Zaburzenie neurokognitywne, znane wcześniej jako demencja, odnosi się do szerokiego zakresu zaburzeń, które wpływają na funkcjonowanie mózgu.
Wszystkie zaburzenia neurokognitywne (NCD) cechują się «nabytym spadkiem poznawczym w jednej lub wielu domenach poznawczych». Zaburzenia te zwykle wiążą się z problemami z myśleniem, rozumowaniem, pamięcią oraz rozwiązywaniem problemów.
Niektóre typy, takie jak choroba Parkinsona, mogą prowadzić do niepełnosprawności fizycznej.
Istnieją poważne i łagodne zaburzenia neurokognitywne (NCD), w zależności od tego, jak poważnie objawy wpływają na zdolność osoby do samodzielnego funkcjonowania w codziennych czynnościach.
Czynniki leżące u podstaw różnych typów zaburzeń neurokognitywnych obejmują schorzenia metaboliczne i endokrynologiczne, niedobory żywieniowe, nadużywanie substancji, urazy oraz infekcje.
Ten rodzaj choroby częściej dotyka starszych ludzi, ale nie jest częścią normalnego procesu starzenia się. Może również wpływać na młodszych ludzi.
W tym artykule przyjrzymy się pokrótce różnym rodzajom zaburzeń neurokognitywnych.
Szybkie fakty dotyczące zaburzeń neurokognitywnych
Oto kilka kluczowych punktów dotyczących zaburzeń neurokognitywnych lub demencji. Więcej szczegółów znajduje się w głównym artykule.
- Demencja to powszechne określenie warunków takich jak choroba Alzheimera i inne zaburzenia neurokognitywne.
- Zaburzenia te wpływają na komórki nerwowe i często mają wpływ na zdolność człowieka do zapamiętywania, rozumowania i dokonywania osądów.
- Rozwijają się zwykle wraz z wiekiem, ale mogą również dotykać młodszych ludzi.
- Dokładna przyczyna niektórych zaburzeń neurokognitywnych jest nieznana, ale niektóre czynniki związane ze stylem życia mogą zmniejszyć ryzyko.
Rodzaje
Podręcznik diagnostyczno-statyczny zaburzeń psychicznych wydanie piąte (DSM-5) klasyfikuje zaburzenia neurokognitywne (NCD) lub demencję jako łagodne lub poważne, w zależności od ich ciężkości. Osoba może mieć na przykład dużą lub łagodną postać NCD z powodu choroby Alzheimera.
Termin «demencja» jest nadal używany, ale zazwyczaj odnosi się do demencji zwyrodnieniowych, które są bardziej prawdopodobne u osób starszych. Obecnie jest mniej prawdopodobne, że termin ten zostanie użyty w kontekście zaburzeń wynikających z urazu lub nadużywania substancji, które mogą pojawić się u młodszych pacjentów.
Niektóre objawy są wspólne dla różnych typów zaburzeń, ale inne są specyficzne dla danego schorzenia. Obejmują one pewien stopień upośledzenia neurologicznego.
Oto niektóre z głównych rodzajów zaburzeń.
Choroba Alzheimera
Choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną zaburzeń neurokognitywnych, obejmującą od 60 do 80 procent wszystkich osób z demencją.
Obecnie choroba Alzheimera dotyka około 5,5 miliona osób w Stanach Zjednoczonych, z czego około 200 000 z tych osób ma mniej niż 65 lat i cierpi na młodszy typ Alzheimera.
Na początku osoby z chorobą Alzheimera mogą mieć trudności z zapamiętywaniem ostatnich wydarzeń, rozmów i nazwisk. Mogą także doświadczać depresji.
Z biegiem czasu staje się trudniej się komunikować, a osąd może zostać osłabiony. Osoba może czuć się zdezorientowana. Ich zachowanie może się zmienić, a czynności fizyczne, takie jak połykanie i chodzenie, mogą stać się trudniejsze.
Choroba Creutzfeldta-Jakoba
Stan ten obejmuje wiele chorób mózgu, które wpływają na całe ciało. Uważa się, że są one wyzwalane przez białka prionowe. Prion nie jest ani wirusem, ani bakterią, ale może powodować chorobę.
Rodzaje choroby Creutzfeldta-Jakoba (CJD) obejmują bydlęcą encefalopatię gąbczastą (BSE), znaną jako «choroba wściekłych krów». Objawy obejmują nagłe zmiany w pamięci, zachowaniu oraz ruchach. Jest to stan rzadki i śmiertelny.
Demencja z ciałami Lewy’ego
Objawy mogą przypominać te występujące w chorobie Alzheimera, ale mogą również obejmować zaburzenia snu, halucynacje wzrokowe i niestabilny wzorzec chodzenia.
Ciała Lewy’ego to zbiory białek, które rozwijają się wewnątrz komórek nerwowych, uniemożliwiając im prawidłowe funkcjonowanie.
Demencja przednia i czołowa
Ten stan może powodować zmiany w zachowaniu ludzi oraz w ich relacjach z innymi. Może również prowadzić do problemów z językiem i ruchem.
Demencja przednio-skroniowa często pojawia się w wieku około 60 lat, ale może wystąpić u osób w wieku 20 lat. Obejmuje utratę komórek nerwowych.
Choroba Parkinsona
Parkinson to zaburzenie układu ruchowego, którego charakterystycznym objawem są drżenia, zwłaszcza drżenie rąk. Może również obejmować depresję oraz zmiany w zachowaniu.
W późniejszych etapach osoba może mieć trudności z mówieniem oraz zaburzeniami snu.
Choroba Huntingtona
Huntingtona to zaburzenie genetyczne wynikające z defektu na chromosomie 4. Może to prowadzić do zmian nastroju, nieprawidłowych ruchów oraz depresji.
Osoba ta może odczuwać ciągły spadek umiejętności myślenia oraz rozumowania. Może pojawić się niewyraźna mowa oraz problemy z koordynacją. Pojawia się zwykle w wieku od 30 do 50 lat.
Demencja mieszana
Demencja mieszana oznacza, że stan ma więcej niż jedną przyczynę. Przykłady obejmują otępienie ciałka Lewy’ego połączone z otępieniem naczyniowym lub chorobą Alzheimera.
Wodogłowie normalne ciśnienie
Dzieje się tak, gdy nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego powoduje ciśnienie w mózgu.
Objawy mogą obejmować utratę pamięci, problemy z poruszaniem się oraz niemożność kontrolowania oddawania moczu. Może się to zdarzyć w każdym wieku, ale częściej występuje u osób starszych.
Demencja naczyniowa
Znana również jako demencja po udarze, może wystąpić po udarze, w przypadku krwawienia lub zablokowania naczyń w mózgu. Wpływa na myślenie oraz ruchy fizyczne osoby.
Według Stowarzyszenia Alzheimera wczesne objawy mogą obejmować trudności w organizowaniu się, planowaniu lub podejmowaniu decyzji.
Zespół Wernickego-Korsakoffa
Może to wynikać z przewlekłego niedoboru witaminy B1 lub tiaminy. Najczęściej występuje u osób, które przewlekle nadużywają alkoholu. Prawdopodobnie przyczyniają się do tego skutki alkoholu oraz nieodpowiednia dieta.
Głównym objawem jest poważnie upośledzona pamięć, w tym luki w pamięci długoterminowej, które dana osoba może próbować wypełnić nieprawidłowymi wersjami tego, co według nich się wydarzyło. To niezamierzone kłamstwo jest znane jako konfabulacja.
Przyczyny
Różne czynniki mogą prowadzić do różnych rodzajów NCD, ale niektóre formy uszkodzenia komórek nerwowych są wspólne dla wszystkich tych stanów. To, w jaki sposób zmiany te wpłyną na jednostkę, będzie również zależało od lokalizacji uszkodzeń w mózgu.
Choroba Alzheimera: Dokładna przyczyna nie jest znana, ale u osób cierpiących na tę chorobę występują blaszki amyloidowe oraz splątki w mózgu.
Demencja organizmu Lewy’ego: ciałka Lewy’ego to grudki białka, które rozwijają się u ludzi z otępieniem na ciele Lewy’ego, chorobą Alzheimera i chorobą Parkinsona.
Demencja naczyniowa: wynika z uszkodzenia naczyń krwionośnych w mózgu.
Problemy metaboliczne lub endokrynne: Na przykład problemy z tarczycą mogą prowadzić do otępienia, jeśli organizm nie jest w stanie wchłonąć pewnych składników odżywczych. Czynniki odżywcze, takie jak niskie spożycie witaminy B12, również mogą odgrywać pewną rolę.
Infekcje: Niektóre rodzaje infekcji mogą prowadzić do pewnych rodzajów demencji. Stwardnienie rozsiane (MS) jest stanem autoimmunologicznym, w którym organizm atakuje własne komórki nerwowe. Jeśli uszkodzenie wystąpi w mózgu, może to prowadzić do zaburzeń neurokognitywnych.
Urazowe uszkodzenie mózgu: Zostało to powiązane z przypadkami NCD u sportowców.
Czynniki ryzyka
Podczas gdy przyczyna choroby Alzheimera, najczęstszej przyczyny otępienia, pozostaje nieznana, wiele opcji stylu życia może pomóc w zapobieganiu innym formom choroby.
Wszystkie poniższe czynniki mogą zmniejszyć ryzyko uszkodzenia nerwów:
- Unikanie nadmiernego spożywania alkoholu i palenia.
- Utrzymywanie prawidłowego poziomu ciśnienia krwi.
- Kontrolowanie cukrzycy.
Poszukiwanie pomocy medycznej w przypadku depresji, infekcji oraz traumatycznego uszkodzenia mózgu (TBI) może również zmniejszyć ryzyko wystąpienia niektórych rodzajów demencji.
Wskazówki dotyczące stylu życia
Komplikacje mogą obejmować pogorszenie stanu zdrowia fizycznego, ponieważ jednostka staje się mniej zdolna do dbania o siebie lub do prawidłowego odżywiania się.
Chociaż objawy NCD często stopniowo się pogarszają, osoby mogą nadal żyć samodzielnie przez pewien czas po postawieniu diagnozy.
Oto kilka wskazówek, jak pozostać aktywnym:
Kontakt społeczny: Ważne jest, aby pozostać w kontakcie z innymi i regularnie spotykać przyjaciół oraz rodzinę. Dołączenie do grupy wsparcia może być pomocne.
Sen: Problemy ze snem mogą być powszechne. Dobre porady dotyczące higieny snu obejmują regularne chodzenie spać, unikanie drzemek w ciągu dnia oraz ograniczenie spożycia alkoholu i kofeiny w nocy.
Utrzymanie aktywności: Po postawieniu diagnozy wiele osób może nadal robić rzeczy, które zawsze lubiły, takie jak spacerowanie czy ogrodnictwo.
Otrzymywanie wsparcia: Z czasem dana osoba może potrzebować pomocy w domu. Opieka domowa może być konieczna, gdy samodzielne życie stanie się zbyt trudne.
Rodzina lub przyjaciele, którzy opiekują się osobą z NCD, mogą rozważyć przedyskutowanie z nią przyszłych planów, gdy nadal są w stanie jasno myśleć i podejmować decyzje.
Nowe badania i aktualne informacje na temat demencji w 2024 roku
W 2024 roku badania nad demencją koncentrują się na zrozumieniu jej przyczyn oraz na rozwoju skutecznych metod leczenia. Nowe badania sugerują, że czynniki genetyczne odgrywają kluczową rolę w rozwoju niektórych form demencji, a terapie ukierunkowane na te czynniki mogą oferować nowe możliwości leczenia.
Dodatkowo, badania pokazują, że zmiany stylu życia, takie jak regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta oraz angażowanie się w działania umysłowe, mogą znacznie obniżyć ryzyko zachorowania na demencję. Warto również podkreślić znaczenie wsparcia społecznego dla osób z demencją oraz ich opiekunów, co może poprawić jakość życia i samopoczucie.
Niektóre z najnowszych badań wskazują na obiecujące wyniki związane z zastosowaniem terapii farmakologicznych, które mogą spowolnić postęp choroby. Ponadto, techniki neuroobrazowania stają się coraz bardziej zaawansowane, co umożliwia wcześniejsze i dokładniejsze diagnozowanie demencji.
W miarę jak wiedza na temat demencji się rozwija, coraz większy nacisk kładzie się na holistyczne podejście do leczenia, które uwzględnia zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne. To podejście może przyczynić się do lepszego zrozumienia i zarządzania tym skomplikowanym stanem zdrowia.
