Zaburzenie nadpobudliwości psychoruchowej to choroba, która dotyka miliony dzieci i często trwa do dorosłości.
Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) mają problemy z zwracaniem uwagi i często wykazują hiperaktywne oraz impulsywne zachowania. Te cechy ADHD wpływają na relacje dziecka z rodziną, przyjaciółmi i nauczycielami.
W jakim wieku zaczyna się ADHD i czy występują objawy u niemowląt i małych dzieci? Czy na tym wczesnym etapie jest coś, co można zrobić, aby leczyć ADHD?
W jakim wieku są dzieci z ADHD?
Według Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) w Stanach Zjednoczonych około 6,4 miliona dzieci w wieku od 4 do 17 lat diagnozuje się z ADHD.
Większość dzieci z ADHD rozpoznaje się w szkole podstawowej. Średni wiek diagnozy to 7 lat. Dzieci z łagodnym ADHD są zwykle diagnozowane w wieku około 8 lat, natomiast dzieci z ciężką formą tego zaburzenia mogą być zdiagnozowane nawet w wieku 5 lat.
W 2011 roku Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) rozszerzyła swoje wytyczne dotyczące diagnozowania i leczenia ADHD, obejmując dzieci w wieku od 4 do 18 lat, w tym przedszkolaków. Niemniej jednak, nie istnieją wytyczne kliniczne dotyczące diagnozowania dzieci poniżej 4 roku życia.
Czy istnieją dowody na to, że ADHD można rozpoznać u małych dzieci?
Chociaż wytyczne AAP nie odnoszą się do diagnozowania ADHD u dzieci w wieku 3 lat i młodszych, istnieją dowody sugerujące, że maluchy są diagnozowane i leczone z powodu ADHD.
Możliwe przyczyny i czynniki ryzyka, które mogą wskazywać na obecność ADHD w dzieciństwie to:
- Genetyka
- Matka zażywająca narkotyki, alkohol lub paląca w czasie ciąży, a także narażenie na toksyny środowiskowe
- Przedwczesny poród lub niska masa urodzeniowa
- Problemy z centralnym układem nerwowym w kluczowych momentach rozwoju
Badania wykazały, że następujące czynniki mogą być wczesnymi wskaźnikami ADHD. Ważne jest, aby pamiętać, że nie każde dziecko z tymi objawami ma ADHD:
- Zmniejszone tempo wzrostu głowy
- Opóźnienia w rozwoju motorycznym, mowy i języka
- Trudności behawioralne
Jedno z badań pokazuje, że jedna trzecia dzieci z ADHD miała opóźnienia w rozwoju mowy w wieku 9 miesięcy, a dwie trzecie doświadczało opóźnienia w mowie i języku w wieku 18 miesięcy.
Niektórzy badacze sugerują, że ADHD można rzetelnie zdiagnozować u dzieci poprzez dokładne oceny, gdy osiągną wiek 3 lat. Badania dzieci w wieku szkolnym wskazują, że matki zgłaszały objawy ADHD już w wieku 4 lat lub wcześniej u dwóch trzecich dzieci.
Chociaż nie ma kryteriów diagnozowania maluchów z ADHD, badania dowodzą, że 3-latki z objawami ADHD prawdopodobnie spełnią kryteria diagnostyczne dla ADHD w wieku 13 lat.
W krajowym badaniu zdrowia dzieci w latach 2010-2011 stwierdzono, że około 194 000 dzieci w wieku od 2 do 5 lat zdiagnozowano z ADHD.
Wczesne oznaki i objawy ADHD u małych dzieci
Zauważenie objawów ADHD u dzieci w wieku poniżej 4 lat może być trudne. Dzieci w tym wieku szybko się zmieniają i nie zawsze prezentują zachowania wymienione w podręczniku diagnostycznym i statystycznym (DSM-V) dla ADHD.
Dzieci, które mają dużo energii lub są bardzo aktywne, mogą nie mieć ADHD, gdy potrafią skoncentrować się na pewnych zadaniach, takich jak opowiadanie lub przeglądanie książek z obrazkami. Są również w stanie usiąść i układać puzzle czy sprzątać zabawki.
Natomiast dzieci z ADHD często nie potrafią wykonać tych czynności. Mogą wykazywać skrajne zachowanie, które zakłóca różne aktywności i relacje. Muszą również prezentować te zachowania przez co najmniej 6 miesięcy w różnych środowiskach, na przykład w domu i przedszkolu.
Małe dzieci z ADHD mogą:
- Być niespokojne
- Biegać, wspinać się, skakać na wszystko
- Być w ciągłym ruchu lub wydawać się «napędzane silnikiem»
- Rozmawiać bez przerwy
- Mieć trudności z koncentracją lub słuchaniem
- Nie móc się uspokoić, wziąć drzemki ani usiąść na posiłek
Jednak niektóre dzieci z ADHD mogą skupić się na rzeczach, które je interesują, takich jak konkretne zabawki.
Krótka koncentracja uwagi, impulsywność, napady złości i wysoki poziom aktywności są normalne w pewnych etapach rozwoju. Jeśli rodzic lub opiekun uważa, że ich maluch wykazuje zachowania, które są nadmierne, intensywne, częste i wpływają na życie rodzinne, powinni skontaktować się z lekarzem swojego dziecka w celu oceny.
Rozpoznanie ADHD u małych dzieci
Nie ma wytycznych dotyczących diagnozowania i oceny ADHD u małych dzieci. Jednak lekarz powinien ocenić każde dziecko w wieku od 4 do 18 lat, które wykazuje problemy behawioralne i objawy ADHD, w tym nieuwagę, nadpobudliwość lub impulsywność.
Aby zdiagnozować ADHD, lekarz może:
- Przeprowadzić badanie lekarskie
- Zapoznać się z osobistą i rodzinną historią medyczną oraz zapisami szkolnymi
- Poprosić rodzinę, nauczycieli, opiekunów i trenerów o wypełnienie ankiety
- Porównać objawy i zachowanie z kryteriami ADHD oraz skalami oceny
Rozpoznanie zaburzeń u dzieci w wieku przedszkolnym lub młodszych może być wyzwaniem. Problemy z rozwojem, takie jak opóźnienia językowe, mogą być błędnie diagnozowane jako ADHD.
Inne schorzenia mogą powodować podobne objawy jak ADHD, w tym:
- Uraz mózgu
- Problemy z nauką lub językiem
- Zaburzenia nastroju, w tym depresja i lęk
- Inne zaburzenia psychiczne
- Zaburzenia napadowe
- Problemy ze snem
- Problemy z tarczycą
- Problemy ze wzrokiem lub słuchem
Dzieci w wieku przedszkolnym lub młodsze z objawami ADHD powinny zostać ocenione przez specjalistę, takiego jak patolog mowy, pediatra rozwojowy, psycholog czy psychiatra, aby uzyskać wiarygodną diagnozę.
Zabiegi dla ADHD u małych dzieci
Obecnie brak jest wytycznych dotyczących leczenia ADHD u małych dzieci.
U dzieci w wieku przedszkolnym (4-5 lat) można zalecić kilka terapii. Jedną z nich jest terapia behawioralna, czyli oparte na dowodach leczenie zachowań rodziców lub nauczyciela.
Kolejnym lekiem jest metylofenidat, stosowany w przypadku ADHD. Jeśli terapia behawioralna nie przyniesie znaczącej poprawy, a objawy będą nadal umiarkowane do ciężkiego, należy rozważyć tę opcję.
Jeżeli przepisane są leki, lekarz będzie monitorował i dostosowywał dawkę podawaną dziecku, aby zapewnić maksymalne korzyści przy minimalizacji skutków ubocznych.
Metylofenidat jest zalecany jako druga linia leczenia po terapii behawioralnej, jednak Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie zatwierdziła tego leku do stosowania u dzieci poniżej 6 roku życia. Lek nie był jeszcze badany w tej grupie wiekowej.
Niektóre badania pokazują, że leki stymulujące ADHD, takie jak metylofenidat, mogą wpływać na wzrost dziecka, podczas gdy inne dowodzą, że tak nie jest. Wymagane są dalsze badania.
Rodzice zgłaszali działania niepożądane związane z tymi lekami, takie jak utrata masy ciała, bezsenność, utrata apetytu, wybuchy emocji i niepokój.
Wczesne leczenie małych dzieci
Raport przedstawiony przez przedstawiciela CDC na Georgia Mental Health Forum w Carter Center w Atlancie w 2014 roku sugerował, że ponad 10 000 amerykańskich maluchów w wieku od 2 do 3 lat może być leczonych z powodu ADHD, mimo braku ustalonych wytycznych ogólnokrajowych.
Dane zebrane przez strażnika zdrowia psychicznego Komisji Obywatelskiej ds. Praw Człowieka wskazują, że liczba małych dzieci leczonych z powodu ADHD i innych problemów ze zdrowiem psychicznym może być jeszcze większa. Oprócz 10 000 dzieci przepisujących leki ADHD, odnotowano:
- 318 997 na leki przeciwlękowe
- 46 102 na antydepresanty
- 3 760 na leki przeciwpsychotyczne
Wśród dzieci w wieku 0-1 lat zidentyfikowano:
- 249 669 przyjmujących leki przeciwlękowe
- 24 406 przyjmujących leki przeciwdepresyjne
- 1 422 przyjmujących leki ADHD
- 654 przyjmujących leki przeciwpsychotyczne
Brak wytycznych dotyczących leczenia małych dzieci i niemowląt z ADHD. Zwykle, jeśli przestrzegano wytycznych przedszkolaka, najpierw zaleca się terapię behawioralną.
Powyższe liczby sugerują, że niemowlęta i małe dzieci mogą być nadmiernie leczone. Liczby według AAP wskazują, że niemal 1 na 2 dzieci w wieku przedszkolnym nie otrzymuje żadnej terapii behawioralnej, a 1 na 4 leczono wyłącznie lekami.
AAP podkreśla, że lekarze muszą rozważyć ryzyko rozpoczęcia leczenia ADHD we wczesnym wieku, ze względu na opóźnienia w diagnozowaniu i leczeniu.
Perspektywy
Rozpoznanie dziecka z ADHD może być trudne przed ukończeniem 4 lub 5 lat. Jeśli rodzice lub opiekunowie podejrzewają, że ich dziecko może mieć ADHD, powinni skonsultować się z lekarzem.
Lekarz najpierw wykluczy inne możliwe warunki. Jeśli po dokonaniu oceny lekarz zdiagnozuje malucha z ADHD, będzie mógł oferować porady, wsparcie i informacje na temat terapii behawioralnej. Dzięki odpowiedniemu leczeniu objawy ADHD można skutecznie kontrolować.
Nowe badania i odkrycia w 2024 roku
W 2024 roku badania nad ADHD wśród małych dzieci zyskały na znaczeniu, odkrywając nowe aspekty tego zaburzenia. Ostatnie badania sugerują, że wczesna interwencja może znacząco poprawić długoterminowe wyniki dzieci z ADHD. Naukowcy zauważyli, że rodziny, które angażują się w terapie behawioralne od najwcześniejszych lat życia, obserwują lepsze efekty w zakresie rozwoju społecznego i emocjonalnego swoich dzieci.
Dodatkowo, badania wskazują na rosnącą rolę terapii zajęciowej, która może być skutecznym narzędziem w zarządzaniu objawami ADHD u małych dzieci. Terapia ta, poprzez angażujące zabawy i zadania, pomaga dzieciom rozwijać umiejętności społeczne i poprawia zdolności do koncentracji.
Statystyki pokazują, że dzieci, które uczestniczyły w programach terapeutycznych w wieku przedszkolnym, miały o 30% większe szanse na poprawę zachowań w porównaniu do ich rówieśników, którzy nie mieli takiej możliwości. Te odkrycia podkreślają wagę wczesnej diagnozy i interwencji w terapii ADHD, co jest niezbędne do zminimalizowania objawów i poprawy jakości życia dzieci oraz ich rodzin.
