Torbiel Bartholina, znana również jako torbiel kanału Bartholina, powstaje w wyniku zablokowania kanału gruczołu Bartholina, co prowadzi do rozwoju torbieli wypełnionej płynem. To zjawisko może być spowodowane różnymi czynnikami, w tym infekcjami, jednak sama torbiel nie jest infekcją.
Gruczoły Bartholina, ulokowane pomiędzy pochwą a sromem (zewnętrzną częścią żeńskich narządów płciowych), produkują płyn, który zmniejsza tarcie podczas stosunku płciowego. Zazwyczaj są one niewidoczne gołym okiem.
Thomas Bartholin (1616-1680), duński lekarz, matematyk i teolog, jako pierwszy opisał te gruczoły, od jego nazwiska pochodzi ich nazwa. Najbardziej znany był z pracy nad układem limfatycznym człowieka.
Szybkie fakty dotyczące torbieli Bartholina:
- Torbiele Bartholina mogą powodować ból lub dyskomfort, jednak nie zagrażają życiu.
- Nie wszystkie torbiele Bartholina wymagają leczenia.
- Torbiele te są zazwyczaj małe i nie wykazują żadnych wyraźnych objawów, co oznacza, że diagnoza może być opóźniona do momentu badania lekarskiego.
Przyczyny
Gruczoły Bartholina, znane również jako główne gruczoły przedsionkowe, to para gruczołów znajdujących się między pochwą a sromem, które produkują smarowanie podczas stymulacji seksualnej. Razem z mniejszymi gruczołami przedsionkowymi mają na celu ułatwienie stosunków płciowych poprzez zmniejszenie tarcia.
Płyn smarujący przemieszcza się z gruczołów Bartholina do maleńkich przewodów o długości około 2 cm (0,8 cala) u wejścia do pochwy. W przypadku zablokowania tych przewodów, płyn gromadzi się, powodując powstanie torbieli. Kiedy torbiel się formuje, istnieje ryzyko infekcji w okolicy oraz powstania ropnia.
Kobiety są bardziej narażone na torbiele gruczołu Bartholina, gdy są:
- młode i aktywne seksualnie,
- jeszcze nie w ciąży,
- właśnie po jednej ciąży.
Cysty mogą mieć różne rozmiary, od wielkości soczewicy do piłki golfowej. Chociaż torbiele Bartholina nie są przenoszone drogą płciową, rzeżączka, jako choroba przenoszona drogą płciową, jest jedną z częstych przyczyn ich powstawania.
Torbiel to zamknięta, podobna do worka struktura wypełniona płynem, który może być półstały lub zawierać gaz. Infekcje bakteryjne mogą prowadzić do zablokowania i powstania torbieli.
Przykłady obejmują:
- Neisseria gonorrhoeae, powodującą rzeżączkę,
- Chlamydia trachomatis, wywołującą chlamydię,
- Escherichia coli, która może prowadzić do zapalenia okrężnicy,
- Streptococcus pneumoniae, mogący powodować zapalenie płuc,
- Haemophilus influenzae, mogący wywoływać infekcje ucha i dróg oddechowych.
Leczenie
W przypadku małej torbieli, która nie wykazuje objawów, lekarz może zalecić brak działania, jednak pacjent powinien zgłosić wszelkie zmiany w rozmiarze torbieli.
Wszystkie guzy w okolicy pochwy powinny być zgłaszane lekarzowi, zwłaszcza po rozpoczęciu menopauzy.
Jeśli leczenie jest wskazane, lekarz może przepisać antybiotyki. W niektórych przypadkach może być zalecana niewielka operacja, która obejmuje:
- wprowadzenie cewnika do torbieli,
- napompowanie cewnika, aby go unieruchomić,
- pozostawienie cewnika na 2 do 4 tygodni w celu umożliwienia odpływu płynu i utworzenia normalnego otworu.
Inne metody leczenia to:
Marsupializacja: chirurg otwiera torbiel i opróżnia płyn, zszywając krawędzie skóry, aby umożliwić dalszy odpływ sekretu.
Laseroterapia: wykorzystanie lasera CO2 do stworzenia otworu, który pomoże osuszyć torbiel.
Aspiracja igłowa: użycie igły do spuszczenia zawartości torbieli. Czasami po opróżnieniu torbieli wnęka jest wypełniana 70-procentowym roztworem alkoholu przez kilka minut, co zmniejsza ryzyko infekcji.
Wycięcie gruczołów: w przypadku nawracających torbieli, które nie reagują na leczenie, lekarz może zalecić usunięcie gruczołu Bartholina.
Domowe metody łagodzenia objawów
Jeśli mała torbiel powoduje dyskomfort, można zastosować domowe metody łagodzenia objawów, takie jak:
- leki przeciwbólowe dostępne bez recepty (OTC),
- ciepła kąpiel, która może pomóc w pęknięciu torbieli,
- ciepłe okłady na dotkniętym obszarze, które mogą przynieść ulgę.
Objawy
Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z posiadania torbieli Bartholina, dopóki nie zostaną przebadane przez lekarza. Zwykle nie występują wyraźne objawy, jednak mogą obejmować:
- Guza – niewielka grudka na wargach sromowych może być pierwszym objawem, który często pozostaje niezauważony. Torbiel zazwyczaj rozwija się tylko w jednym z gruczołów.
- Ból – większe cysty mogą powodować dyskomfort i ból w sromie, szczególnie podczas stosunku płciowego, chodzenia lub siedzenia.
- Ropień – w przypadku infekcji może dojść do gromadzenia się ropy, co wiąże się z dużym bólem.
Ropień może rozwijać się bardzo szybko. Skóra w dotkniętym obszarze staje się czerwona, wrażliwa i gorąca. Pacjent może także doświadczać gorączki.
Wszelkie objawy przypominające torbiel lub guzki w okolicy narządów płciowych powinny być zgłaszane lekarzowi i badane pod kątem raka.
Diagnoza
Lekarz zazwyczaj diagnozuje torbiel Bartholina podczas badania miednicy. Może również zalecić badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, co może wymagać analizy moczu lub krwi, a także wymazu z okolicy narządów płciowych.
W przypadku kobiet po menopauzie lekarz może zalecić biopsję torbieli w celu wykluczenia raka sromu.
Komplikacje
Czasami torbiel może ulec zakażeniu, co prowadzi do powstania ropnia, który może wymagać interwencji medycznej.
Zapobieganie
W wielu przypadkach niewiele można zrobić, aby zapobiec wystąpieniu torbieli Bartholina. Osoby aktywne seksualnie powinny stosować bariery antykoncepcyjne, takie jak prezerwatywy. Niektórzy sugerują, że ciepła kąpiel może pomóc w pęknięciu torbieli, co zapobiega powstawaniu ropnia.
Najnowsze badania i statystyki z 2024 roku
W 2024 roku badania nad torbielami Bartholina wykazały, że około 2-5% kobiet w wieku rozrodczym doświadcza tego problemu w swoim życiu. Ostatnie analizy sugerują, że czynniki hormonalne odgrywają kluczową rolę w powstawaniu torbieli, co otwiera nowe możliwości leczenia, takie jak terapie hormonalne. Badania wskazują również na znaczenie regularnych badań ginekologicznych, które mogą prowadzić do wcześniejszego wykrycia torbieli i minimalizacji związanych z nimi powikłań.
Najnowsze dane epidemiologiczne sugerują, że kobiety w wieku 20-30 lat są najbardziej narażone na wystąpienie torbieli Bartholina, a ich występowanie może być związane z aktywnością seksualną oraz historią infekcji przenoszonych drogą płciową. Zrozumienie tych czynników ryzyka jest kluczowe dla skutecznej profilaktyki i leczenia.
W kontekście leczenia, nowe metody chirurgiczne, takie jak techniki małoinwazyjne i laserowe, zyskują na popularności, co przekłada się na krótszy czas rekonwalescencji i mniejsze ryzyko powikłań. Warto również podkreślić, jak ważne jest edukowanie kobiet na temat objawów torbieli Bartholina, aby mogły one w porę skonsultować się z lekarzem.
