Wiadomo, że spożywanie alkoholu w czasie ciąży może spowodować uszkodzenie płodu. Nowe badania wskazują, że picie alkoholu już od 3-4 tygodni w ciąży – zanim wiele kobiet zda sobie sprawę, że są w ciąży – może zmienić funkcjonowanie genów w mózgach potomstwa, prowadząc do długotrwałych zmian w strukturze mózgu.
Badanie przeprowadzone na myszach, opublikowane w renomowanym czasopiśmie, ujawnia również zmiany w funkcjonowaniu genów w innych tkankach organizmu na skutek spożywania alkoholu we wczesnej ciąży.
Zespół badawczy, kierowany przez dr Ninę Kaminen-Ahola z Uniwersytetu w Helsinkach, podkreśla, że ich odkrycia wskazują, iż ekspozycja na alkohol w pierwszych tygodniach ciąży może prowadzić do trwających całe życie zmian w regulacji genów w embrionalnych komórkach macierzystych – najwcześniejszych komórkach powstających z rozwijającego się zarodka.
Spożycie alkoholu w ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wielu problemów zdrowotnych u potomstwa, w tym ograniczeń wzrostu, niepełnosprawności intelektualnej, zaburzeń pamięci, słabej koordynacji oraz opóźnień w rozwoju mowy i języka.
Jednak dr Kaminen-Ahola i jej zespół zauważają, że nie jest jeszcze w pełni jasne, w jaki sposób narażenie na alkohol podczas ciąży wpływa na rozwój płodu w tych warunkach.
Wcześniejsze badania na zwierzętach sugerowały, że spożywanie alkoholu może wpływać na ekspresję genów w zarodku w początkowych etapach ciąży poprzez wprowadzenie zmian w epigenomie, który reguluje funkcję genów. Naukowcy z tego badania postanowili zgłębić ten temat.
Wczesna ekspozycja na alkohol podczas ciąży zmienia epigenom w hipokampie
Aby uzyskać wyniki, zespół karmił alkohol grupę ciężarnych myszy w ciągu pierwszych 8 dni ciąży – co odpowiada 3-4 tygodniom ciąży u ludzi – i analizował jego wpływ na epigenom potomstwa.
Naukowcy skoncentrowali się szczególnie na tym, jak wczesna ekspozycja na alkohol w czasie ciąży wpływa na epigenom hipokampu u potomstwa – regionu mózgu kluczowego dla pamięci i uczenia się.
Stwierdzili, że – w porównaniu do potomstwem ciężarnych myszy, które nie miały kontaktu z alkoholem – potomstwo narażone na działanie alkoholu miało zmienione epigenomy, co skutkowało zmianami w funkcjonowaniu kilku genów w hipokampie.
Co więcej, zidentyfikowano również zmiany w funkcjonowaniu genów w dwóch innych tkankach potomstwa narażonego na alkohol: szpiku kostnym oraz nabłonku węchowym pyska.
Dzięki zastosowaniu rezonansu magnetycznego (MRI) do oceny struktury mózgu myszy po osiągnięciu dorosłości, zespół odkrył zmiany wywołane alkoholem – szczególnie w hipokampie, opuszkach węchowych oraz komorach mózgowych.
Wyniki mogą pomóc w rozpoznaniu płodowego zespołu alkoholowego u ludzi
Zespół badawczy stwierdził, że potomstwo myszy narażonych na działanie alkoholu wykazywało objawy podobne do zespołu alkoholowego płodu (FAS) u ludzi – stanu, który obecnie jest trudny do zdiagnozowania. Objawy te obejmowały zmniejszone tempo wzrostu, zmiany strukturalne w obszarze twarzy i czaszki oraz nadpobudliwość.
W związku z tym naukowcy twierdzą, że ich odkrycia podkreślają, iż epigenetyczne zmiany wpływające na regulację genów mogą służyć jako biologiczne biomarkery, które mogłyby stanowić narzędzie do diagnozowania FAS.
Dr Kaminen-Ahola wyjaśnia:
«Wyniki potwierdzają nasze przypuszczenie, że alkohol trwale zmienia regulację genową na bardzo wczesnym etapie, co jest istotne w kontekście trudności diagnostycznych związanych z uszkodzeniem spowodowanym alkoholem. Mechanizmy oraz markery biologiczne, które mogą pomóc w diagnozie, są przedmiotem badań, abyśmy mogli jak najszybciej zaoferować wsparcie rozwojowe osobom dotkniętym tym problemem. W idealnej sytuacji, próbka przesunięcia z wnętrza noworodka mogłaby ujawnić rozmiar uszkodzeń spowodowanych ekspozycją alkoholu w wczesnej ciąży.»
W styczniu 2014 roku naukowcy z Case Western Reserve University w Cleveland, OH, opublikowali badania dotyczące zarodkowego serca, które ich zdaniem mogą pogłębić wiedzę na temat tego, jak spożywanie alkoholu w czasie ciąży prowadzi do wad serca u potomstwa.
Nowe badania na temat skutków alkoholu w ciąży
W 2024 roku pojawiły się nowe badania, które dodają kolejne elementy do naszego zrozumienia wpływu alkoholu na rozwijający się płód. Najnowsze badania sugerują, że nawet niewielkie ilości alkoholu mogą prowadzić do negatywnych skutków, których nie można bagatelizować. Badania przeprowadzone w różnych krajach wykazały, że narażenie na alkohol we wczesnej ciąży może zwiększać ryzyko nie tylko FAS, lecz także innych zaburzeń rozwojowych, takich jak zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Dodatkowe analizy wskazują, że mechanizmy epigenetyczne mogą wpływać na rozwój układu nerwowego i kognitywnego, co podkreśla konieczność dalszych badań w tym obszarze. Długotrwałe skutki działania alkoholu mogą objawiać się w późniejszym życiu, co czyni wczesne interwencje jeszcze bardziej krytycznymi.
Warto również zauważyć, że świadomość społeczna na temat zagrożeń związanych z konsumpcją alkoholu w czasie ciąży rośnie. Stowarzyszenia zdrowia publicznego oraz organizacje pozarządowe intensyfikują kampanie edukacyjne, aby informować przyszłe matki o ryzyku związanym z alkoholem, co może przyczynić się do zmniejszenia liczby przypadków FAS oraz innych zaburzeń rozwojowych.
