Funkcjonalne zaburzenie objawów neurologicznych, znane również jako zaburzenie konwersji, to złożony stan. Pacjenci doświadczają fizycznych objawów neurologicznych, które jednak nie mają wyraźnego strukturalnego podłoża w układzie nerwowym. Dokładna przyczyna tego zaburzenia jest wciąż przedmiotem badań, chociaż stres uznawany jest za kluczowy czynnik wyzwalający.
Według Narodowej Organizacji ds. Rzadkich Zaburzeń, funkcjonalne neurologiczne objawy objawowe (FND) występują w 14-22 przypadkach na 100 000 osób. To oznacza, że problem ten dotyka znaczną liczbę pacjentów, którzy mogą nie otrzymać odpowiedniej pomocy.
Choć FND może dotyczyć dzieci, najczęściej diagnozowane jest u młodzieży oraz dorosłych. Osoby żyjące w środowisku wiejskim i wojskowym mogą być bardziej narażone na rozwój FND niż inne grupy demograficzne.
Objawy
Osoby cierpiące na FND prezentują różnorodne objawy fizyczne, które nie mają żadnej podstawowej przyczyny fizycznej. Często objawy te są związane z kryzysem emocjonalnym lub psychologicznym, co czyni je jeszcze trudniejszymi do zdiagnozowania.
Osoby z FND nie mają kontroli nad objawami, których doświadczają, a te nie są produkowane świadomie ani celowo. To, co może być najbardziej frustrujące, to uczucie bezsilności wobec własnego ciała.
Do typowych objawów FND należą:
- głuchota lub problemy ze słuchem
- trudności z koncentracją
- trudności z połykaniem
- zmęczenie
- zaburzony ruch
- brak reakcji
- utrata równowagi
- utrata zmysłów, takich jak zapach lub dotyk
- problemy z pamięcią
- drętwienie
- ból mięśni, skóry lub stawów
- paraliż
- drgawki
- problemy z mową
- mrowienie w skórze
- drżenie
- problemy ze wzrokiem
- słabość
Objawy trwania i nasilenia
Objawy FND mogą mieć charakter zmienny, przychodząc i odchodząc, lub mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, różniąc się zarówno intensywnością, jak i lokalizacją. W większości przypadków objawy ustępują w krótkim okresie czasu, ale u niektórych osób mogą występować przez miesiące lub nawet lata, co znacznie utrudnia codzienne życie i pracę.
Według organizacji FND Hope, objawy FND mogą być równie wyniszczające jak w przypadku stwardnienia rozsianego (MS) czy choroby Parkinsona, co podkreśla powagę sytuacji i potrzebę dalszego wsparcia dla pacjentów.
Przyczyny
Dokładna przyczyna FND pozostaje nieznana. Jedna z teorii sugeruje, że FND może wynikać z «wewnętrznego konfliktu», gdzie objawy są próbą rozwiązania stresu przez organizm. Na przykład, osoba mogąca odczuwać przemoc jako niewłaściwą, lecz niezdolna do jej wyrażenia, może przejawiać objawy takie jak drętwienie rąk i nóg.
Warto jednak zauważyć, że FND może rozwijać się także u osób, które nie doświadczają wyraźnego stresu lub depresji. Niektóre badania sugerują, że osoby z FND mają zmniejszoną funkcjonalną łączność w pewnych obszarach mózgu, w tym tych odpowiedzialnych za kontrolę ruchów i zmysłów.
Czynniki ryzyka
Do czynników, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju FND, należą:
- zaburzenia dysocjacyjne
- zaburzenia osobowości
- niepokojące wydarzenia życiowe
- urazy z dzieciństwa
- posiadanie członka rodziny z FND
Diagnoza
Diagnozowanie FND może być czasochłonne, ponieważ objawy nie są spowodowane przez inne stany fizyczne i mogą przypominać symptomy wielu innych zaburzeń. Lekarze powinni unikać diagnozowania FND na podstawie negatywnych wyników testów dla innych stanów.
W wielu przypadkach zarówno neurolog, jak i psychiatra będą współpracować przy diagnozie. Neurolog pomoże wykluczyć inne stany neurologiczne, podczas gdy psychiatra może potwierdzić diagnozę FND, eliminując inne przyczyny psychologiczne.
Chociaż nie ma standardowego testu diagnostycznego dla FND, lekarze mogą przeprowadzać następujące testy:
Ocena stanu zdrowia i badanie fizyczne
Podczas wizyty lekarz zwróci uwagę na wszelkie objawy, które pacjent doświadcza, a także zapyta o zmiany w życiu, traumy i główne stresory. Pełna historia medyczna oraz historia rodzinna są kluczowe w tym procesie.
Lekarz może również wykonać testy czynnościowe, aby sprawdzić normalny odruch, równowagę oraz ruchy fizyczne pacjenta.
Testy obrazowania
Badania obrazowe, takie jak zdjęcia rentgenowskie i skany MRI, mogą pomóc w ustaleniu, czy objawy są związane z uszkodzeniem mózgu lub innymi nieprawidłowościami neurologicznymi. Skany EEG (elektroencefalogram) mogą monitorować fale mózgowe, co pozwala lekarzom na identyfikację problemów związanych z aktywnością elektryczną mózgu, takich jak epilepsja.
Kryteria DSM
Psychiatra użyje kryteriów diagnostycznych zawartych w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Chorób Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5) do postawienia diagnozy. Aby zdiagnozować FND, pacjenci muszą:
- doświadczać jednego lub więcej symptomów, które wpływają na ich ruch lub zmysły, i które są poza ich świadomą kontrolą
- nie mogą przypisywać swoich objawów do zażywania narkotyków lub stanu fizycznego lub neurologicznego
- mogą odnosić swoje objawy do traumatycznego lub stresującego wydarzenia (choć nie zawsze tak musi być)
Częste błędne diagnozy
Ze względu na charakter objawów FND istnieje ryzyko błędnej diagnozy. Przegląd z 2005 roku sugeruje, że średni odsetek błędnych diagnoz dla FND wynosił około 5 procent od 1970 roku. Inny raport wskazuje, że 41 procent osób z rzadkimi chorobami zostało źle zdiagnozowanych przynajmniej raz.
Typowe błędne rozpoznania obejmują:
- Zespół Guillain-Barre: rzadkie zaburzenie autoimmunologiczne charakteryzujące się osłabieniem i bólem mięśni.
- HIV lub AIDS.
- Lęk zdrowotny: zaburzenie psychiczne charakteryzujące się obsesyjnymi myślami o niezdiagnozowanej chorobie.
- Lupus: choroba autoimmunologiczna, której objawy obejmują zmęczenie i ból stawów.
- Myasthenia gravis: zaburzenie osłabienia mięśni.
- Inne zaburzenia neurologiczne: obejmujące stwardnienie rozsiane, epilepsję, polineuropatię i chorobę Parkinsona.
- Uraz rdzenia kręgowego.
- Uderzenie mózgu.
Leczenie
Niektóre osoby z FND doświadczają ustąpienia objawów bez leczenia, szczególnie gdy są zapewniani, że ich problemy nie są związane z poważniejszymi schorzeniami. Jednakże, dla wielu pacjentów, terapie mogą być niezwykle pomocne.
Zabiegi są szczególnie korzystne dla osób z:
- innymi współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi
- ciężkimi objawami FND
- objawami, które są trudne do rozwiązania
- nawracającymi symptomami
W praktyce lekarze zalecają połączenie różnych metod leczenia, takich jak:
- Psychoterapia. Osoby z FND powiązanym ze stresującym lub traumatycznym wydarzeniem mogą skorzystać z pracy z psychoterapeutą lub psychologiem. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest często stosowana w takich przypadkach.
- Fizykoterapia. Fizyczne objawy FND, takie jak problemy z ruchem, osłabienie mięśni czy ból, mogą być skutecznie leczone za pomocą fizykoterapii.
- Leki. Leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne mogą pomóc w radzeniu sobie z wzmocnionym stresem lub niepokojem, które przyczyniają się do wystąpienia FND.
- Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS). W tym zabiegu wykorzystuje się pola magnetyczne do stymulacji konkretnych obszarów mózgu. Wstępne badania sugerują, że TMS może być korzystny dla pacjentów z FND, chociaż dostępne dowody są jeszcze ograniczone.
- Zmiany stylu życia. Aktywności takie jak joga, medytacja oraz techniki relaksacyjne mogą przynieść ulgę w stresie dla niektórych pacjentów z FND. Zrównoważona dieta, odpowiednia ilość snu oraz pozytywne relacje społeczne również odgrywają istotną rolę w poprawie jakości życia oraz redukcji stresu.
Perspektywy
Czas trwania i nasilenie objawów FND różnią się w zależności od osoby. Zazwyczaj objawy te nie zagrażają życiu, jednak ich negatywne skutki mogą znacznie obniżać jakość życia pacjentów.
Po zapewnieniu, że objawy nie są związane z inną kondycją zdrowotną, wiele osób z FND może wrócić do zdrowia. Niemniej jednak, u niektórych pacjentów objawy mogą się utrzymywać, nawracać lub pojawiać się nowe symptomy, szczególnie w sytuacjach, gdy:
- leczenie jest opóźnione
- objawy rozwijają się stopniowo
- symptomy nie ustępują szybko
- objawy nie są związane z przeżywanym stresem
- objawy są związane z drżeniem lub drgawkami
- występują inne współistniejące zaburzenia psychiczne
Kiedy iść do lekarza
Konieczne jest, aby osoba doświadczająca objawów FND skonsultowała się z lekarzem, szczególnie w kontekście objawów, które mogą wskazywać na inne schorzenia. Wczesna interwencja jest kluczowa, aby skutecznie rozwiązać ewentualne problemy zdrowotne.
Nie można zapominać, że nieleczone FND może prowadzić do dodatkowych powikłań i pogarszać jakość życia pacjentów, dlatego tak ważne jest, by nie zwlekać z wizytą u specjalisty.
Nowe badania i kierunki rozwoju w 2024 roku
W ostatnich latach zintensyfikowano badania nad funkcjonalnym zaburzeniem neurologicznym, co przynosi obiecujące wyniki. Na przykład, badania nad neuroplastycznością mózgu wykazują, że terapia zajęciowa i rehabilitacja mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów z FND. Nowe podejścia terapeutyczne, takie jak wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości w terapii, pokazują obiecujące wyniki w zakresie redukcji objawów i poprawy funkcji motorycznych.
Ponadto, badania wskazują na korzyści płynące z integracji podejścia wielodyscyplinarnego w leczeniu FND, w tym współpracy neurologów, psychiatrów, terapeutów zajęciowych i fizjoterapeutów. Takie podejście zapewnia pacjentom kompleksową opiekę oraz lepsze zrozumienie ich stanu, co w konsekwencji prowadzi do efektywniejszego leczenia.
W 2024 roku planowane są dalsze badania nad mechanizmami neurobiologicznymi FND, co może przyczynić się do lepszego zrozumienia tej choroby oraz wypracowania skuteczniejszych metod terapeutycznych. W miarę jak nauka posuwa się naprzód, mamy nadzieję na większe wsparcie dla pacjentów oraz innowacyjne rozwiązania, które poprawią ich codzienne życie.
