prowadzić do hiperwolemii, szczególnie w przypadku obecności innych schorzeń.
W badaniach wykazano, że nadmiar płynów dożylnych, zarówno w trakcie, jak i po zabiegach chirurgicznych, jest powiązany z ryzykiem hiperwolemii oraz zwiększoną śmiertelnością pooperacyjną. Przykładem są pacjenci operowani z powodu raka przełyku.
Hormony
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) oraz ciąża mogą powodować, że organizm zatrzymuje większe ilości sodu i wody.
W rezultacie mogą pojawić się łagodne obrzęki, wzdęcia oraz uczucie dyskomfortu. Kobiety w ciąży, które zauważają nadmierny obrzęk lub wzdęcia, powinny skonsultować się z lekarzem, ponieważ może to sugerować wystąpienie nadciśnienia.
Leki
Preparaty wywołujące zmiany hormonalne, takie jak tabletki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza oraz inne leki hormonalne, mogą prowadzić do zatrzymania nadmiaru soli i płynów.
Dodatkowo, niektóre leki przeciwdepresyjne, leki na nadciśnienie oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą powodować łagodną hiperwolemię.
Jedzenie za dużo soli
American Heart Association podaje, że przeciętny Amerykanin spożywa 3400 miligramów (mg) sodu dziennie, co znacząco przekracza zalecany limit 2300 mg.
Nadmiar soli prowadzi do zatrzymywania wody w organizmie, co może skutkować łagodną hiperwolemią oraz wzdęciami.
Jeden posiłek bogaty w sól raczej nie wywoła problemów u zdrowych ludzi. Jednak ekstremalne spożycie soli może być niebezpieczne, szczególnie dla dzieci, osób starszych oraz osób z chorobami współistniejącymi.
Wiele osób z zastoinową niewydolnością serca, chorobami nerek czy zaburzeniami funkcji wątroby może być zmuszonych do stosowania diety niskosodowej, aby uniknąć lub zminimalizować hiperwolemię.
Objawy
Objawy hiperwolemii mogą być zróżnicowane w zależności od lokalizacji gromadzenia się płynów oraz innych problemów zdrowotnych.
Do najczęstszych objawów należą:
- niewyjaśniony i szybki przyrost masy ciała
- obrzęk rąk i nóg
- obrzęk brzucha, szczególnie w przypadku problemów z wątrobą
- duszność spowodowana obecnością płynów w płucach
Diagnoza
Diagnostyka hiperwolemii zazwyczaj obejmuje badanie fizykalne w celu oceny obrzęków. Lekarz może również osłuchiwać płuca pacjenta w poszukiwaniu oznak obecności płynów.
Dodatkowo, lekarz może zlecić badania laboratoryjne, aby ocenić poziom sodu we krwi oraz moczu. Ponieważ hiperwolemia często wynika z innych problemów zdrowotnych, lekarz przeprowadza również dokładną ocenę, aby wykryć potencjalne schorzenia, takie jak niewydolność serca, problemy z nerkami czy choroby wątroby.
Leczenie
Leczenie hiperwolemii może przebiegać różnymi ścieżkami. Najczęściej stosowane są diuretyki, które zwiększają wydalanie moczu przez organizm.
Jednak niezbędne jest także zajęcie się podstawowymi schorzeniami. Na przykład, pacjenci z niewydolnością serca mogą potrzebować dodatkowych działań w celu zarządzania swoim stanem zdrowia oprócz przyjmowania leków moczopędnych.
Badania sugerują, że diuretyki mogą być mało skuteczne u osób z poważnymi problemami nerkowymi. W niektórych przypadkach pacjenci mogą wymagać terapii nerkozastępczej, takiej jak dializa lub hemofiltracja.
Osoby z chorobami serca, nerek lub wątroby mogą również potrzebować stosować dietę niskosodową, co pomoże utrzymać poziom sodu w normie i zminimalizować ryzyko hiperwolemii.
Pacjenci z zastoinową niewydolnością serca mogą być zobowiązani do ograniczenia spożycia płynów w ciągu dnia. Lekarz zaleci odpowiednią ilość płynów oraz poziom soli w diecie, biorąc pod uwagę historię zdrowia pacjenta.
Kiedy iść do lekarza
Niewielkie wzdęcia po spożyciu słonego posiłku lub w czasie fazy przedmiesiączkowej są zjawiskiem normalnym.
Obrzęki nóg i stóp mogą wystąpić po długim dniu stania, chodzenia lub podczas długich lotów. Zazwyczaj nie stanowi to problemu dla zdrowych osób i ustępuje w ciągu kilku godzin.
Każdy, kto doświadcza nadmiernego obrzęku, przyrostu masy ciała lub zatrzymania wody bez widocznej przyczyny, powinien skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli w rodzinie występują problemy z sercem, nerkami lub wątrobą.
Na wynos
Długoterminowe rokowanie w przypadku hiperwolemii zależy zazwyczaj od jej przyczyny. Sporadyczne, łagodne zatrzymywanie wody nie stanowi zazwyczaj poważnego zagrożenia dla osób bez innych problemów zdrowotnych.
Hiperwolemia związana z chorobami serca, nerek czy wątroby wymaga interwencji medycznej i ostrożnego postępowania.
Stosowanie się do zaleceń lekarskich dotyczących diety, leków oraz innych metod leczenia pomoże pacjentom w zmniejszeniu dyskomfortu i poprawie stanu zdrowia.
Aktualne badania i perspektywy
W ostatnich latach badania nad hiperwolemią zyskały na znaczeniu, szczególnie w kontekście nowych metod diagnostycznych oraz terapeutycznych. Najnowsze badania podkreślają rolę genetyki w predyspozycjach do tego stanu, a także wpływ na regulację sodu i płynów przez różne hormony, w tym hormony stresu.
W 2024 roku zidentyfikowano nowe biomarkery, które mogą pomóc w szybszym wykrywaniu hiperwolemii oraz ocenie ryzyka u pacjentów z chorobami serca i nerek. Te innowacje mogą znacząco poprawić wyniki leczenia, a także pomóc w personalizacji terapii.
Dodatkowo, badania wskazują na korzyści wynikające z wprowadzenia bardziej rygorystycznych zaleceń dietetycznych, które mogą zmniejszyć występowanie hiperwolemii u osób z chorobami przewlekłymi. Takie podejście może również przyczynić się do poprawy jakości życia pacjentów oraz ich długoterminowych wyników zdrowotnych.
