W 1967 roku wykonano pierwszy przeszczep serca człowieka. Prawie pół wieku później, ta procedura ratuje życie około 5000 osób na całym świecie każdego roku. To tylko jeden z tysięcy zabiegów chirurgicznych, które każdego dnia zmieniają ludzkie życie.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2012 roku przeprowadzono na całym świecie około 312,9 mln operacji, co oznacza wzrost z 226,4 mln w 2004 roku.
W Stanach Zjednoczonych najczęstsze zabiegi chirurgiczne obejmują wycięcie wyrostka robaczkowego, cięcie cesarskie, operację zaćmy, mastektomię i obejście tętnicy wieńcowej.
Jest rzeczą oczywistą, że każda z tych operacji może poprawić lub uratować życie pacjenta, ale istnieją pewne procedury, które są tak złożone i niezwykłe, że pokazują, jak daleko posunęła się chirurgia od pierwszego przeszczepienia serca.
W tym artykule przyjrzymy się pięciu najbardziej zadziwiającym i niesamowitym zabiegom chirurgicznym, które do tej pory zaskakują świat medycyny.
1) Rotationplasty: Obracanie kostki w kolano
Rotationplasty to niezwykła forma operacji rekonstrukcyjnej, która pozwala na wykorzystanie kostki jako stawu kolanowego.
Zabieg polega na chirurgicznym usunięciu dna kości udowej, kolana oraz górnej kości piszczelowej. Następnie dolna część nogi jest obracana o 180 stopni i przymocowywana do uda.
Mówiąc prościej, stopa jest przywiązana do kolana z tyłu. Po założeniu protezy, kostka stopy funkcjonuje jako kolano.
Rotationplastyka jest najczęściej wykonywana u dzieci z nowotworami złośliwymi kości, takimi jak mięsak kostny czy mięsak Ewinga, w pobliżu kolana, które nie zareagowały na inne metody leczenia.
Głównym celem tej procedury jest całkowite usunięcie guza, ale w sposób, który pozwala dziecku prowadzić aktywny tryb życia, co nie byłoby możliwe przy całkowitej amputacji.
Jednym z niesamowitych przykładów sukcesu tej procedury jest 14-letnia Gabi Shull z Missouri.
W poniższym filmiku Gabi wyjaśnia, w jaki sposób rotacja zmieniła jej życie:
W wieku 9 lat u Gabi zdiagnozowano osteosarcomę w kolanie. Guz był nieoperacyjny, a po 12 tygodniach chemioterapii, Gabi i jej rodzice zdecydowali się na rotacyjną plastykę jako najlepszą opcję leczenia.
«Rozmawialiśmy o tym z Gabi i zaczęliśmy oglądać filmy o dzieciach na rolkach, wspinaczce skałkowej, nartach wodnych po tym, jak wykonaliśmy rotacyjną plastykę» – wspomina mama Gabi, Debbie.
«Dowiedzieliśmy się, że nie ma absolutnie żadnych minusów tej rotacji, z wyjątkiem tego, jak wygląda, a jeśli możesz przejść obok tego i skupić się na jakości życia, to zyskałeś wszystko i niczego nie straciłeś» – dodaje.
Zaledwie rok po zabiegu Gabi mogła znów chodzić, a 2 lata później była zawodową tancerką. «Operacja pozwoliła mi zrobić znacznie więcej, niż się spodziewałem i nigdy nie wrócę i nie zmienię tego» – powiedziała.
2) Osteo-odonto-keratoprothesis: Przywracanie wzroku za pomocą zęba
Często określana jako operacja «ząb w oko», osteo-odonto-keratoproteza (OOKP) to metoda wykorzystująca ząb do przywracania wzroku pacjentowi.
Po raz pierwszy opisane we wczesnych latach sześćdziesiątych przez prof. Benedetto Strampelli ze szpitala San Camillo we Włoszech, OOKP może być stosowane u pacjentów z nieodwracalnym uszkodzeniem rogówki, dla których inne metody leczenia zawiodły.
Zabieg obejmuje usunięcie zęba psa lub przedtrzonowca pacjenta oraz otaczającej go kości; technika ta wykorzystuje własny ząb pacjenta, ponieważ jest mało prawdopodobne, że ciało go odrzuci. W zębie wywiercono otwór i włożono plastikową soczewkę.
Struktura soczewki i zęba jest następnie wszczepiana w policzek pacjenta, gdzie w ciągu kilku miesięcy powiększa się liczba nowych naczyń krwionośnych. Następnie ta struktura jest usuwana z policzka i wszczepiana do oka, co pozwala światłu przemieszczać się przez soczewkę, przywracając widzenie pacjenta.
W 2013 roku zgłosił się do Brytyjczyka, który odzyskał swoją wizję po przejściu przez OOKP.
W 1999 roku Ian Tibbetts całkowicie zapomniał o problemach oczu spowodowanych wypadkiem przy pracy, w wyniku którego kawałek złomu uszkodził jego rogówkę.
W grudniu 2012 roku Ian przeszedł OOKP w Sussex Eye Hospital – jedynym szpitalu w Wielkiej Brytanii, który wykonuje tę procedurę – i był w stanie zobaczyć swoje dzieci wyraźnie po raz pierwszy.
«Teraz odzyskam swoją niezależność i mogę zacząć opiekować się dziećmi, podczas gdy moja żona jest w pracy, wcześniej dzieci były po prostu kształtami, nie mogłem ich rozpoznać» – powiedział Ian. «Miałem w głowie wyobrażenie o tym, jak wyglądali, ale teraz byli lepsi, uściskałem ich i pocałowałem.»
3) Hemispherektomy: Usunięcie połowy mózgu w celu leczenia drgawek
Mózg to najbardziej złożony narząd ludzkiego ciała, zawierający miliardy komórek nerwowych, które pełnią funkcję centrum dowodzenia funkcjami fizycznymi i psychologicznymi.
Mając to na uwadze, wydaje się nie do uwierzenia, że usunięcie połowy mózgu może być wykonalną, skuteczną procedurą chirurgiczną dla pewnych stanów neurologicznych, ale w niektórych przypadkach tak właśnie jest. Taka procedura znana jest jako hemisperektomia.
Hemispherektomia obejmuje częściowe lub całkowite usunięcie lub odłączenie jednej z dwóch półkul mózgu. Uważa się to za radykalną procedurę, która może trwać nawet 12 godzin.
Zabieg jest zwykle wykonywany u osób z zaburzeniami neurologicznymi, które prowadzą do drgawek po jednej stronie mózgu.
Takie zaburzenia obejmują ciężką epilepsję, udar okołoporodowy, hemimegalencję (gdzie jedna strona mózgu jest większa niż druga), chorobę Sturge-Webera-Dymitra (charakteryzującą się znamionami twarzy, jaskrą i napadami padaczkowymi) oraz zapalenie mózgu Rasmussena.
Według The Hemispherectomy Foundation, hemispherektomia jest najskuteczniejsza u dzieci, ponieważ pozostała część mózgu może zrekompensować niektóre funkcje utracone w wyniku usunięcia drugiej połowy.
Pacjenci poddawani hemisfektomii mogą doświadczyć pewnego paraliżu po stronie ciała przeciwnej do usuniętej półkuli i zwykle tracą czucie w dłoniach i palcach.
Jednak w wielu przypadkach korzyści z operacji przewyższają ryzyko i skutki uboczne.
Przykładem udanej hemisfektomii jest 17-letnia dziewczynka o imieniu Karley Miller z Australii, która poddała się zabiegowi, aby zatrzymać codzienne napady padaczkowe spowodowane epilepsją. Jej decyzja o radykalnej operacji była spowodowana jednym napadem, który trwał 9 i pół godziny.
«Nie mogłem pójść nigdzie bez matki kilka kroków za mną, nie mogłem nawet wziąć prysznica z zamkniętymi drzwiami na wypadek, gdybym miał napad i nikt nie mógł się do mnie dostać» – powiedział Karley na początku tego roku.
Mimo że Karley doświadczyła niektórych skutków ubocznych hemisferektomii, nie ma już drgawek i żyje bardziej szczęśliwym, satysfakcjonującym życiem.
4) Heterotopowy przeszczep serca: Dwa serca mogą być lepsze niż jedno
Tradycyjnie, przeszczep serca polega na usunięciu uszkodzonego serca pacjenta i zastąpieniu go zdrowym sercem dawcy. Ta cenna procedura ratuje każdego roku około 2000 osób w Stanach Zjednoczonych.
Ale co, jeśli ciało biorcy prawdopodobnie odrzuci serce dawcy lub serce dawcy nie będzie w stanie funkcjonować samodzielnie? W tym miejscu może pojawić się heterotopowy przeszczep serca.
Heterotopowy przeszczep serca – znany również jako przeszczep serca «piggyback» – polega na wszczepieniu zdrowego serca dawcy po prawej stronie uszkodzonego serca biorcy. Obydwa serca są połączone chirurgicznie, umożliwiając przepływ krwi z uszkodzonego serca do nowego serca. Nowe serce może następnie pompować krew wokół ciała.
W 2011 roku naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego opisali rzadką procedurę chirurgiczną u mężczyzny o nazwisku Tyson Smith, który miał zaawansowaną niewydolność serca.
«Mimo że pan Smith miał do czynienia ze śmiercią, nie mógł mieć standardowego przeszczepu serca» – wyjaśnia dr Michael Madani z Centrum Kardiologicznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego.
«Usunięcie starego serca i zastąpienie go nowym sercem spowodowałoby niepowodzenie nowego serca, ponieważ opór przepływu w jego płucach – nazywany nadciśnieniem płucnym – był tak wysoki, ale razem oba serca dzielą pracę i wykonują zadanie» – dodaje.
5) Przeszczepienie głowy: Potencjalne lekarstwo na porażenie
W 2013 roku włoski neurochirurg Dr. Sergio Canavero ogłosił propozycję wykonania pierwszego na świecie przeszczepu ludzkiej głowy – procedura, którą uważa za potencjalne rozwiązanie dla osób z paraliżem wywołanym chorobami neurologicznymi lub wyniszczającymi mięśnie.
Procedura – nazwana HEAVEN-GEMINI – polega na usunięciu głowy biorcy i zdrowego dawcy za pomocą «bardzo ostrego ostrza», aby uniknąć uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Głowa biorcy i ciało dawcy zostaną następnie umieszczone w głębokiej hipotermii przez około 45 minut, aby zminimalizować uszkodzenie nerwów. Głowa odbiorcy zostanie następnie przymocowana do ciała dawcy za pomocą fuzji rdzenia kręgowego.
Podsumowując, operacja ma trwać około 36 godzin i kosztować 11 milionów dolarów do ukończenia, co wymaga wyspecjalizowanych umiejętności około 150 chirurgów i pielęgniarek.
Po zakończeniu zabiegu odbiorca będzie trzymany w stanie śpiączki przez 3-4 tygodnie, aby zminimalizować ruch i upewnić się, że połączenia nerwowe między szyją a kręgosłupem mają czas na zsunięcie się razem.
Chociaż ta ekstremalna procedura może brzmieć jak zadatki na science fiction, ma stać się rzeczywistością. W październiku ubiegłego roku dr Canavero zapowiedział, że pierwszy ludzki przeszczep głowy odbędzie się w grudniu 2017 roku.
Wiele osób zgłosiło się już na ochotnika do zabiegu, w tym Valery Spiridonov, 31-letni mężczyzna z Rosji, który cierpi na chorobę wyniszczającą mięśnie znaną jako choroba Werdniga-Hoffmana, co spowodowało, że został sparaliżowany od szyi w dół.
Nic dziwnego, że perspektywa pierwszego przeszczepienia ludzkiej głowy spotkała się z dużą krytyką, ale dr Canavero jest przekonany, że procedura będzie triumfem.
«To będzie sukces» – powiedział. «Istnieje szczegółowy plan – nie dokonujemy tego w jakimś tajnym laboratorium Frankensteina, ale jesteśmy już daleko w kierunku projektu, wszystko się zmienia – to już nie science fiction.»
Przeczytaj o pięciu dziwacznych schorzeniach, o których możesz nie wiedzieć.
Aktualne Badania i Nowe Perspektywy w Chirurgii
W 2024 roku chirurgia nadal przechodzi dynamiczny rozwój. Nowe technologie, takie jak chirurgia robotyczna i techniki minimalnie inwazyjne, zyskują na znaczeniu, co prowadzi do mniejszych blizn, krótszych czasów rekonwalescencji i mniejszego ryzyka powikłań. Badania pokazują, że roboty mogą poprawić precyzję zabiegów, co przekłada się na lepsze wyniki dla pacjentów.
Dodatkowo, rozwijają się terapie genowe i komórkowe, które otwierają nowe horyzonty w leczeniu chorób, które wcześniej były uznawane za nieuleczalne. Przeszczepy 3D, wykorzystujące biotiskalne materiały do tworzenia organów, stają się coraz bardziej realistyczne. Takie innowacje mogą zrewolucjonizować przeszczepy i leczenie nowotworów.
Warto także zauważyć rosnące zainteresowanie medycyną spersonalizowaną, gdzie terapie są dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta, co zwiększa skuteczność leczenia. Z każdym rokiem zyskujemy nowe dane, które pozwalają lepiej zrozumieć ludzkie ciało i jego reakcje na różne metody leczenia.
