Jaskra jest poważną chorobą oka, w której dochodzi do wzrostu ciśnienia płynu wewnątrz oka. Jeśli nie jest odpowiednio leczona, może prowadzić do utraty wzroku, a nawet ślepoty. To schorzenie dotyka szczególnie osoby starsze i może prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
W artykule przyjrzymy się przyczynom, objawom oraz metodom leczenia jaskry, a także omówimy różne typy tej choroby oraz dostępne procedury chirurgiczne.
Szybkie fakty dotyczące jaskry:
- Jaskra jest często nazywana «cichym złodziejem wzroku».
- Podstawowe typy jaskry to jaskra otwarta i zamknięta.
- Czynniki wieku oraz problemy z tarczycą zwiększają ryzyko rozwoju jaskry.
- Objawy mogą obejmować silny ból oka oraz problemy z widzeniem.
- Leczenie może obejmować zarówno zabiegi chirurgiczne, jak i farmakoterapię.
Czym jest jaskra?
Jaskra to schorzenie, które prowadzi do gromadzenia się ciśnienia wewnątrz oka, co w konsekwencji może uszkodzić nerw wzrokowy.
W przedniej części oka znajduje się niewielka przestrzeń, nazywana komorą przednią, w której płyn odżywia i nawilża otaczające tkanki. W przypadku jaskry, odpływ płynu z oka jest zbyt wolny, co prowadzi do jego gromadzenia i zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jeżeli ciśnienie nie jest kontrolowane, może dojść do uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz innych struktur oka, co prowadzi do utraty wzroku. Jaskra zazwyczaj dotyczy obu oczu, ale jedno z nich może być bardziej dotknięte niż drugie.
Leczenie jaskry
Leczenie jaskry polega na poprawie odpływu płynu z oka, zmniejszeniu jego produkcji lub obu tych działaniach:
Krople do oczu dla jaskry
W większości przypadków początkowe leczenie jaskry polega na stosowaniu kropli do oczu.
Przestrzeganie zaleceń lekarza jest kluczowe dla osiągnięcia najlepszych wyników oraz minimalizacji ryzyka działań niepożądanych. Przykłady kropli do oczu to:
- analogi prostaglandyn
- inhibitory anhydrazy węglanowej
- czynniki cholinergiczne
- beta-blokery
Możliwe efekty uboczne kropli to m.in. pieczenie, zaczerwienienie, zwiększenie długości rzęs, zmiana koloru oczu, a w rzadkich przypadkach odwarstwienie siatkówki oraz trudności w oddychaniu. W przypadku braku skuteczności kropli, lekarz może zasugerować doustne leki z grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej.
Efekty uboczne są mniej nasilone, gdy leki przyjmowane są podczas posiłków. Początkowe objawy mogą obejmować mrowienie w dłoniach i stopach oraz częstsze oddawanie moczu, ale zazwyczaj ustępują po kilku dniach.
Rzadziej mogą wystąpić reakcje takie jak wysypki, kamienie nerkowe, ból brzucha, utrata wagi, impotencja, zmęczenie oraz nietypowy smak w ustach po spożyciu napojów gazowanych.
Przyczyny jaskry
Przyczyny jaskry nie są do końca znane, jednak schorzenie to dzieli się na dwie kategorie:
- Pierwotna jaskra – przyczyna jest nieznana.
- Jaskra wtórna – występuje w wyniku znanych czynników, takich jak nowotwory, cukrzyca, zaawansowana zaćma lub stany zapalne.
Czynniki ryzyka jaskry obejmują:
- Wiek – ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem.
- Pochodzenie etniczne – osoby pochodzenia azjatyckiego, afroamerykańskiego oraz latynoskiego mają wyższe ryzyko w porównaniu do osób kaukaskich.
- Niektóre schorzenia, takie jak cukrzyca czy niedoczynność tarczycy.
- Urazy i stany zapalne oka.
- Operacje okulistyczne.
- Krótkowzroczność (myopia).
Kortykosteroidy
Osoby stosujące długoterminowo kortykosteroidy mają zwiększone ryzyko wystąpienia jaskry, a ryzyko to wzrasta szczególnie w przypadku stosowania kropli do oczu zawierających te leki.
Rodzaje jaskry
Jaskra dzieli się na dwa główne typy: jaskra otwarta oraz jaskra z zamkniętym kątem przesączania.
Jaskra z zamkniętym kątem przesączania (jaskra o ostrym początku) może wystąpić nagle, często towarzyszy jej silny ból oraz szybka utrata wzroku.
Na szczęście objawy bólu skłaniają pacjentów do poszukiwania pomocy medycznej, co pozwala na wczesne leczenie, które zazwyczaj zapobiega trwałemu uszkodzeniu wzroku.
Pierwotna jaskra z otwartym kątem przesączania (przewlekła jaskra) rozwija się bardzo powoli. Często pacjenci nie odczuwają żadnych objawów, a nawet niewielka utrata wzroku może pozostać niezauważona. W przypadku tego typu jaskry wiele osób nie zgłasza się po pomoc medyczną, dopóki nie dojdzie do poważnego uszkodzenia.
Jaskra o niskim napięciu to rzadsza forma, której przyczyny nie są do końca poznane. Mimo normalnego ciśnienia w oku, dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, co może być wynikiem niedostatecznego dopływu krwi do nerwu.
Jaskra pigmentowa, będąca rodzajem jaskry otwartego kąta, zazwyczaj rozwija się w młodym wieku. Komórki pigmentu z tęczówki mogą gromadzić się w kanałach, które usuwają płyn z oka, co prowadzi do wzrostu ciśnienia.
Jakie są objawy jaskry?
Objawy pierwotnej jaskry z otwartym kątem przesączania i ostrej jaskry zamkniętej różnią się znacząco:
Objawy pierwotnej jaskry z otwartym kątem przesączania
- Stopniowe zanikanie widzenia peryferyjnego, zazwyczaj dotyczące obu oczu.
- W późniejszych stadiach pacjent może mieć widzenie w tunelu.
Objawy jaskry z zamkniętym kątem przesączania
- Silny ból oka.
- Rozmazane widzenie.
- Bólowi ocznemu mogą towarzyszyć nudności, a czasami wymioty.
- Światła wydają się mieć dodatkowe halo.
- Czerwone oczy.
- Nagłe problemy z widzeniem, szczególnie w słabym oświetleniu.
Chirurgia jaskry
Jeśli leki nie przynoszą efektów lub pacjent nie może ich tolerować, rozważa się interwencję chirurgiczną. Celem operacji jest zazwyczaj obniżenie ciśnienia wewnątrz oka. Przykłady operacji to:
- Trabekuloplastyka – laserowe otwieranie zablokowanych kanałów odwadniających, co umożliwia odpływ płynów.
- Operacja filtracyjna (wrzecionowcowato-stomia) – wykonywana, gdy inne metody nie przynoszą efektów. Otwiera się kanały wewnątrz oka, aby poprawić odpływ płynu.
- Implant drenarski (wodny implant zastawki) – stosowany czasami u dzieci lub osób z jaskrą wtórną. Wkłada się małą rurkę silikonową do oka, aby usprawnić odpływ płynów.
Ostra jaskra z zamkniętym kątem przesączania
Ostra jaskra z zamkniętym kątem jest uważana za nagły przypadek medyczny. Natychmiast podaje się leki obniżające ciśnienie. Zazwyczaj wykonuje się zabieg laserowy, który tworzy małą dziurkę w tęczówce, umożliwiając odpływ płynów do siatkówki – tę procedurę nazywamy irydotomią.
Nawet jeśli dotyczy to tylko jednego oka, lekarz może zdecydować o leczeniu obu oczu, ponieważ ten typ jaskry często wpływa także na drugie oko.
Zapobieganie
Nie ma znanego sposobu zapobiegania jaskrze, jednak wczesne wykrycie pozwala na skuteczniejsze leczenie i minimalizację utraty wzroku. Ponieważ często nie występują żadne objawy, regularne badania wzroku są niezwykle ważne, szczególnie dla osób z większym ryzykiem.
Zaleca się, aby osoby starsze, osoby pochodzenia afrykańskiego oraz osoby z cukrzycą poddawały się badaniom co roku lub co dwa lata po ukończeniu 35. roku życia. Warto skonsultować się z lekarzem, aby ustalić, jak często należy przeprowadzać kontrole.
Najnowocześniejsze badania i dane o jaskrze w 2024 roku
W 2024 roku badania nad jaskrą koncentrują się na nowych metodach diagnostycznych i terapeutycznych. Najnowsze badania pokazują, że wczesne wykrycie jaskry za pomocą nowoczesnych technologii obrazowania, takich jak OCT (Optyczna Koherentna Tomografia), znacząco poprawia wyniki leczenia. Warto również zauważyć, że w ciągu ostatnich kilku lat pojawiły się nowe leki, które są skuteczniejsze i mają mniej działań niepożądanych niż tradycyjne terapie.
Statystyki pokazują, że około 80 milionów ludzi na świecie cierpi na jaskrę, a liczba ta stale rośnie. W szczególności, populacje azjatyckie i afrykańskie są bardziej narażone na to schorzenie, co potwierdzają najnowsze badania epidemiologiczne. Z tego powodu, wykrywanie i profilaktyka jaskry stają się kluczowymi priorytetami w medycynie okulistycznej.
W kontekście badań klinicznych, nowe metody chirurgiczne, takie jak mikroinwazyjna chirurgia jaskry (MIGS), oferują obiecujące wyniki w zakresie bezpieczeństwa i skuteczności, co w przyszłości może zrewolucjonizować leczenie tej choroby.
