Rozwój niemowląt wymaga tlenu już na początku ciąży. Jednak dziecko nie podejmuje swojego pierwszego oddechu aż do momentu narodzin. Oznacza to, że dzieci w rzeczywistości nie oddychają w łonie matki. Pępowina jest odpowiedzialna za transport tlenu do organizmu dziecka aż do momentu, gdy zaciągnie ono swój pierwszy oddech.
Rozwój płuc zaczyna się we wczesnym okresie ciąży, jednak ich pełna funkcjonalność osiągana jest dopiero w trzecim trymestrze. W okresie 24-36 tygodnia ciąży płuca zaczynają rozwijać pęcherzyki płucne – maleńkie torebki, które wypełniają się powietrzem. Dopóki te woreczki nie są w pełni rozwinięte, dziecko nie ma możliwości samodzielnego oddychania poza macicą.
Kobiety rodzące czasami martwią się o to, jak ich dzieci będą oddychać, szczególnie gdy dziecko przechodzi przez wąski kanał rodny. Pępowina nieprzerwanie dostarcza niemowlęciu tlen aż do momentu narodzin.
Szybkie informacje o tym, jak niemowlęta oddychają w macicy:
- W najwcześniejszych tygodniach ciąży rozwijające się dziecko przypomina raczej kulę komórek niż ludzi. W tym czasie nie ma potrzeby oddychania.
- Pępowina jest głównym źródłem tlenu dla płodu.
- Dopóki przewód pępowinowy pozostaje nienaruszony, nie ma ryzyka utopienia się ani w macicy, ani poza nią.
Jak dzieci oddychają w łonie matki?
W procesie oddychania w łonie matki kluczową rolę odgrywa kilka systemów i procesów biologicznych, w tym:
Pępowina
Po 5-6 tygodniach ciąży rozwija się pępowina, która dostarcza tlen bezpośrednio do rozwijającego się płodu. Pępowina łączy się z łożyskiem, które jest z kolei połączone z macicą. Obie struktury mają liczne naczynia krwionośne i rozwijają się w trakcie ciąży.
Pępowina i łożysko wspólnie dostarczają składniki odżywcze od matki do dziecka oraz zapewniają tlen niezbędny do prawidłowego wzrostu. Matka oddycha za dziecko, a tlen w jej krwi przenika do krwi dziecka. Z kolei dwutlenek węgla produkowany przez niemowlę jest transportowany przez łożysko do matki, gdzie zostaje wydalony.
Substancje wchodzące do organizmu dziecka, takie jak tlen, nie mieszają się z produktami odpadowymi, które opuszczają organizm dziecka. Przemieszczają się one przez pępowinę w ramach dwóch oddzielnych żył.
Rozwój płuc w macicy
Rozwój płuc jest zazwyczaj zakończony po 35-36 tygodniach ciąży. Jednak proces ten może być różny, co sprawia, że mogą wystąpić problemy w przypadku wcześniaków. Steroidy mogą przyspieszyć rozwój płuc dziecka. W przypadku, gdy kobieta musi rodzić wcześnie lub istnieje ryzyko porodu przedwczesnego, lekarze mogą zalecić podanie matce steroidów, by zwiększyć szanse dziecka na przeżycie poza macicą.
Nawet gdy płuca płodu są w pełni rozwinięte, dziecko nie może oddychać do momentu narodzin. W czasie ciąży płód otoczony jest płynem owodniowym, a jego płuca są wypełnione tym płynem. Pod koniec trzeciego trymestru rozwijające się niemowlęta zaczynają wykonywać «praktyczne» oddechy, jednak te nie dostarczają im tlenu, a jedynie uzupełniają płuca większą ilością płynu owodniowego. To naturalne wypełnienie sprawia, że płód nie może się utopić w macicy.
Problemy z łożyskiem lub pępowiną uniemożliwiają rozwijającemu się dziecku pozyskanie tlenu. W związku z tym takie komplikacje mogą prowadzić do wad wrodzonych, uszkodzeń mózgu, a nawet śmierci płodu.
Oddychanie podczas i po porodzie
Czasami dzieci rodzą się z pępowiną owiniętą wokół szyi. To stosunkowo częsty problem, znany jako kord karkowy, występuje w 12-37% przypadków porodów. W większości sytuacji nie powoduje to żadnych komplikacji, ponieważ pępowina nadal może dostarczać dziecku tlen.
Jeżeli jednak sznur jest mocno owinięty wokół szyi dziecka, może to ograniczyć dopływ tlenu. Podczas porodu personel medyczny sprawdza obecność sznura na szyi i, jeśli to możliwe, próbuje go zdjąć. Gdy dziecko przychodzi na świat, nowe warunki – zmiana temperatury, utrata płynu owodniowego i ekspozycja na tlen – wyzwalają jego pierwszy oddech.
Niektóre dzieci wydalają mekonium, czyli pierwszy stolec, zanim jeszcze opuszczą macicę. W czasie oddechu ćwiczeniowego w trakcie porodu dziecko może przypadkiem wdychać smółkę. Wdychanie smółki może być poważnym zagrożeniem i utrudnić oddychanie po narodzinach. Dlatego dzieci, które wdychały smółkę, mogą wymagać interwencji, takiej jak ssanie i podanie tlenu po porodzie.
Jak woda wpływa na oddychanie
Wiele szpitali oferuje możliwość porodu w wodzie, co jest preferowane przez niektóre kobiety zamiast tradycyjnych metod. Kobiety rodzące w domu lub w ośrodkach porodowych również mogą zdecydować się na poród w wodzie. To rozwiązanie może być kojące, pomaga w łagodzeniu bólu i imituje środowisko macicy. Ogólnie jest to bezpieczne i nie wpływa na zdolność dziecka do oddychania.
Dzieje się tak, ponieważ dziecko nadal pobiera tlen z pępowiny, dopóki nie zostanie wydobyte z wody porodowej. Teoretycznie, pozostawienie dziecka w wannie porodowej zbyt długo mogłoby prowadzić do utonięcia. Pojedyncze przypadki sugerują, że możliwe jest zranienie dziecka podczas porodu, jednak przegląd Cochrane z 2009 roku, który obejmował 12 wcześniejszych badań dotyczących porodów w wodzie, nie wykazał zwiększonego ryzyka uszkodzenia dziecka. Po porodzie dziecko zostaje wyniesione z wody, a następnie zaciąga swój pierwszy oddech.
Niedobór tlenu jako uszkodzenie porodowe
Kiedy dziecko nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu podczas porodu i tuż po nim, mówimy o niedotlenieniu. Niedotlenienie pozbawia mózg i ciało tlenu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania. Może to prowadzić do różnych urazów porodowych, w tym porażenia mózgowego, a nawet śmierci. Typowe przyczyny niedotlenienia obejmują:
- Problemy z przewodami, takie jak uszkodzony przewód lub przewód z uszkodzonymi naczyniami krwionośnymi.
- Nieprawidłowa prezentacja. Niektóre dzieci urodzone w pozycji poprzecznej cierpią z powodu deprywacji tlenu w momencie narodzin.
- Dystocja barkowa, która występuje, gdy barki utkną, spowalniając poród po pojawieniu się głowy.
- Nadmierne krwawienie podczas ciąży lub porodu.
Jakość opieki prenatalnej oraz troskliwa pomoc podczas porodu mogą znacznie zmniejszyć ryzyko niedotlenienia. Dziecko zagrożone niedotlenieniem może wymagać wsparcia, takiego jak tlenoterapia lub respirator.
Nowe badania i obserwacje z 2024 roku
W najnowszych badaniach z 2024 roku zwrócono uwagę na znaczenie monitorowania rozwoju płuc płodowych oraz ich gotowości do oddychania po narodzinach. Zastosowanie nowoczesnych technologii ultrasonograficznych umożliwia lekarzom lepsze ocenianie stanu płuc w trakcie ciąży. Wykazano, że wcześniejsze interwencje, takie jak podawanie steroidów, mogą znacząco poprawić wyniki zdrowotne noworodków.
Statystyki pokazują, że dzieci urodzone przed 34. tygodniem ciąży mają o 50% wyższe ryzyko wystąpienia powikłań oddechowych, co podkreśla znaczenie wczesnej diagnostyki i interwencji. Nowe terapie, w tym zastosowanie komórek macierzystych, wykazują obiecujące wyniki w leczeniu uszkodzeń płuc, co może zmienić podejście do opieki nad wcześniakami.
Dodatkowo, badania wskazują na konieczność dalszej edukacji matek na temat prawidłowego oddychania oraz znaczenia zdrowego stylu życia w ciąży. Świadomość na temat wpływu diety i aktywności fizycznej na rozwój płodu staje się kluczowym elementem w poprawie zdrowia dzieci już od pierwszych dni życia.
