Okresowe zaburzenie ruchu kończyny jest stanem charakteryzującym się powtarzającymi się ruchami kończyn podczas snu. To jedyne zaburzenie ruchowe, które występuje w czasie snu i uznawane jest za rodzaj zaburzeń snu.
Okresowe zaburzenie ruchu kończyn (PLMD) może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej diagnozuje się je u osób w wieku średnim i starszym, chociaż wiele osób może doświadczać objawów już od dzieciństwa.
Czym jest PLMD?
PLMD typowo obejmuje skurcze, szarpanie lub zginanie kończyn podczas snu, najczęściej w fazach snu nie-REM. Ruchy te zwykle dotyczą kończyn dolnych, takich jak biodra, kolana i kostki, ale niektórzy pacjenci mogą doświadczać ruchów w ramionach.
Ruchy te wydają się rytmiczne, występując co 20 do 40 sekund. Warto jednak zaznaczyć, że ich częstotliwość oraz intensywność mogą różnić się w zależności od nocy i osoby.
Osoby z PLMD zazwyczaj nie są świadome swojego stanu, co często sygnalizują ich partnerzy w łóżku. Choć niektórzy mogą budzić się kilka razy w nocy, odczuwają senność i znużenie w ciągu dnia.
PLMD może występować razem z innymi zaburzeniami snu, w tym z zespołem niespokojnych nóg (RLS).
Zespół PLMD a zespół niespokojnych nóg (RLS)
Istnieją pewne podobieństwa między PLMD a RLS, zarówno w zakresie objawów, jak i leczenia, co sprawia, że niektórzy specjaliści traktują je jako różne przejawy tego samego zaburzenia.
Objawy RLS obejmują nieprzyjemne doznania w nogach oraz silną chęć poruszania kończynami, zwłaszcza wieczorem i podczas odpoczynku. Aktywność fizyczna często przynosi ulgę.
Główną różnicą między tymi zaburzeniami jest to, że PLMD ujawnia się tylko podczas snu, podczas gdy RLS występuje, gdy osoba jest w stanie czuwania lub zasypia.
Około 80 do 90 procent osób z RLS ma również PLMD, ale nie odwrotnie.
Przyczyny i czynniki ryzyka
PLMD można podzielić na pierwotne i wtórne.
Podstawowy PLMD
Dokładna przyczyna pierwotnego PLMD pozostaje nieznana. Naukowcy spekulują, że może to być związane z trudnościami w regulacji nerwów, jednak badania nie przyniosły dotąd jednoznacznych wyników.
Pierwotne PLMD nie jest uważane za stan poważny z medycznego punktu widzenia, choć może prowadzić do komplikacji.
Według National Sleep Foundation, podstawowe PLMD jest rzadkością.
Wtórny PLMD
Wtórne PLMD jest związane z innymi schorzeniami lub stosowaniem niektórych leków.
Ten typ PLMD występuje częściej u osób z następującymi schorzeniami:
- niedokrwistość
- cukrzyca
- niedobór żelaza
- zanik wielu układów – rzadkie, postępujące zaburzenie neurologiczne
- narkolepsja – zaburzenie prowadzące do nadmiernej senności, halucynacji i paraliżu sennego
- obturacyjny bezdech senny – częste zaburzenie charakteryzujące się płytkim oddechem lub przerwami w oddychaniu podczas snu
- zaburzenie zachowania REM – zaburzenie snu, w którym ludzie «odegrają» żywe sny, przerywając ich sen
- zespół niespokojnych nóg
- zaburzenie odżywiania związane ze snem (SRED) – zaburzenie charakteryzujące się jedzeniem podczas snu
- uraz rdzenia kręgowego
- guz rdzenia kręgowego
- mocznica – nagromadzenie produktów odpadowych we krwi spowodowane zaburzeniem funkcji nerek
Kilka rodzajów leków może również powodować objawy PLMD, w tym:
- leki przeciwdepresyjne
- leki przeciwhistaminowe
- leki przeciwwymiotne
- leki przeciwpsychotyczne
Nagłe odstawienie środków uspokajających, takich jak diazepam, może również wywołać PLMD.
Czynnikiem ryzyka PLMD jest wiek; występuje on częściej u osób starszych, a nawet 34% osób powyżej 60. roku życia może go doświadczać. Warto zauważyć, że RLS dotyka kobiety dwa razy częściej niż mężczyzn, podczas gdy PLMD dotyka obie płcie w równym stopniu.
Objawy i powikłania
Głównym objawem związanym z PLMD jest nawracający ruch kończyn podczas snu.
U większości osób objawy te nie powodują większego dyskomfortu, jednak mogą być uciążliwe dla partnerów łóżkowych.
Powikłania wynikające z PLMD mogą być problematyczne, obejmują one:
- senność w ciągu dnia
- słaby sen
- chroniczna bezsenność
Dodatkowo, Amerykańska Akademia Medycyny Snu wskazuje, że PLMD może być czynnikiem ryzyka:
- depresji
- problemy z pamięcią
- krótkiego czasu koncentracji
Diagnoza
PLMD diagnozuje się głównie na podstawie nocnego polisomnogramu (PSG), testu przeprowadzanego w laboratorium snu. Przed przystąpieniem do PSG lekarz może przeprowadzić badanie fizykalne w celu wykluczenia innych schorzeń.
Badanie lekarskie
Lekarz przeprowadzi dokładne badanie fizykalne, aby ocenić, czy istnieje przyczyna problemów ze snem. Zbada również pełną historię medyczną pacjenta oraz zapyta o leki, historię rodzinną i czynniki związane ze stylem życia.
Lekarz może zlecić badania krwi w celu wykrycia niedokrwistości, innych niedoborów oraz zakażeń związanych z PLMD. Testy te mogą również pomóc w identyfikacji problemów z funkcjonowaniem tarczycy i stężeniem magnezu. Próbka moczu może wykryć obecność leków, które mogą przyczyniać się do problemów ze snem.
Osoby doświadczające objawów PLMD mogą chcieć prowadzić dziennik snu przez 14 dni przed wizytą u lekarza. Taki dziennik powinien szczegółowo przedstawiać schematy snu, towarzyszące objawy, takie jak zmęczenie i senność w ciągu dnia oraz ich wpływ na codzienne życie.
Polisomnogram (PSG)
PSG rejestruje sen, oddech, ruch i inne sygnały bioelektryczne, w tym fale mózgowe i tętno, podczas snu. Ten test pomaga wykluczyć obecność innych stanów, które mogą powodować zakłócenia snu oraz nadmierne ruchy kończyn.
Po PSG neurolog może zostać poproszony o ocenę innych problemów neurologicznych lub potwierdzenie diagnozy PLMD.
W niektórych przypadkach lekarze mogą zalecić dodatkowe testy w laboratorium snu.
Leczenie i radzenie sobie
Leczenie PLMD może poprawić jego objawy, ale zazwyczaj nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, zwłaszcza w przypadku pierwotnego PLMD, którego przyczyna jest nieznana.
Jeśli ruchy związane z PLMD nie zakłócają znacznie snu ani codziennego życia, leczenie nie jest konieczne.
W przypadku PLMD, które powoduje problemy, dostępne są różne metody leczenia:
Unikanie kofeiny
Należy unikać jedzenia i picia zawierających kofeinę, ponieważ mogą one nasilać objawy PLMD i zakłócać sen.
Kofeinę można znaleźć w:
- czekoladzie
- kawie
- napojach gazowanych
- herbacie
Leczenie podstawowych schorzeń
Wtórne objawy PLMD można złagodzić, leczące podstawowe schorzenie. Na przykład, jeśli leki są odpowiedzialne za PLMD, lekarz może zaproponować alternatywne leczenie.
Pacjent powinien skonsultować się z lekarzem, aby omówić dostępne opcje.
Leki
Istnieje kilka leków stosowanych w leczeniu PLMD. Działają one poprzez zmniejszenie lub eliminację ruchów kończyn lub poprzez umożliwienie pacjentowi przesypiania ruchów.
Wiele z tych leków jest także stosowanych w terapii RLS. Do najczęściej stosowanych należą:
- Agoniści dopaminy: Te leki są zazwyczaj pierwszym wyborem w terapii PLMD, zwiększając poziom dopaminy, substancji chemicznej odpowiedzialnej za regulację ruchu mięśni.
- Benzodiazepiny: Choć niektórzy pacjenci unikają ich stosowania z obawy przed uzależnieniem, to leki te działają uspokajająco, co umożliwia pacjentowi przesypianie ruchów kończyn i łagodzenie skurczów mięśni.
- Leki przeciwdrgawkowe: Stosowane w celu zmniejszenia skurczów mięśni.
- Agoniści GABA: Leki te hamują uwalnianie niektórych substancji chemicznych w mózgu, co pomaga zredukować skurcze mięśni.
Perspektywy
Pierwotne PLMD ma tendencję do chronicznego przebiegu, co oznacza, że osoby z tym schorzeniem mogą zmagać się z nim przez całe życie. Często jednak występują okresy remisji, w których objawy ustają, mimo że nawroty mogą zdarzać się od czasu do czasu.
Wtórne PLMD można często rozwiązać poprzez leczenie podstawowego schorzenia lub zmianę leków.
Nowe badania i odkrycia w 2024 roku
W 2024 roku badania nad PLMD przyniosły nowe, istotne informacje. W ostatnich latach zwrócono uwagę na związek między PLMD a innymi zaburzeniami neurologicznymi, co może dać nowe możliwości terapeutyczne.
Nowe badania wykazały, że u pacjentów z PLMD częściej występują zaburzenia snu, takie jak bezdech senny oraz zaburzenia psychiczne, w tym depresja i lęki. Zrozumienie tych powiązań może pomóc w lepszym podejściu do leczenia pacjentów z PLMD.
Ponadto, badania nad skutecznością nowych terapii farmakologicznych, takich jak leki modulujące neurotransmitery, wykazały obiecujące wyniki. Te innowacyjne podejścia mogą w przyszłości przyczynić się do bardziej skutecznego leczenia PLMD, minimalizując jednocześnie skutki uboczne tradycyjnych leków.
Warto również zauważyć, że wzrasta zainteresowanie terapią behawioralną, która może pomóc pacjentom w radzeniu sobie z objawami PLMD. Techniki takie jak terapia poznawczo-behawioralna mogą być skuteczne w redukcji objawów i poprawie jakości snu.
