Półpasiec to bolesna infekcja wirusowa, która może wystąpić u każdego, kto wcześniej miał ospę wietrzną. Jest to wywołane przez wirus Varicella zoster, który po początkowym zakażeniu pozostaje nieaktywny w tkankach nerwowych w pobliżu rdzenia kręgowego i mózgu, czekając na moment reaktywacji, co prowadzi do epizodu półpaśca.
Co roku w Stanach Zjednoczonych ponad milion osób doświadcza wirusa herpes zoster, znanego jako półpasiec. Zdecydowana większość przypadków dotyczy osób w wieku powyżej 60 lat.
Warto zaznaczyć, że wirusy wywołujące półpasiec należą do tej samej rodziny, co wirusy opryszczki, jednak są różne od tych, które powodują opryszczkę narządów płciowych.
Transmisja
Osoby z półpaścem często zastanawiają się, czy są zaraźliwe. Wirus, który odpowiada za ospę wietrzną i półpasiec, może przenosić się przez bezpośredni kontakt z płynem z pęcherzy, które pojawiają się podczas półpaśca. Osoby, które nie były wcześniej zakażone wirusem Varicella zoster, mogą zachorować na ospę wietrzną.
Na początku zakażenia półpaścem, osoba może odczuwać mrowienie, pieczenie i drętwienie w okolicy, która później stanie się źródłem wysypki. Po 2-3 dniach pojawiają się małe pęcherzyki wypełnione płynem, które otoczone są zaczerwienioną skórą.
Wysypka i pęcherze zwykle pojawiają się w ciągu 3-5 dni, a w tym czasie osoba staje się zaraźliwa. Jeżeli ktoś ma bezpośredni kontakt z pęcherzami, może zachorować.
Transmisja wirusa następuje jedynie przez bezpośredni kontakt z pęcherzami, co może prowadzić do ospy wietrznej u osób, które wcześniej nie miały styczności z wirusem. Kiedy pęcherze zaczynają się goić i tworzą strupy, ryzyko przeniesienia wirusa znika.
Pęcherze, które są pęknięte lub dobrze pokryte, nie przenoszą wirusa. Aby zapobiec rozprzestrzenieniu wirusa, warto stosować się do następujących zaleceń:
- Zakrywać wysypkę i unikać jej dotykania.
- Praktykować dobrą higienę rąk, myjąc je często.
- Unikać kontaktu z osobami szczególnie wrażliwymi po wystąpieniu pęcherzy.
Osoby, które powinny unikać kontaktu w przypadku wystąpienia pęcherzy, to:
- Kobiety w ciąży, które nie miały ospy wietrznej lub nie były szczepione.
- Dzieci, które nie przeszły ospy wietrznej ani nie były szczepione.
- Niemowlęta urodzone przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową.
- Osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. osoby z HIV, leczone na raka lub cierpiące na niektóre rodzaje nowotworów, takie jak białaczka czy chłoniak.
Osoby z osłabionym układem odpornościowym to te, które przyjmują leki immunosupresyjne, pacjenci po chemioterapii, osoby z HIV oraz ci po przeszczepach narządów.
Półpasiec nie przenosi się bezpośrednio z jednej osoby na drugą, jednak wirus półpaśca, który wywołuje ospę wietrzną, może być przenoszony. Zakażenie nie odbywa się przez kaszel, kichanie ani przypadkowy kontakt, chyba że dotyczy wysypki.
Czynniki ryzyka
Niektóre osoby są bardziej narażone na rozwój półpaśca:
- Osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. w przebiegu HIV, białaczki czy chłoniaka.
- Ludzie, którzy są leczeni lekami tłumiącymi układ odpornościowy.
- Ludzie po przeszczepach narządów.
- Ludzie, którzy przeszli ospę wietrzną.
- Osoby powyżej 50. roku życia.
Warto, aby osoby z grupy ryzyka rozmawiały z lekarzem na ten temat, ponieważ mogą uzyskać cenne porady dotyczące zmniejszenia ryzyka.
Objawy
U osób z półpaścem mogą wystąpić następujące objawy:
- Jednostronny pasek pęcherzyków owijających się wokół boku tułowia, ciała lub twarzy.
- Intensywny ból, który może wystąpić.
- Wysypka, która jest powszechna.
- Wysypka w obrębie oka.
- Blistry wypełnione płynem, które goją się w ciągu 7-10 dni i ustępują w ciągu 2-4 tygodni.
- Gorączka.
- Ból głowy.
- Dreszcze.
- Problemy żołądkowe.
- Wrażliwość na dotyk lub światło.
- Swędzenie.
- Zmęczenie.
Wiele osób dotkniętych półpaścem odczuwa ból, swędzenie lub mrowienie w okolicy wysypki od 1 do 5 dni przed jej wystąpieniem. Niekiedy wysypka i ból mogą nie wystąpić w niektórych epizodach.
Powikłania półpaśca
Półpasiec może prowadzić do poważnych powikłań.
Mogą to być:
- Utrata wzroku spowodowana półpaścem w obrębie oka.
- Infekcje oka.
- Problemy neurologiczne, takie jak zapalenie mózgu, paraliż twarzy, problemy ze słuchem oraz równowagą.
- Infekcje skóry wywołane przez bakterie.
- W rzadkich przypadkach może prowadzić do zapalenia płuc i śmierci.
Może również wystąpić długotrwały ból, znany jako neuralgia popółpaścowa (PHN). Ból ten może utrzymywać się przez wiele lat po ustąpieniu wysypki.
Diagnoza i leczenie
Półpasiec jest najczęściej diagnozowany na podstawie historii bólu oraz badania fizykalnego. Czasami lekarz może pobrać próbkę wirusa do analizy.
Chociaż nie istnieje lekarstwo na wirusa półpaśca, dostępne są metody leczenia. Obejmują one stosowanie leków przeciwwirusowych, takich jak acyklowir (Zovirax), walacyklowir (Valtrex) oraz famcyklowir (Famvir). Te leki mogą zmniejszyć nasilenie objawów i skrócić czas trwania choroby.
Aby złagodzić ból, można stosować różne leki, w tym:
- Miejscowy krem z kapsaicyną, kompresy na mokro, balsam calaminowy oraz koloidalne kąpiele owsiane. W internecie można znaleźć wiele opcji, jeśli chodzi o zakup kremu z kapsaicyną i balsamu calamine.
- Neurontin lub gabapentyna, leki stosowane w leczeniu bólu nerwowego.
- Elavil, czyli amitryptylina, lek przeciwdepresyjny.
- Leki miejscowe, takie jak krem lidokainowy, żel, plaster lub spray.
- Leki stabilizujące nastrój.
- Doustne i miejscowe kortykosteroidy oraz znieczulenia.
Życie z półpaścem może być łatwiejsze, jeśli podejmiesz odpowiednie kroki w celu złagodzenia objawów. Utrzymywanie wysypki w czystości i suchości pomoże zmniejszyć ryzyko zakażenia. Noszenie luźnych ubrań również może przynieść ulgę.
Zapobieganie
Jeśli osoba miała już ospę wietrzną, zapobieganie półpasiec może być trudne, ale osoby, które nigdy nie miały ospy wietrznej, nie zachorują na półpasiec.
Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) zalecają osobom powyżej 60. roku życia zaszczepienie się szczepionką przeciw półpaścowi przynajmniej raz. Szczepionka Varicella-zoster, znana jako Zostavax, jest zatwierdzona przez FDA dla osób powyżej 50. roku życia.
Chociaż po szczepieniu nadal można zachorować na półpasiec, jego przebieg będzie łagodniejszy, a czas trwania i nasilenie objawów mogą być znacząco zmniejszone. Szczepionka może także obniżyć ryzyko wystąpienia PHN.
Warto skonsultować się z lekarzem, aby sprawdzić, czy szczepienie jest odpowiednie dla danej osoby. Należy unikać szczepienia u osób z aktywną infekcją, w ciąży lub z osłabionym układem odpornościowym.
CDC rekomenduje również, aby dzieci, nastolatki i dorośli otrzymali szczepionkę przeciw ospie wietrznej w dwóch dawkach. Choć prawdopodobieństwo zakażenia wirusem Varicella zoster pomimo szczepienia jest niewielkie, to szczepienie może sprawić, że objawy ospy wietrznej będą łagodniejsze, jeśli do zakażenia dojdzie.
Porozmawiaj z lekarzem, aby ustalić, czy szczepienie jest odpowiednią decyzją.
Większość ludzi nie zapada na półpasiec więcej niż raz w życiu.
Wybraliśmy powiązane produkty na podstawie ich jakości i wyszczególniliśmy ich wady oraz zalety, aby pomóc Ci zdecydować, które z nich będą najlepsze dla Ciebie. Współpracujemy z firmami, które sprzedają te produkty, co oznacza, że Healthline UK oraz nasi partnerzy mogą otrzymać część przychodów, jeśli zdecydujesz się na zakup przez powyższe linki.
Najnowocześniejsze badania dotyczące półpaśca (2024)
W 2024 roku badania dotyczące półpaśca przyniosły nowe, intrygujące wyniki. Ostatnie analizy wykazały, że szczepionka Zostavax może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia półpaśca u osób starszych, a także ograniczyć ryzyko powikłań, takich jak neuralgia popółpaścowa, która jest przewlekłym bólem nerwowym występującym po ustąpieniu wysypki. Badania sugerują, że osoby, które przyjęły szczepionkę, doświadczają mniej intensywnych objawów w przypadku wystąpienia choroby.
Dodatkowo, nowe terapie oparte na immunoterapii pokazują obiecujące wyniki w łagodzeniu bólu oraz zmniejszaniu okresu trwania półpaśca. Badania kliniczne potwierdzają, że wczesne podanie leków przeciwwirusowych, takich jak acyklowir, może znacznie przyspieszyć proces gojenia i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Warto również podkreślić, że regularne monitorowanie zdrowia pacjentów z osłabionym układem odpornościowym jest kluczowe, aby zminimalizować ryzyko zakażenia wirusem oraz jego powikłań. W miarę postępu badań nad półpaścem, lekarze oraz naukowcy mają nadzieję na opracowanie jeszcze skuteczniejszych metod zapobiegania i leczenia tej choroby.
