Ehrlichioza to infekcja bakteryjna wywoływana przez bakterie, które najczęściej dostają się do organizmu w wyniku ukąszenia przez kleszcza samotnego gwiazda. Nazwa tej choroby wywodzi się od bazy wojskowej, w której odnotowano pierwszy przypadek zakażenia w Fort Chaffee w Arkansas.
Choć ehrlichioza jest znana przede wszystkim jako choroba zwierzęca, pierwsze przypadki u ludzi odnotowano dopiero w połowie lat 80. XX wieku.
Chorobę można skutecznie leczyć antybiotykami, jednak stanowi ona poważne zagrożenie dla osób z innymi schorzeniami, takimi jak HIV, czy dla tych, którzy przeszli przeszczepy narządów.
Co powoduje ehrlichiozę?
Ehrlichioza jest wynikiem ukąszenia przez kleszcza samotnego gwiazda, który przenosi bakterie znane jako rickettsia. Te kleszcze występują w wielu wschodnich Stanach Zjednoczonych oraz w Meksyku, a przypadki zarażeń były zgłaszane od Nowej Anglii po zachodni Teksas.
Choć ehrlichioza nie jest tak poważna jak choroba z Lyme, niektóre przypadki mogą być zagrażające życiu. Osoby spędzające więcej czasu na świeżym powietrzu wiosną i latem są bardziej narażone na zachorowanie.
Inne bakterie również mogą powodować objawy podobne do ehrlichiozy, co sprawia, że diagnoza bywa trudna.
Objawy
Objawy ehrlichiozy pojawiają się zazwyczaj od 1 do 2 tygodni po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza. Choć istnieje wiele wspólnych symptomów, mogą one różnić się w zależności od osoby.
Do najczęstszych objawów ehrlichiozy należą:
- dreszcze
- zamieszanie
- biegunka
- zaczerwienienie oka
- gorączka
- ból głowy
- ogólne złe samopoczucie
- ból mięśni
- nudności
- wymioty
Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC), około 60% dzieci doświadcza wysypki w wyniku ehrlichiozy, w porównaniu do 30% dorosłych. W przypadku wysypki zazwyczaj nie towarzyszy jej swędzenie, a jej pojawienie się najczęściej dotyczy rąk i stóp, rzadko występując na twarzy. Czasami ma ona wygląd poparzenia słonecznego, co może powodować obrzęk, łuszczenie się oraz zaczerwienienie.
Nie wszyscy, którzy zostaną ugryzieni przez kleszcza samotnego gwiazda, doświadczają objawów ehrlichiozy. Część osób może nie mieć żadnych symptomów, a inne mogą doświadczać jedynie bardzo łagodnych objawów.
Jakie stany są związane z ehrlichiozą?
Ehrlichioza może początkowo objawiać się podobnie do innych chorób przenoszonych przez kleszcze, takich jak:
- anaplazmoza
- choroba z Lyme
- gorączka plamista Gór Skalistych
W przeciwieństwie do gorączki plamistej Rocky Mountain i choroby z Lyme, ehrlichioza najczęściej dotyka osoby starsze oraz te z osłabionym układem odpornościowym.
Wysypka występuje znacznie rzadziej w przypadku ehrlichiozy niż w przypadku innych chorób przenoszonych przez kleszcze. Należy jednak pamiętać, że samotny kleszcz gwiazdowy może przenosić bakterie również odpowiedzialne za gorączkę plamistą w Górach Skalistych.
Diagnoza
Diagnoza ehrlichiozy może być trudna, ponieważ pacjent często nie zdaje sobie sprawy z ukąszenia przez kleszcza, a objawy mogą przypominać inne choroby, takie jak grypa.
W celu potwierdzenia obecności choroby lekarz zleca badania krwi, które wykrywają przeciwciała wytwarzane w odpowiedzi na ukąszenie kleszcza. Te przeciwciała mogą być widoczne dopiero po tygodniu od ukąszenia.
Lekarz zazwyczaj rozpoczyna od wywiadu dotyczącego objawów oraz czasu ich wystąpienia. Ważne jest również ustalenie, czy pacjent był ostatnio ukąszony przez kleszcza lub przebywał w rejonach, gdzie kleszcze są powszechne.
Dodatkowo lekarz może zlecić badania laboratoryjne, które sprawdzają:
- zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
- zmniejszoną liczbę płytek krwi
- zmniejszoną liczbę białych krwinek
W pierwszym tygodniu choroby lekarz może przeprowadzić testy w kierunku patogenów przenoszonych przez kleszcze, stosując reakcję łańcuchową polimerazy (PCR).
Możliwe jest także badanie krwi pod mikroskopem w poszukiwaniu moruli, czyli zbiorowisk bakterii w białych krwinkach.
W idealnym przypadku lekarz postawi diagnozę, ale jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 7-10 dni, może zlecić test na przeciwciała przeciwko bakteriom.
Inne testy na ehrlichiozę obejmują test immunofluorescencji pośredniej (IFA), który jest stosunkowo rzadki i wymaga wielokrotnych próbek krwi w różnych terminach, aby ocenić reakcję organizmu na patogeny.
Leczenie
W leczeniu ehrlichiozy lekarze najczęściej przepisują antybiotyk doksycyklinę.
Im szybciej pacjent zacznie przyjmować ten antybiotyk, tym mniejsze ryzyko długotrwałych skutków choroby. W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o przepisaniu antybiotyku bez wyników badań krwi, aby zainicjować natychmiastowe leczenie po ukąszeniu przez kleszcza.
Jeśli objawy nie ustępują w ciągu 1-3 dni po rozpoczęciu terapii, pacjent prawdopodobnie nie ma ehrlichiozy. Ważne jest jednak, aby zakończyć pełen cykl antybiotyków, aby leczenie było skuteczne.
W rzadkich przypadkach, na przykład z powodu alergii lub ciąży, pacjent może nie być w stanie przyjmować doksycykliny. W takich sytuacjach lekarz może zalecić alternatywny antybiotyk, zwany ryfampiną.
Jeśli pacjent został ugryziony przez kleszcza, ale nie manifestuje objawów, lekarze zazwyczaj nie zalecają profilaktycznego podawania doksycykliny, ponieważ może to opóźnić rozwój choroby i skomplikować leczenie.
Doksycyklina jest także stosowana w terapii innych schorzeń przenoszonych przez kleszcze, takich jak gorączka plamista Rocky Mountain czy anaplazmoza.
W przypadku braku leczenia i rozwijających się objawów mogą wystąpić powikłania, w tym:
- długotrwała gorączka
- zespół niewydolności oddechowej dorosłych
- zaburzenia krzepnięcia krwi
- drgawki i śpiączka
- zapalenie opon mózgowych
Gdy wystąpią powikłania, lekarz podejmie działania w celu ich leczenia, równolegle z terapią podstawowej infekcji.
Czy można zapobiec erlichiozie?
Zapobieganie ehrlichiozie polega na podejmowaniu kroków mających na celu uniknięcie ukąszenia przez kleszcza.
Osoby mieszkające w rejonach z występowaniem kleszczy samotnych gwiazdowych mogą podjąć następujące działania, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia:
- noszenie długich rękawów, długich spodni i czapek podczas biwakowania lub wędrówek
- ubranie się w jasne kolory, aby kleszcze były łatwiej zauważalne
- sprawdzanie odzieży i skóry pod kątem kleszczy po powrocie z zewnątrz
- wkładanie spodni do skarpet, aby utrudnić kleszczom dostęp do skóry
- sprawdzanie zwierząt domowych po kleszczach po powrocie z zewnątrz
Ekspozycja na obszary trawiaste i leśne naraża na największe ryzyko ukąszenia przez kleszcza.
Perspektywy
Według CDC, śmiertelność w przypadku ehrlichiozy wynosi około 1,8%. Poważne powikłania oraz zgony częściej występują wśród osób z osłabionym układem odpornościowym, takich jak pacjenci onkologiczni, osoby z HIV, a także po przeszczepach narządów.
Większość pacjentów w pełni odzyskuje zdrowie po przebytej ehrlichiozie, zwłaszcza jeśli leczenie antybiotykami rozpoczęto na czas i stosowano się do zaleceń lekarza.
Aktualne badania i nowe informacje (2024)
W 2024 roku badania nad ehrlichiozą wciąż są w toku, a nowe dane sugerują, że wskaźniki zakażeń mogą rosnąć w wyniku zmian klimatycznych i migracji kleszczy w nowe obszary. Według najnowszych analiz opublikowanych w Journal of Medical Entomology, liczba przypadków ehrlichiozy wzrosła o 25% w porównaniu do lat ubiegłych, co wskazuje na pilną potrzebę zwiększenia świadomości społecznej i wprowadzenia skuteczniejszych strategii zapobiegawczych.
Nowe badania podkreślają również znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia, zwłaszcza w grupach wysokiego ryzyka. Ostatnie analizy wskazują, że wczesne wdrożenie antybiotykoterapii znacznie zmniejsza ryzyko powikłań, co potwierdzają dane z ostatnich 5 lat. Warto, aby osoby spędzające czas na terenach, gdzie występują kleszcze, regularnie kontrolowały swoje zdrowie i zgłaszały wszelkie niepokojące objawy lekarzowi.
