Niedokrwistość z niedoboru żelaza to stan, w którym organizm nie dysponuje wystarczającą ilością czerwonych krwinek z powodu braku żelaza. Ciało wykorzystuje żelazo do produkcji tych komórek, które mają kluczowe zadanie w transportowaniu tlenu we krwi. Bez odpowiedniej ilości żelaza, zdrowe czerwone krwinki nie mogą spełniać swoich funkcji, co może prowadzić do niedotlenienia organizmu.
W rezultacie, osoby z tym schorzeniem mogą doświadczać znacznego zmęczenia oraz duszności, co ogranicza ich codzienne funkcjonowanie.
Czym jest anemia?
Anemia definiowana jest jako stan krwi, który charakteryzuje się niedoborem zdrowych czerwonych krwinek lub hemoglobiny. Hemoglobina, będąca kluczowym składnikiem czerwonych krwinek, łączy się z tlenem, umożliwiając jego transport do wszystkich tkanek ciała. Gdy poziom hemoglobiny jest zbyt niski, następuje ograniczenie dostarczania tlenu, co może prowadzić do dysfunkcji narządów oraz uczucia zmęczenia.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje, gdy organizm nie ma wystarczającej ilości żelaza do produkcji hemoglobiny, co przyczynia się do zmniejszenia liczby czerwonych krwinek we krwi.
Przyczyny
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest bezpośrednio związana z brakiem żelaza w organizmie. Przyczyny tego stanu mogą być różnorodne.
Do najczęstszych przyczyn należą:
- Zła dieta, uboga w żelazo
- Utrata krwi
- Zmniejszona zdolność do wchłaniania żelaza
- Ciąża
Zła dieta
Dieta uboga w żelazo jest jednym z najczęstszych powodów występowania niedoboru. Pokarmy bogate w żelazo, takie jak mięso, ryby, jaja i rośliny strączkowe, są niezbędne do utrzymania odpowiednich poziomów żelaza. Osoby, które nie dostarczają organizmowi wystarczającej ilości tych składników, mogą szybko doprowadzić do niedoboru.
Strata krwi
Głównym źródłem żelaza w organizmie jest krew. Utrata krwi, spowodowana urazami, menstruacją czy porodem, może prowadzić do niedoboru żelaza. Długotrwałe krwawienia związane z chorobami przewlekłymi, takimi jak nowotwory, również mogą przyczynić się do tego stanu.
Zmniejszona zdolność wchłaniania żelaza
Czasami organizm ma trudności z wchłanianiem żelaza z pokarmów. Może to być skutkiem schorzeń jelit, takich jak celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna.
Ciąża
Ciąża to okres, w którym zapotrzebowanie na żelazo znacznie wzrasta, aby zaspokoić potrzeby rozwijającego się płodu. Kobiety w ciąży powinny szczególnie dbać o dietę bogatą w żelazo, aby uniknąć niedoborów.
Czynniki ryzyka
Niektóre grupy ludzi są bardziej narażone na niedokrwistość z niedoboru żelaza. Wśród nich wyróżniamy:
Wegetarianie: Osoby stosujące dietę wegetariańską mogą mieć trudności z uzyskaniem wystarczającej ilości żelaza. Powinny włączać do diety rośliny strączkowe i wzbogacone zboża. Wegetarianie jedzący owoce morza mogą skorzystać z ostrygi i łososia.
Kobiety: Miesiączki mogą zwiększać ryzyko niedoboru żelaza u kobiet i dziewcząt.
Dawcy krwi: Regularne oddawanie krwi zwiększa ryzyko niedoboru żelaza z powodu częstej utraty krwi.
Niemowlęta i dzieci: Wcześniaki oraz dzieci o niskiej masie urodzeniowej są w grupie ryzyka. Niemowlęta, które nie otrzymują wystarczającej ilości żelaza z mleka matki, również mogą mieć niedobory. Lekarze często zalecają wprowadzenie wzbogaconej w żelazo formuły, jeśli poziom żelaza jest niski.
Objawy
Niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwija się często powoli, co sprawia, że osoby dotknięte tym schorzeniem mogą nie zdawać sobie sprawy z jego obecności aż do wystąpienia poważniejszych objawów.
Osoby z niedoborem żelaza mogą doświadczać:
- Ogólnego osłabienia
- Zawrotów głowy
- Ekstremalnego zmęczenia
- Szybkiego bicia serca
- Łamliwych paznokci
- Jaśniejszej skóry
- Bólu w klatce piersiowej
- Duszności
- Bólu głowy
- Zimnych dłoni i stóp
- Bólu lub zapalenia języka
- Apetytu na nieodżywcze substancje, jak brud lub lód
- Osłabionego apetytu, zwłaszcza u dzieci
Komplikacje
W łagodnych przypadkach osoby z niedokrwistością z niedoboru żelaza zazwyczaj nie doświadczają poważnych objawów. Jednak w miarę postępu choroby mogą wystąpić poważniejsze komplikacje, jeśli niedobór pozostanie nieleczony.
Możliwe powikłania obejmują:
- Opóźnienia w rozwoju i wzroście u dzieci
- Problemy z sercem, takie jak niewydolność serca
- Powikłania ciążowe, w tym niska masa urodzeniowa i ryzyko przedwczesnego porodu
Diagnoza
Diagnoza niedokrwistości z niedoboru żelaza wymaga konsultacji z lekarzem. Osoby z wyraźnymi objawami powinny jak najszybciej zgłosić się do specjalisty.
Lekarz najpierw przeprowadzi wywiad, zadając pytania dotyczące zdrowia i objawów. Może również zbadać skórę, paznokcie oraz spojówki w poszukiwaniu oznak niedoboru. Często jednak konieczne jest wykonanie badania krwi, aby potwierdzić diagnozę.
Podczas badania krwi lekarz oceni:
- Hematokryt, czyli procent czerwonych krwinek w całkowitej objętości krwi
- Rozmiar i kolor czerwonych krwinek, zwłaszcza ich jasne zabarwienie
- Niskie poziomy ferrytyny, co wskazuje na niedobór żelaza
- Poziomy hemoglobiny, które są często obniżone w przypadku niedoboru żelaza
W razie potrzeby lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby wykluczyć inne schorzenia, które mogłyby prowadzić do niedoboru żelaza.
Leczenie i samodzielne leczenie
Niedokrwistość z niedoboru żelaza zwykle leczy się poprzez zwiększenie spożycia żelaza oraz leczenie ewentualnych chorób podstawowych. Lekarze często zalecają suplementację żelaza, która jest dostępna bez recepty. Ważne jest, aby przyjmować suplementy zgodnie z zaleceniami, ponieważ nadmiar żelaza może być toksyczny i prowadzić do uszkodzenia wątroby.
Dodatkowo, duże dawki żelaza mogą powodować problemy żołądkowe, takie jak zaparcia. W takich przypadkach lekarz może zalecić środki przeczyszczające lub zmiękczające stolec.
Jeśli zidentyfikowany zostanie podstawowy problem zdrowotny, może być konieczne dalsze leczenie, które może obejmować dodatkowe leki, antybiotyki lub zabiegi chirurgiczne.
W przypadku samodzielnego leczenia warto wzbogacić dietę o produkty bogate w żelazo oraz witaminę C. Do takich produktów należą: fasola, czerwone mięso, suszone owoce oraz wzbogacone zboża. Witamina C znajduje się w cytrusach, warzywach liściastych oraz brokułach.
Niezależnie od wyboru metody leczenia, warto pamiętać, że poprawa poziomu żelaza w organizmie wymaga czasu. Choć niektóre objawy mogą ustąpić w ciągu tygodnia, pełne uzupełnienie zapasów żelaza może potrwać kilka miesięcy.
Nowe badania i aktualne dane na rok 2024
W 2024 roku badania nad niedokrwistością z niedoboru żelaza koncentrują się na nowych metodach diagnozy oraz leczenia. W szczególności, nowoczesne badania krwi mogą wykrywać zmiany w poziomie ferrytyny oraz innych wskaźników, co pozwala na wcześniejsze wykrycie niedoboru. Ponadto, badania wykazały, że suplementacja żelaza w połączeniu z witaminą C znacznie poprawia wchłanianie tego pierwiastka, co może przyspieszyć proces leczenia.
Z danych statystycznych wynika, że w ostatnich latach wzrosła liczba osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza, szczególnie wśród kobiet w ciąży oraz dzieci. Dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na objawy oraz regularnie badać poziom żelaza w organizmie.
Eksperci zalecają również, aby osoby z grupy ryzyka, takie jak wegetarianie czy dawcy krwi, regularnie kontrolowały swoje parametry zdrowotne oraz dostosowywały dietę do swoich potrzeb. Wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie oraz suplementacja mogą znacząco wpłynąć na poprawę zdrowia i jakości życia.
