Miedź jest niezbędnym minerałem śladowym, kluczowym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Znajduje się w każdej tkance i odgrywa fundamentalną rolę w tworzeniu czerwonych krwinek, wspieraniu funkcji układu nerwowego oraz wzmocnieniu układu odpornościowego.
Pomaga również w produkcji kolagenu oraz wchłanianiu żelaza, a jej obecność jest niezbędna dla produkcji energii. Większość miedzi w organizmie znajduje się w wątrobie, mózgu, sercu, nerkach i mięśniach szkieletowych.
Zarówno niedobór, jak i nadmiar miedzi mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie mózgu. Problemy zdrowotne związane z miedzią były powiązane z chorobą Menkesa, Wilsona oraz Alzheimera.
Niedobór miedzi jest rzadkością, ale może prowadzić do poważnych schorzeń, w tym chorób układu krążenia oraz innych problemów zdrowotnych.
W artykule tym przyjrzymy się korzyściom zdrowotnym miedzi, źródłom jej występowania oraz potencjalnym zagrożeniom, które mogą wynikać z jej niedoboru lub nadmiaru.
Szybkie fakty o miedzi:
- Miedź jest niezbędna do szeregu funkcji organizmu.
- Niedobór miedzi występuje rzadko, z wyjątkiem specjalnych chorób, takich jak choroba Menkesa.
- Suplementy miedzi zwykle nie są konieczne i mogą prowadzić do braku równowagi.
- Nierównowagę miedzi powiązano z chorobą Alzheimera.
- Każdy, kto rozważa suplementację miedzi, powinien najpierw porozmawiać z lekarzem.
Korzyści zdrowotne
Miedź jest kluczowym składnikiem odżywczym dla naszego organizmu. Razem z żelazem umożliwia produkcję czerwonych krwinek, a także utrzymuje zdrowe kości, naczynia krwionośne, nerwy oraz funkcje układu odpornościowego. Umożliwia również wchłanianie żelaza, co jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Wystarczająca ilość miedzi w diecie może pomóc w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym oraz osteoporozie.
Zdrowie układu krążenia
Niski poziom miedzi związany jest z podwyższonym poziomem cholesterolu oraz wysokim ciśnieniem krwi. Badania sugerują, że niektórzy pacjenci z niewydolnością serca mogą czerpać korzyści z suplementacji miedzi.
Ostatnie badania na zwierzętach powiązały niski poziom miedzi z chorobami sercowo-naczyniowymi, jednak nie ma jednoznacznych dowodów na to, że niedobór ten ma taki sam wpływ na ludzi.
Sygnalizacja neuronowa
W 2016 roku, prof. Chris Chang z Berkeley opracował innowacyjną sondę fluorescencyjną, umożliwiającą śledzenie ruchu miedzi w komórkach nerwowych. Jak sam mówi: «Miedź działa jak przełącznik, regulujący sygnalizację neuronów».
Jego zespół odkrył, że nadmiar miedzi w komórce może hamować sygnalizację neuronów, podczas gdy spadek jej poziomu przywraca tę sygnalizację.
Funkcja odpornościowa
Niedobór miedzi może prowadzić do neutropenii, czyli zmniejszenia liczby białych krwinek, co zwiększa ryzyko infekcji. Osoby z niskim poziomem neutrofili są bardziej narażone na choroby zakaźne.
Osteoporoza
Poważny niedobór miedzi wiąże się z mniejszą gęstością mineralną kości oraz wyższym ryzykiem osteoporozy. Wciąż potrzebne są dalsze badania, aby ustalić, jak marginalny niedobór miedzi wpływa na zdrowie kości oraz w jaki sposób suplementacja miedzi może pomóc w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy.
Produkcja kolagenu
Miedź odgrywa kluczową rolę w produkcji kolagenu i elastyny, które są głównymi składnikami strukturalnymi naszego ciała. Naukowcy sugerują, że miedź może mieć również właściwości przeciwutleniające, a jej odpowiednie spożycie może wspierać zdrowie skóry i opóźniać proces starzenia.
Bez odpowiedniej ilości miedzi organizm ma trudności z regeneracją uszkodzonej tkanki łącznej, co może prowadzić do poważnych problemów, w tym dysfunkcji stawów.
Artretyzm
Badania na zwierzętach sugerują, że miedź może pomóc w zapobieganiu lub opóźnianiu zapalenia stawów. Choć wiele osób nosi miedziane bransoletki w tym celu, brak jest jednoznacznych dowodów potwierdzających ich skuteczność u ludzi.
Działanie antyoksydacyjne
Miedź pełni także funkcję antyoksydacyjną, pomagając w ograniczeniu produkcji wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki i DNA, prowadząc do nowotworów i innych chorób.
Wymagania: ile potrzebuję?
Zalecana dzienna porcja (RDA) wynosi około 900 mikrogramów (mcg) dla nastolatków i dorosłych. Górny limit dla dorosłych wynosi 10 000 mcg lub 10 mg na dobę, a spożycie powyżej tego poziomu może być toksyczne.
Zarówno niedobór, jak i toksyczność miedzi występują rzadko w Stanach Zjednoczonych.
Niedobór
Mimo że niedobór miedzi występuje rzadko, niektóre stany zdrowotne mogą zwiększać ryzyko jego wystąpienia:
- wady genetyczne metabolizmu miedzi
- problemy z absorpcją
- zbyt wysokie spożycie suplementów cynku lub witaminy C
- niektóre stany, takie jak demielinizacja ośrodkowego układu nerwowego, polineuropatia, mielopatia oraz zapalenie nerwu wzrokowego
Miedź jest przechowywana w wątrobie, co sprawia, że niedobory rozwijają się powoli.
Cynk i witamina C
Wysokie spożycie cynku (150 mg dziennie lub więcej) i witaminy C (ponad 1500 mg dziennie) może prowadzić do niedoboru miedzi, ponieważ te substancje konkurują o wchłanianie w jelitach.
Przyczyny niedoboru u niemowląt
Niedobór miedzi obserwowano u niemowląt, które spożywają mleko krowie zamiast preparatów mlecznych, ponieważ mleko krowie ma niską zawartość miedzi. Dzieci poniżej 1 roku życia powinny być karmione piersią lub, jeśli to niemożliwe, odpowiednim preparatem. Mleko krowie nie dostarcza niezbędnych składników odżywczych dla ludzkich niemowląt.
Skutki niedoboru
Niski poziom miedzi może prowadzić do:
- niedokrwistości
- niskiej temperatury ciała
- częstych złamań kości
- osteoporozy
- utraty pigmentacji skóry
- problemów z tarczycą
Choroby metaboliczne mogą wpływać na wchłanianie witamin i minerałów przez organizm.
Choroba Menkesa
Choroba Menkesa, zaburzenie recesywne związane z chromosomem X, negatywnie wpływa na metabolizm miedzi w mózgu, co może prowadzić do braku rozwoju oraz opóźnień neurorozwojowych u niemowląt. Dzieci z tą chorobą mają niską szansę na osiągnięcie wieku 3 lat.
Podskórne zastrzyki miedzi mogą pomóc w normalizacji poziomów miedzi we krwi, ale efektywność tej metody w kontekście mózgu zależy od rodzaju mutacji genetycznej.
Jedno z badań klinicznych wykazało, że wczesne leczenie niemowląt przed wystąpieniem objawów może poprawić ich umiejętności motoryczne, społeczne oraz rozwój językowy. Zauważono również poprawę wzrostu.
Inne skutki niedoboru miedzi
Niedobór miedzi został powiązany z:
- wzrostem ryzyka infekcji
- osteoporozą
- depigmentacją włosów i skóry
- niedokrwistością, ponieważ miedź wspiera produkcję czerwonych krwinek
Mózg i układ nerwowy
Zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość miedzi może prowadzić do uszkodzenia tkanki mózgowej. U dorosłych obserwuje się neurodegenerację spowodowaną zaburzeniami w metabolizmie miedzi w mózgu.
Wysokie poziomy miedzi mogą prowadzić do uszkodzeń oksydacyjnych w mózgu, jak ma to miejsce w chorobie Wilsona, gdzie miedź gromadzi się w wątrobie, mózgu i innych organach.
Możliwe powiązanie z chorobą Alzheimera
Nadmierna kumulacja miedzi jest również związana z chorobą Alzheimera. Prof. Chang z zespołem sugerują, że nieprawidłowe gromadzenie miedzi może prowadzić do powstawania płytek amyloidowych w komórkach nerwowych, co może przyczyniać się do rozwoju zaburzeń neurodegeneracyjnych.
Źródła jedzenia
Miedź znajduje się w wielu produktach spożywczych, a dobre źródła to:
- ostrygi i inne skorupiaki
- pełnoziarniste produkty zbożowe
- fasolki
- ziemniaki
- drożdże
- ciemnozielone liściaste warzywa
- kakao
- suszone owoce
- czarny pieprz
- narządy mięsne, takie jak nerki i wątroba
- orzechy, w tym nerkowce i migdały
Większość owoców i warzyw ma niską zawartość miedzi, ale jest ona obecna w pełnoziarnistych produktach oraz wzbogacanych produktach spożywczych, takich jak płatki śniadaniowe.
Suplementy
Choć dostępne są suplementy miedzi, najlepiej jest najpierw starać się uzyskać niezbędne składniki odżywcze z diety, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia braku równowagi. Bardzo niewiele osób potrzebuje dodatkowej suplementacji miedzi.
Składniki odżywcze w żywności działają synergicznie, tworząc efekt, który jest bardziej znaczący niż ten uzyskany dzięki oddzielnemu przyjmowaniu poszczególnych substancji.
Większość multiwitamin zawiera 2 mg miedzi, co mieści się w bezpiecznym zakresie ustalonym przez Food and Nutrition Board (FNB).
Ryzyka
Suplementy miedzi mogą wchodzić w interakcje z:
- pigułkami antykoncepcyjnymi oraz terapią hormonalną
- niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), takimi jak aspiryna i ibuprofen
- penicylaminą, stosowaną w leczeniu choroby Wilsona
- allopurynolem, lekiem na dnę moczanową
- cymetydyną, stosowaną w leczeniu wrzodów żołądka oraz refluksu żołądkowego
- suplementami cynku
Te produkty mogą wpływać na poziom miedzi we krwi, co może prowadzić do braku równowagi.
Toksyczność miedzi
Przy normalnym spożyciu miedzi nie zaobserwowano działań niepożądanych, jednak objawy mogą wystąpić w przypadku:
- nadmiernej suplementacji
- wysokiego poziomu miedzi w wodzie pitnej (np. woda ze studni lub przechowywana w miedzianych rurach)
- narażenia na chemikalia zawierające duże ilości miedzi
- używania miedzianych garnków do gotowania
Objawy toksyczności miedzi mogą obejmować:
- nudności, wymioty, biegunkę oraz ból brzucha
- bóle głowy
- zawroty głowy
- ogólne osłabienie
- metaliczny posmak w ustach
Rzadziej występują poważniejsze skutki, takie jak:
- marskość wątroby oraz żółtaczka
- nieprawidłowości w czerwonych krwinkach oraz problemy z sercem
Zwiększone poziomy miedzi w surowicy wiążą się z wyższym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Woda zawierająca więcej niż 6 mg miedzi na litr może wywoływać problemy żołądkowe. Jeśli woda pitna wywołuje objawy, warto rozważyć jej badanie.
Na wynos
Niedobór miedzi może negatywnie wpływać na zdrowie, jednak zdarza się rzadko u osób zdrowych stosujących zrównoważoną dietę. Najlepiej jest zaspokajać potrzeby żywieniowe poprzez odpowiednie jedzenie, a suplementy można stosować jako wsparcie w razie potrzeby.
Każdy, kto rozważa suplementację, powinien najpierw skonsultować się z lekarzem. Suplementy nie są regulowane przez FDA pod względem jakości ani czystości, co dodatkowo podkreśla konieczność ostrożności przy ich stosowaniu.
Aktualne badania i nowe wnioski
W miarę jak nauka się rozwija, nowe badania dostarczają świeżych informacji na temat roli miedzi w zdrowiu. W 2024 roku przeprowadzono kilka kluczowych badań wskazujących na jej potencjalny wpływ na choroby neurodegeneracyjne. Na przykład, badania opublikowane w czasopiśmie «Nature Neuroscience» sugerują, że miedź może odgrywać rolę w modulowaniu neuroinflamacji, co może mieć znaczenie w kontekście takich chorób jak Alzheimera.
Inne badania dotyczące suplementacji miedzi wykazały, że odpowiednie dawki mogą wspierać zdrowie kości u osób starszych, co może być kluczowe w zapobieganiu osteoporozie. W badaniach klinicznych obserwowano również poprawę w zakresie funkcji poznawczych u osób z niskim poziomem miedzi, co podkreśla znaczenie tego minerału w diecie.
Warto jednak pamiętać, że nadmiar miedzi również niesie ryzyko, dlatego zaleca się regularne monitorowanie poziomów miedzi w organizmie, zwłaszcza u osób z predyspozycjami do zaburzeń metabolicznych związanych z miedzią.
