Oderwanie siatkówki ma miejsce, gdy siatkówka odrywa się od tkanki znajdującej się pod nią, która ją podtrzymuje. Siatkówka, będąca cienką warstwą wrażliwych na światło komórek nerwowych w tylnej części oka, jest kluczowa dla wyraźnego widzenia. Jej zdrowie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wzroku.
Początkowo oderwanie może obejmować tylko niewielką część siatkówki, ale bez odpowiedniego leczenia może prowadzić do całkowitego odłączenia, co skutkuje utratą wzroku w dotkniętym oku.
Oderwanie siatkówki występuje zazwyczaj tylko w jednym oku i stanowi nagły wypadek medyczny, który wymaga szybkiej interwencji.
Osoby z ciężką krótkowzrocznością, cukrzycą, a także pacjenci po skomplikowanej operacji zaćmy, czy ci, którzy doznali urazu oka, są bardziej narażeni na to schorzenie.
Objawy
Pacjenci z oderwaną siatkówką mogą doświadczać różnych objawów, które mogą być niepokojące.
Objawy te obejmują:
- Fotopsja, czyli nagłe, krótkie błyski światła, które pojawiają się poza centralnym polem widzenia, zwłaszcza podczas ruchu oka.
- Znaczny wzrost liczby mętów, które mogą przyjmować formę pływających punktów lub nici w polu widzenia.
- Uczucie ciężkości w oku.
- Cień, który zaczyna się pojawiać w widzeniu peryferyjnym i stopniowo przesuwa się ku centrum.
- Wrażenie, że przezroczysta kurtyna zasłania pole widzenia.
- Proste linie mogą wydawać się zakrzywione.
Zazwyczaj nie towarzyszy temu ból.
Przyczyny
Siatkówka to warstwa tkanki wyściełająca wnętrze oka, wrażliwa na światło, której funkcją jest przesyłanie sygnałów wzrokowych do mózgu za pośrednictwem nerwu wzrokowego.
Gdy światło przechodzi przez układ optyczny oka i uderza w siatkówkę, powstaje obraz, który przekształca się w impulsy nerwowe i jest przesyłany do mózgu.
Jeśli siatkówka ulegnie uszkodzeniu, może to znacząco wpłynąć na zdolność widzenia.
Oderwanie siatkówki następuje, gdy ta warstwa zostaje wyciągnięta z normalnej pozycji. Czasami mogą pojawić się małe łzy, które także prowadzą do tego schorzenia.
Wyróżniamy trzy rodzaje oderwania siatkówki:
Rhegmatogenne oderwanie siatkówki to przerwa, łza lub dziura w siatkówce, co pozwala na przepływ płynu z przestrzeni szklistej do przestrzeni podsiatkówkowej. Wtórne oderwanie, znane również jako wysiękowe lub surowicze, ma miejsce, gdy zapalenie lub nieprawidłowości naczyniowe prowadzą do gromadzenia się płynu pod siatkówką. Z kolei trakcyjne oderwanie występuje, gdy urazy lub zapalenia wywołują wyciąganie siatkówki z jej normalnej pozycji.
Chirurgia
Operacja jest niezbędna, aby zlokalizować wszystkie przerwy w siatkówce, uszczelnić je oraz zredukować obecne i przyszłe napięcie. Bez operacji istnieje wysokie ryzyko całkowitej utraty wzroku.
Dostępne metody operacyjne obejmują:
- Chirurgia laserowa (fotokoagulacja): Promień lasera jest kierowany na uszkodzoną siatkówkę, powodując blizny, które łączą tkankę.
- Krioterapia: Ekstremalne zimno jest stosowane do niszczenia uszkodzonej tkanki, co również powoduje bliznowacenie.
- Wybrzuszenie twardówki: Cienkie opaski z gumy silikonowej są przyszywane na twardówkę w miejscu oderwania siatkówki.
- Witrektomia: Usunięcie żelu szklistego z oka, gdzie do utrzymania siatkówki używa się pęcherzyka gazowego lub oleju silikonowego.
- Retinopeksja pneumatyczna: W przypadku nieskomplikowanego oderwania, chirurg stosuje kriopeksję przed wstrzyknięciem pęcherzyka powietrza do ciała szklistego.
Pacjent z pęcherzykiem gazowym w oku może być zobowiązany do trzymania głowy w określonej pozycji przez pewien czas, co ogranicza możliwość latania. Przy zastosowaniu oleju silikonowego latanie jest dozwolone.
Badania nad zastosowaniem oleju silikonowego w leczeniu witreoretinopatii proliferacyjnej (PVR) – powikłania po operacji odwarstwienia siatkówki – są w toku.
National Eye Institute szacuje, że około 90 procent metod leczenia odwarstwienia siatkówki jest skutecznych, chociaż niektórzy pacjenci mogą wymagać dodatkowego leczenia.
Czasami siatkówka nie może być ponownie założona, a wzrok pacjenta może się pogarszać.
Wizja pacjenta powinna się poprawić kilka tygodni po leczeniu, ale jeśli plamka jest zaangażowana, wzrok może nigdy nie wrócić do pełnej ostrości. Plamka to część oka, która pozwala nam widzieć rzeczy przed sobą.
Koszt operacji usunięcia odwarstwienia siatkówki zależy od rodzaju zabiegu. Badania sugerują, że «leczenie i zapobieganie rzadkim chorobom jest znacznie bardziej opłacalne niż inne metody leczenia schorzeń siatkówki».
Analiza kosztów leczenia w porównaniu z korzyściami wynikającymi z dobrego wzroku i jakości życia również wskazuje na opłacalność takich interwencji.
Ryzyko powikłań po operacji jest niewielkie, ale może obejmować reakcje alergiczne, krwawienie, podwójne widzenie, zaćmę, jaskrę oraz infekcje.
Regularne badania wzroku mogą pomóc w wykryciu ryzyka oderwania siatkówki we wczesnych stadiach.
Leczenie
Możliwości leczenia oderwanej siatkówki obejmują wszystkie wymienione metody operacyjne.
Diagnoza
Gdy lekarz podejrzewa oderwanie siatkówki, zazwyczaj kieruje pacjenta do okulisty w celu postawienia dokładnej diagnozy.
Okulista przeprowadza badanie po rozszerzeniu źrenic za pomocą kropli do oczu, a USG może dostarczyć dodatkowych informacji.
Czynniki ryzyka
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju odwarstwienia siatkówki to:
- Genetyka – bliski krewny z oderwaniem siatkówki.
- Średni i starszy wiek.
- Skrajna krótkowzroczność.
- Poprzednia operacja zaćmy, zwłaszcza skomplikowana.
- Historia wcześniejszego oderwania siatkówki.
- Choroby oczu, takie jak zapalenie błony naczyniowej, zwyrodnienie plamki, czy retinoschiza.
- Urazy, w tym uderzenia w oko.
- Cukrzyca, szczególnie słabo kontrolowana.
Każdy, kto ma te czynniki ryzyka, powinien być świadomy możliwości oderwania siatkówki.
Nowe badania i perspektywy na rok 2024
W ostatnich latach prowadzone są intensywne badania nad nowymi metodami wczesnej diagnostyki i leczenia oderwania siatkówki. W 2024 roku pojawiły się obiecujące wyniki dotyczące zastosowania nowych technologii obrazowania, które mogą umożliwić szybsze i dokładniejsze wykrywanie zmian w siatkówce. Przykładem może być zastosowanie sztucznej inteligencji do analizy zdjęć siatkówki, co zwiększa precyzję diagnozy.
Dodatkowo, nowe techniki chirurgiczne, takie jak zastosowanie miniaturowych implantów, mogą zrewolucjonizować podejście do leczenia odwarstwienia siatkówki, oferując pacjentom mniejsze ryzyko powikłań oraz szybszy czas rekonwalescencji. Badania nad zastosowaniem komórek macierzystych w regeneracji siatkówki również przynoszą obiecujące wyniki, co może zmienić przyszłość terapii w przypadku poważnych uszkodzeń siatkówki.
Warto również wspomnieć o znaczeniu profilaktyki, która w 2024 roku zyskuje na znaczeniu w kontekście zdrowia oczu. Edukacja pacjentów na temat regularnych badań wzroku oraz monitorowanie chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, mogą znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia oderwania siatkówki.
