Zapalenie osteochondryczne występuje, gdy fragment kości w stawie oddziela się od reszty kości z powodu wadliwego dopływu krwi, co prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia w niezbędne składniki odżywcze. Często dotyka kolana lub łokcia, a konsekwencje mogą być poważne.
Czasami oddzielony fragment pozostaje na swoim miejscu lub naprawia się samodzielnie. Mimo to, w późniejszych etapach kość może pęknąć i spaść do przestrzeni stawowej, co powoduje ból oraz dysfunkcję. Te fragmenty bywają określane jako «połączone myszki».
Dokładna częstość występowania jest trudna do oszacowania, ale na każde 100 000 osób przypada od 15 do 29 przypadków. Zjawisko to częściej dotyka mężczyzn, zwłaszcza w wieku od 10 do 20 lat, którzy prowadzą aktywny tryb życia.
Warto zauważyć, że częstość występowania wzrasta także u kobiet, co może wiązać się z różnicami w aktywności fizycznej oraz obciążeniu stawów.
Osteochondrozy zwykle dotykają nastolatków i młodych dorosłych, ale mogą wystąpić również u dzieci uprawiających sport.
Symptomy i objawy
Osteochondritis dissecans (OCD) może występować w różnych stawach, w tym w biodrze i kostkach, jednak 75% przypadków dotyczy kolana.
Objawy OCD obejmują:
- zapalenie, obrzęk i bolesność stawu,
- uczucie blokowania w stawie podczas ruchu,
- ograniczony zakres ruchu w stawie,
- trzeszczenie i pękanie podczas ruchu,
- osłabienie stawu,
- kuśtykanie,
- wysięk lub nieprawidłowe gromadzenie się płynu w okolicy stawu, prowadzące do obrzęku,
- ból, zwłaszcza po aktywności fizycznej,
- sztywność stawu po okresie bezczynności.
Przyczyny
Dokładna przyczyna nie jest znana, ale główne czynniki mogą obejmować:
Niedokrwienie: ograniczenie dopływu krwi głodzi kości z niezbędnych składników odżywczych. Ograniczony dopływ krwi jest zazwyczaj spowodowany problemami naczyniowymi. Martwica kości następuje w wyniku braku dopływu krwi, co zwykle wiąże się z historią traumy.
Czynniki genetyczne: OCD czasami dotyka więcej niż jednego członka rodziny, co może wskazywać na wrodzoną podatność genetyczną.
Powtarzający się nacisk na kość lub staw: intensywne uprawianie sportu zwiększa ryzyko rozwoju OCD, zwłaszcza u osób regularnie obciążających swoje stawy.
Inne czynniki mogą obejmować słabe więzadła i zmiany łąkotkowe w kolanie.
Diagnoza
Osoby z objawami OCD powinny niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Wczesna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia i minimalizacji ryzyka powikłań.
Lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe oraz analizuje historię medyczną pacjenta, w tym styl życia i aktywność sportową.
W celu postawienia diagnozy mogą być stosowane różne badania obrazowe, takie jak rentgen, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy ultrasonografia. Te metody pozwalają ocenić stan kości oraz obecność luźnych fragmentów. Wczesne etapy choroby mogą wykazywać zgrubienia chrząstki, a w późniejszych stadiach mogą być widoczne luźne fragmenty.
Wczesne etapy są uważane za stabilne, a leczenie jest wówczas bardziej skuteczne.
Warto także wykluczyć inne schorzenia z podobnymi objawami, takie jak zapalne zapalenie stawów, zapalenie kości i stawów, torbiele kostne czy septyczne zapalenie stawów.
Leczenie
Środki konserwatywne obejmują zmiany w aktywności i odpoczynek, co umożliwia kości regenerację i zapobiega przyszłym komplikacjom, takim jak złamania czy uszkodzenia chrząstki.
Jeśli pacjent jest aktywny sportowo, może być konieczne zaprzestanie aktywności na pewien czas.
Lekarz może zalecić unieruchomienie stawu przy użyciu szyny lub aparatu ortopedycznego. Kule mogą być również potrzebne.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą pomóc w łagodzeniu bólu. Fizjoterapia może być niezwykle pomocna w zakresie ćwiczeń rozciągających oraz wzmacniających staw.
Dzieci zazwyczaj wracają do sportu po 2 do 4 miesiącach, podczas gdy u małych dzieci OCD często leczy się poprzez odpoczynek, ponieważ ich kości wciąż rosną.
U starszych dzieci i dorosłych skutki mogą być bardziej poważne.
Chirurgia
Chirurgia jest rozważana w celu:
- przywrócenia prawidłowego przepływu krwi,
- przywrócenia normalnej funkcji stawu.
Może być zalecana, jeśli metody konserwatywne nie przynoszą rezultatów lub jeśli zmiana została odłączona i porusza się w obrębie stawu, lub jeśli ma ponad 1 centymetr średnicy.
Drążenie w obrębie zmiany może stworzyć nowe ścieżki dla naczyń krwionośnych, co wspomaga przepływ krwi i sprzyja regeneracji kości.
Podczas zabiegu chirurg wykonuje niewielkie nacięcie, po czym używając długich, cienkich narzędzi usuwa lub ponownie łączy luźne fragmenty kości. Jeśli chrząstka pozostaje przymocowana do kości, można zastosować mocowanie przy użyciu kołków lub wkrętów.
Osteochondralny transfer autograftowy (OATS) polega na wykorzystaniu zdrowej chrząstki do zastąpienia uszkodzonej chrząstki w stawie, co jest podobne do przeszczepu, gdzie biorca i dawca to ta sama osoba.
Po zabiegu pacjent przechodzi program rehabilitacji. Po początkowym okresie unieruchomienia, fizjoterapia jest kluczowa dla odzyskania siły i stabilności stawu.
Według Amerykańskiej Akademii Chirurgów Ortopedycznych (AAOS), pacjent może potrzebować:
- kuli przez około 6 tygodni po operacji,
- fizjoterapii przez 2 do 4 miesięcy w celu odzyskania siły i ruchu.
Po 4 do 5 miesiącach możliwy jest stopniowy powrót do aktywności sportowej.
Minimalnie inwazyjna chirurgia artroskopowa jest mniej bolesna, a czas powrotu do zdrowia jest szybszy, co zmniejsza ryzyko powikłań.
Komplikacje
Bez odpowiedniego leczenia mogą wystąpić poważne powikłania, takie jak chroniczny ból, upośledzenie funkcji stawu, nawracający obrzęk oraz tworzenie się luźnych fragmentów.
Około 5% pacjentów w średnim wieku z chorobą zwyrodnieniową stawów miało OCD w młodszym wieku, co podkreśla znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia.
Nowe Badania i Wnioski (2024)
Najnowsze badania i przeglądy literatury wskazują na rosnącą liczbę przypadków osteochondrozy wśród sportowców, co może być związane z intensyfikacją treningów w młodym wieku. Z danych zebranych w 2024 roku wynika, że aż 30% młodych sportowców doświadcza objawów świadczących o rozwoju OCD, co stanowi wzrost w porównaniu do lat ubiegłych.
Warto również podkreślić, że nowoczesne metody leczenia, takie jak terapia komórkowa i biologiczne środki regeneracyjne, zyskują na popularności i przynoszą obiecujące wyniki. Badania nad skutecznością tych terapii sugerują, że mogą one przyspieszyć proces gojenia i poprawić funkcję stawów.
Dane z ostatnich lat pokazują, że wczesna interwencja, w tym fizjoterapia i odpowiednie modyfikacje w treningu, mogą znacząco wpłynąć na zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań. Eksperci zalecają regularne kontrole u specjalistów i świadome podejście do aktywności fizycznej, zwłaszcza w przypadku młodych sportowców.
