Powtarzające się ruchy ciała lub powtarzające się ruchy obiektów określane są jako zachowania samopodtrzymujące, w skrócie stimming. Stymulacja może wystąpić u osób z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi.
Niektórzy ludzie będą stymulować się, gdy są zdenerwowani, wykorzystując takie zachowania, jak obgryzanie paznokci, kręcenie się włosów czy stukanie w stopy lub palce.
W tym artykule zbadamy, dlaczego występuje stimming oraz różne typy tych zachowań. Przyjrzymy się także temu, co można zrobić, jeśli stimming powoduje problemy w codziennym życiu.
Co to jest stimming?
Powtarzające się ruchy ciała lub powtarzalne ruchy obiektów określane są jako zachowania samostymulujące lub stimming. Można je również nazywać stereotypią.
Ten typ zachowania jest powszechny u osób z autyzmem oraz osób z niepełnosprawnościami rozwojowymi.
Stymulowanie może obejmować użycie wszystkich zmysłów, w tym wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku oraz równowagi i ruchu.
Przyczyny stimmingu
Przyczyna powstawania stimmingu nie jest w pełni zrozumiała. Niektóre badania sugerują, że stimming pobudza układ nerwowy i zapewnia przyjemność z uwalniania pewnych substancji chemicznych w mózgu, zwanych beta-endorfinami.
Beta-endorfiny w centralnym układzie nerwowym są odpowiedzialne za wytwarzanie dopaminy, która zwiększa wrażenia przyjemności.
Inne teorie sugerują, że stimming może przeciwdziałać brakowi wrażliwości poprzez stymulację systemu sensorycznego.
Niektórzy badacze wskazują, że stimming może działać uspokajająco, odciągając uwagę od przytłaczających doświadczeń.
Zachowania stymulujące mogą przynosić komfort osobom z autyzmem i mogą różnić się intensywnością oraz rodzajem, występując w odpowiedzi na różne emocje.
Zarówno dzieci, jak i dorośli z autyzmem mogą stymulować się sporadycznie lub nieustannie w odpowiedzi na emocje takie jak podniecenie, szczęście, nuda, stres, lęk i strach. Mogą również stymulować się, gdy czują się przytłoczeni.
Rodzaje stimmingu
Przykłady stimmingu obejmują:
Stymulacja słuchowa
Stymulacja słuchowa wykorzystuje zmysł słuchu danej osoby. Może obejmować zachowania takie jak:
- dźwięki wokalne, takie jak brzęczenie, stękanie lub wysoki pisk
- uderzanie o przedmioty, zakrywanie i odkrywanie uszu oraz przyciąganie palcami
- powtarzające się słowa, takie jak frazy z piosenek, książek lub filmów
Stymulacja dotykowa
Stymulacja dotykowa wykorzystuje zmysł dotyku danej osoby. Może obejmować zachowania takie jak:
- otarcia lub drapanie skóry rękami lub przedmiotami
- ruchy dłoni, takie jak otwieranie i zamykanie pięści
- stukanie palcem
Stymulacja wizualna
Stymulacja wizualna wykorzystuje zmysł wzroku danej osoby. Może obejmować powtarzające się zachowania, takie jak:
- wpatrywanie się w przedmioty, takie jak wentylatory sufitowe lub światła
- powtarzające się mruganie lub włączanie i wyłączanie świateł
- poruszanie palcami przed oczami
- trzepotanie rękami
- śledzenie wzrokiem lub zaglądanie z kącików oczu
- układanie obiektów w kolejności
Stymulacja przedsionkowa
Stymulacja przedsionkowa wykorzystuje poczucie ruchu i równowagi u osoby. Może obejmować powtarzające się zachowania, takie jak:
- kołysanie się z przodu do tyłu lub z boku na bok
- wkręcanie się
- skakanie
- obracanie się
Stymulacja węchowa i smakowa
Stymulacja węchowa i smakowa wykorzystuje zmysł węchu i smaku. Może obejmować powtarzające się zachowania, takie jak:
- wąchanie ludzi lub przedmiotów
- lizanie
- degustacja przedmiotów poprzez umieszczanie ich w ustach
Stymulowanie można wykazać w innych powtarzających się zachowaniach, które warto omówić z lekarzem. Niektóre zachowania związane ze stimmingiem mogą być niebezpieczne.
Powikłania stimmingu
Chociaż stimming często nie jest niebezpiecznym zachowaniem, może mieć negatywny wpływ fizyczny, emocjonalny lub społeczny na niektóre osoby.
Dla niektórych osób stimming może obejmować zachowania o podwyższonym ryzyku, takie jak uderzanie rękami, głową, nogami oraz o przedmioty, które mogą być potencjalnie szkodliwe.
Czasami takie zachowanie nie jest stimmingiem, a niewerbalnym sposobem komunikacji, którym osoba się posługuje, aby być zrozumianą. Jeśli dana osoba zachowuje się w ten sposób, warto porozmawiać z lekarzem.
U niektórych dzieci i dorosłych stimming może zakłócać uwagę, zdolności uczenia się oraz interakcje społeczne z innymi.
Niestety, dla osób, które nie rozumieją, jak ludzie z autyzmem radzą sobie z emocjami poprzez stimming, to zachowanie może być denerwujące, rozpraszające, przerażające lub niebezpieczne.
Czasami to nieporozumienie może prowadzić do tego, że osoby z autyzmem stają się społecznie izolowane lub ograniczone w działaniu.
Opcje leczenia i porady
Stimming to zachowanie prezentowane przez osoby z autyzmem, które wykorzystują je jako mechanizm radzenia sobie z określonymi emocjami.
Uważa się, że stimming dostarcza przyjemnego odczucia, a jego gwałtowne ograniczenie może mieć niekorzystne skutki i nie jest zalecane.
Aby zmniejszyć intensywność i częstotliwość stimmingu, a nawet zatrzymać to zachowanie, eksperci zalecają powolne zastępowanie stymulacji innymi działaniami, które są bezpieczniejsze lub bardziej akceptowalne.
Zachowania zastępcze powinny również zapewnić osobie to samo przyjemne, stymulujące lub uspokajające doświadczenie.
Przykłady obejmują:
- umieszczanie rąk w kieszeniach lub delikatne stukanie palcem zamiast trzepotania rękami
- żucie lub gryzienie bezpiecznego gumowego przedmiotu zamiast palców lub ręki
Istnieją inne metody radzenia sobie lub ograniczania zachowań stymulacyjnych. Mogą one obejmować:
Używanie leków
Niektóre leki stosowane u osób z autyzmem mogą zmniejszyć skłonność do stymulacji.
Jednak niektóre z tych leków mają działania niepożądane. Ludzie powinni omówić z lekarzem ryzyko i korzyści płynące z ich stosowania.
Sposób, w jaki te leki kontrolują stimming, nie jest w pełni zrozumiały. Niemniej jednak eksperci uważają, że mogą one wywoływać podniecenie lub zmniejszać ruchy motoryczne.
Terapia zajęciowa i behawioralna
Niektóre terapie behawioralne lub zajęciowe mogą pomóc osobom z autyzmem zmniejszyć lub zatrzymać zachowania stymulacyjne. Analiza zachowań stosowana (ABA) to metoda leczenia autyzmu poprzez system nagradzania.
W niektórych przypadkach pomocna może być terapia zajęciowa, która pomaga rozwijać odpowiednie reakcje na pewne bodźce, takie jak dźwięk i wzrok.
Rozmowa z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia pomoże ustalić, które zalecenia są najbardziej odpowiednie.
Modyfikacja i praktyka środowiska
Jeśli istnieje znany czynnik uruchamiający, który zaczyna lub pogarsza stimming, pomocne może być usunięcie lub zmiana sytuacji w celu zmniejszenia lęku i stresu.
Na przykład, jeśli duże tłumy wywołują niepokój u danej osoby, a zachowania stymulacyjne się nasilają, warto starać się przebywać w mniej zatłoczonym otoczeniu, kiedy to możliwe.
Jeśli całkowite zatrzymanie stimmingu nie jest możliwe, można zmienić działanie na bardziej odpowiednie.
Na przykład, jeśli dziecko klapnie rękami, gdy jest zestresowane lub niespokojne, można zachęcać je do wyciskania kulki stresowej lub miękkiej zabawki zamiast machania rękami, co może być bardziej odpowiednią opcją.
Możliwe jest również, że osoba ta będzie mogła praktykować swoje powtarzalne zachowania tylko w bezpiecznym środowisku, na przykład w domu lub u bliskiej osoby.
Dzięki obecnym postępom w terapii autyzmu, rodziny nie muszą same radzić sobie z tymi wyzwaniami. Rozmowa z lekarzem lub innym pracownikiem służby zdrowia może pomóc w określeniu najlepszej metody radzenia sobie ze stimmingiem.
Nowe badania i wnioski z 2024 roku
Analizując najnowsze badania dotyczące stimmingu, zauważamy, że jego zrozumienie ewoluuje. W 2024 roku badania wskazują, że stimming może pełnić kluczową rolę w regulacji emocji i wyrażaniu siebie, a nie tylko jako mechanizm radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Wiele osób z autyzmem korzysta z tych zachowań, aby lepiej zrozumieć swoje otoczenie i wyrazić swoje potrzeby.
Jedno z badań przeprowadzonych w 2024 roku podkreśla znaczenie stimmingu jako formy komunikacji. Uczestnicy badania wskazali, że stimming pomaga im w nawiązywaniu relacji z innymi oraz w wyrażaniu swoich emocji w sposób, który jest dla nich zrozumiały. Badania te sugerują, że stimming może być postrzegany jako forma sztuki, umożliwiająca osobom z autyzmem wyrażenie siebie w sposób, który jest dla nich komfortowy.
Dodatkowo, w 2024 roku zauważono rosnącą liczbę programów terapeutycznych, które uwzględniają stimming jako integralną część terapii dla osób z autyzmem. Te programy koncentrują się na wykorzystaniu stimmingu jako narzędzia do nauki i komunikacji, zamiast go ograniczać. Badania pokazują, że takie podejście może prowadzić do poprawy jakości życia osób z autyzmem oraz do lepszego zrozumienia ich potrzeb przez otoczenie.
W obliczu tych odkryć, ważne jest, aby rodziny i opiekunowie osób z autyzmem zrozumieli, że stimming jest naturalnym i istotnym aspektem ich życia, a nie tylko zachowaniem, które należy kontrolować. Zmiana podejścia do stimmingu może przynieść korzyści zarówno osobom z autyzmem, jak i ich bliskim, wspierając lepsze relacje i komunikację.
