Sztuczne zapłodnienie to kluczowy sposób leczenia niepłodności, polegający na bezpośrednim wprowadzaniu nasienia do macicy kobiety. Ta metoda, choć pierwotnie stosowana w hodowli zwierząt, z powodzeniem znalazła swoje miejsce w medycynie ludzkiej.
Plemniki mogą pochodzić od męskiego partnera kobiety, jednak w przypadku niepłodności mężczyzny lub braku partnera płci męskiej, na przykład w związkach jednopłciowych, wykorzystuje się nasienie od dawcy.
Inseminacja domaciczna (IUI) to najczęściej stosowana metoda sztucznego zapłodnienia, charakteryzująca się najlepszą skutecznością, mierzona liczbą urodzeń żywych.
Dlaczego warto z niego korzystać?
Sztuczne zapłodnienie przynosi korzyści parom oraz osobom o różnych potrzebach. W Stanach Zjednoczonych 12% kobiet w wieku 15-44 lat zmaga się z trudnościami w zajściu w ciążę po roku prób bezskutecznych.
Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) zalecają, aby kobiety, które nie poczęły w ciągu roku, miały nieregularne cykle, przekroczyły 35. rok życia lub doświadczyły dwóch lub więcej poronień, rozważyły konsultację z lekarzem specjalizującym się w niepłodności.
Dla par, które są w stanie wyprodukować zdrowe plemniki i komórki jajowe, ale nie mogą odbyć stosunku płciowego z powodu problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia erekcji, sztuczne zapłodnienie może być skutecznym rozwiązaniem.
Kobiety z problemami szyjki macicy, gdzie nie wytwarza się odpowiedni śluz, mogą skorzystać z tej metody, aby pokonać przeszkody w drodze do poczęcia. Ponadto, sztuczne zapłodnienie może być skuteczne w przypadku łagodnych i umiarkowanych przypadków endometriozy.
Rzadko zdarza się, że niektóre kobiety mają reakcję alergiczną na białka w nasieniu, jednak większość tych białek można usunąć przed inseminacją.
Mężczyźni, którzy nie produkują wystarczającej ilości nasienia lub mają plemniki o niskiej ruchliwości, również mogą skorzystać z tej metody.
Niektóre procedury medyczne, takie jak radioterapia, mogą prowadzić do niepłodności, dlatego przed rozpoczęciem leczenia warto zamrozić nasienie, które można wykorzystać później w sztucznej inseminacji.
Kobiety samotne lub pary jednopłciowe mogą również rozważyć wychowanie dziecka z pomocą nasienia od dawcy.
Czasami niepłodność nie ma oczywistego powodu, a IUI może być zalecane jako rozwiązanie.
Procedura
Sztuczne zapłodnienie dzieli się na cztery główne rodzaje:
- Inseminacja domaciczna (IUI)
- Wewnątrzmaciczna inseminacja kanalikowo-otrzewnowa (IUTPI)
- Zapłodnienie wewnątrzkręgowe (ICI)
- Inseminacja wewnątrzratalna (ITI)
Zazwyczaj używane nasienie pochodzi od partnera płci męskiej, chyba że mężczyzna jest niepłodny lub nieobecny. W takich przypadkach korzysta się z nasienia dawcy.
Przygotowanie próbki nasienia
Gdy używa się dawcy, próbka jest przekazywana do banku nasienia, gdzie poddawana jest kwarantannie oraz testom na choroby przenoszone drogą płciową.
Nasienie przechowuje się w stanie zamrożonym do momentu przygotowania do inseminacji. W procesie tym dodaje się krioprotektant, który ułatwia zamrażanie i rozmrażanie próbki.
Jeśli nasienie pochodzi od partnera, para będzie musiała dostarczyć próbkę, co można zrobić na kilka sposobów:
- Masturbacja
- Stosowanie prezerwatywy kolekcyjnej, w której nasienie jest zbierane podczas stosunku
- Chirurgiczne aspiracje plemników z męskiego układu rozrodczego
- Stymulacja wibracyjna lub elektryczna, gdy mężczyzna ma trudności z ejakulacją.
Po zebraniu próbka jest «myta», aby usunąć wszelkie elementy, które mogą przeszkadzać w zapłodnieniu.
Procedura
Po przygotowaniu próbki nasienia jest ona gotowa do sztucznego zapłodnienia. W przypadku IUI plemniki umieszczane są bezpośrednio w macicy za pomocą cienkiego cewnika. Przy użyciu wziernika otwierane są ściany pochwy, a cewnik wprowadzany jest przez szyjkę macicy, gdzie nasienie jest wprowadzane.
Dla maksymalnej skuteczności IUI wykonuje się tuż po owulacji, kiedy kobieta jest najbardziej płodna. Większość kobiet owuluje około 14 dni po pierwszym dniu miesiączki.
Lekarz może zalecić użycie OPK (zestaw do prognozowania owulacji) do monitorowania hormonów w moczu lub ślinie, co pozwoli dokładnie przewidzieć czas owulacji.
Ryzyka
Sztuczne zapłodnienie wiąże się z pewnym ryzykiem. Połączenie IUI z lekami na płodność, takimi jak gonadotropina, może prowadzić do ciąży mnogiej, co zwiększa ryzyko powikłań, takich jak poród przedwczesny.
Współczesne terapie hormonalne są stosowane głównie w przypadkach, gdzie endometrioza jest przyczyną niepłodności.
Zespół hiperstymulacji jajników (OHSS) może być wynikiem kombinacji leków na płodność i IUI, powodując puchnięcie jajników. Choć rzadko występuje, objawy mogą być łagodne lub umiarkowane, a czasami ciężkie.
W łagodnych przypadkach OHSS objawy obejmują wzdęcia, ból brzucha, nudności i wymioty. W cięższych sytuacjach mogą wystąpić odwodnienie oraz problemy z oddychaniem. W takim przypadku ważne jest nawadnianie i przyjmowanie leków przeciwbólowych, ale czasami konieczna jest hospitalizacja.
W Stanach Zjednoczonych wskaźnik sukcesu IUI wynosi od 10 do 15% u kobiet w wieku 41-42 lat i 5% u kobiet powyżej 42 roku życia.
Nie zaleca się więcej niż sześciu cykli IUI, ponieważ szanse na sukces w kolejnych próbach są bardzo niewielkie. Po tym etapie warto rozważyć alternatywne metody, takie jak zapłodnienie in vitro (IVF).
Po przeprowadzeniu IUI, kobieta powinna odczekać dwa tygodnie przed wykonaniem testu ciążowego w domu, ponieważ hormony ciążowe nie będą jeszcze mierzalne. Aby uzyskać dokładniejszy wynik, lekarz może zalecić wykonanie badania krwi.
Nowe badania i dane z 2024 roku
W roku 2024, badania nad sztucznym zapłodnieniem wykazały znaczący postęp w technikach i skuteczności tej metody. Nowe analizy potwierdzają, że innowacyjne podejścia, takie jak zastosowanie technologii sztucznej inteligencji w analizie jakości nasienia, zwiększają szanse na sukces inseminacji.
Według najnowszych statystyk, na całym świecie odsetek urodzeń żywych po IUI wzrósł o 3% w porównaniu do lat ubiegłych, co może być wynikiem lepszego przygotowania i monitorowania cykli owulacyjnych.
Dodatkowo, nowe badania podkreślają znaczenie psychologicznego wsparcia dla par starających się o dziecko, co może pozytywnie wpływać na wyniki leczenia. Programy wsparcia psychologicznego w klinikach leczenia niepłodności zyskały na popularności i przynoszą wymierne korzyści.
Zważywszy na rosnącą liczbę par korzystających z metod zapłodnienia in vitro, sztuczne zapłodnienie pozostaje jednak kluczowym krokiem w procesie leczenia niepłodności, zwłaszcza dla tych, którzy preferują mniej inwazyjne metody.
