Osoby z uszkodzonymi nerkami borykają się z problemami w eliminowaniu odpadów i nadmiaru wody z krwi. Dializa to sztuczny sposób przeprowadzenia tego procesu, który zastępuje naturalną funkcję nerek, znaną jako terapia zastępcza nerki (RRT).
Zdrowe nerki regulują poziom wody oraz minerałów, a także usuwają odpady. Warto zaznaczyć, że dializa nie jest w stanie wydzielać niektórych ważnych substancji, które są niezbędne dla prawidłowego metabolizmu.
Co to jest dializa?
Nerki zdrowej osoby filtrują około 120 do 150 litrów krwi każdego dnia. Gdy ich funkcjonowanie jest zaburzone, odpady gromadzą się w organizmie, co może prowadzić do stanu zagrożenia życia.
Przyczyny uszkodzenia nerek mogą być różnorodne, od przewlekłych schorzeń po ostre urazy czy choroby zakaźne.
Dializa ma na celu zapobieganie gromadzeniu się toksycznych produktów przemiany materii, a także może być stosowana w nagłych przypadkach do usunięcia niebezpiecznych substancji z krwi.
Wyróżniamy kilka rodzajów dializy, a trzy główne metody to:
- Przerywana hemodializa (IHD)
- Dializa otrzewnowa (PD)
- Ciągłe terapie nerkozastępcze (CRRT)
Wybór metody zależy od stanu pacjenta, dostępności sprzętu oraz kosztów leczenia.
Przerywana hemodializa
W hemodializie krew pacjenta jest transportowana poza jego ciało i filtrowana przez specjalistyczne urządzenie.
Krew wydobywana jest przez elastyczną rurkę zwaną cewnikiem, która jest wprowadzana do żyły.
Filtry działają podobnie jak nerki, usuwając odpady z krwi, która następnie wraca do pacjenta. Cały system działa jak sztuczna nerka.
Pacjenci wymagający hemodializy muszą najpierw przejść procedurę chirurgiczną, aby stworzyć dostęp do naczyń krwionośnych, zazwyczaj w ramieniu. To umożliwia podłączenie cewników.
Hemodializa jest zazwyczaj przeprowadzana trzy razy w tygodniu, trwając od 3 do 4 godzin, w zależności od stanu pacjenta oraz ilości płynów, które udało się usunąć między sesjami.
Można ją przeprowadzać w specjalnych ośrodkach dializacyjnych lub w warunkach domowych, pod warunkiem, że pacjent i jego opiekun znają procedury.
Hemodializa domowa jest odpowiednia dla pacjentów, którzy:
- Byli stabilni podczas dializy
- Nie mają innych schorzeń, które mogłyby zagrażać ich zdrowiu
- Posiadają odpowiednie naczynia krwionośne do wprowadzenia cewników
- Mają wsparcie opiekuna, który pomoże w dializie
Środowisko domowe musi być odpowiednio przygotowane do przechowywania sprzętu do hemodializy.
Dializa otrzewnowa
Dializa otrzewnowa działa na zasadzie dyfuzji, wykorzystując naturalne zdolności filtracyjne otrzewnej. Sterylne roztwory dializacyjne, bogate w minerały i glukozę, są wprowadzane do jamy otrzewnej przez specjalną rurkę.
Dializat pozostaje w jamie brzusznej przez określony czas, w ciągu którego wchłania odpady z krwi, a następnie jest usuwany.
Wymiana płynów odbywa się kilka razy dziennie, a w przypadku automatycznych systemów – również w nocy.
Ultrafiltracja, czyli eliminacja nadmiaru wody, zachodzi dzięki osmozie. Roztwór dializacyjny z wysokim stężeniem glukozy powoduje, że płyn przemieszcza się z krwi do dializatu, co skutkuje usunięciem większej ilości płynu.
Choć dializa otrzewnowa jest mniej efektywna od hemodializy, to jednak zapewnia pacjentom większą niezależność, umożliwiając leczenie w dowolnym miejscu, nawet w trakcie podróży.
Przed rozpoczęciem dializy otrzewnowej konieczna jest niewielka operacja w celu umieszczenia cewnika w jamie brzusznej. Cewnik ten pozostaje zamknięty, z wyjątkiem momentów, gdy jest używany do dializy.
Wyróżniamy dwa główne typy dializy otrzewnowej:
Ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CAPD) nie wymaga użycia maszyny i może być przeprowadzana przez pacjenta lub opiekuna. Dializat pozostaje w jamie brzusznej od 4 do 8 godzin, po czym wymienia się na świeży roztwór.
Ciągła cykliczna dializa otrzewnowa (CCPD) wykorzystuje maszynę do wymiany płynów, zazwyczaj w nocy, co pozwala pacjentom na swobodne funkcjonowanie w ciągu dnia.
Dializa otrzewnowa jest idealnym rozwiązaniem dla pacjentów, którzy nie mogą wytrzymać intensywnej hemodializy, w tym dla osób starszych oraz dzieci. Możliwość leczenia w podróży czyni tę metodę wygodną dla osób pracujących lub uczących się.
Ciągła terapia nerkozastępcza
Dializa może być przerywana lub ciągła. Ciągłe terapie nerkozastępcze (CRRT) są stosowane w intensywnej terapii, gdzie dializa trwa 24 godziny na dobę.
CRRT może obejmować różne techniki, takie jak filtracja czy dyfuzja. Jest lepiej tolerowana przez pacjentów, ponieważ proces usuwania płynów jest wolniejszy, co zmniejsza ryzyko powikłań.
Tymczasowa dializa
Czasami dializa jest stosowana przez ograniczony czas, na przykład w sytuacjach nagłych, takich jak:
- Ostry stan nerek
- Przedawkowanie narkotyków lub toksycznych substancji
- Urazy spowodowane uszkodzeniem nerek
- Przewlekła choroba serca
W niektórych przypadkach nerki mogą się zregenerować, co eliminuje potrzebę dalszego leczenia.
Czy dializa zastępuje nerki?
Dializa jest wsparciem dla pacjentów z niewydolnością nerek, ale nie może w pełni zastąpić ich naturalnej funkcji. Pacjenci muszą zwracać szczególną uwagę na swoją dietę oraz ilość płynów, a także przyjmować leki.
Wiele osób dializowanych prowadzi normalne życie, pracuje i podróżuje, o ile są dostępne odpowiednie warunki do dializ.
Kobiety dializowane mogą napotkać problemy z płodnością, ponieważ zwiększony poziom odpadów w organizmie wpływa na ich zdolność do zajścia w ciążę. Często wymagają one intensywniejszej dializy podczas ciąży.
Po udanym przeszczepie nerki, płodność kobiet zazwyczaj wraca do normy, podczas gdy dializa ma mniejszy wpływ na płodność mężczyzn.
Objawy
Przewlekła niewydolność nerek rozwija się stopniowo. Nawet przy częściowym funkcjonowaniu jednej nerki, mogą wystąpić objawy. Często upływa dużo czasu, zanim zauważymy pierwsze symptomy.
Gdy objawy się pojawiają, mogą się różnić u różnych osób, co utrudnia szybkie zdiagnozowanie problemu. Objawy niewydolności nerek obejmują:
- Zmęczenie lub ogólne osłabienie
- Częstsze oddawanie moczu, szczególnie w nocy
- Swędzenie skóry
- Zaburzenia erekcji u mężczyzn
- Nudności
- Problemy z oddychaniem
- Obrzęki rąk, stóp i kostek z powodu zatrzymania wody
- Krew w moczu
- Białko w moczu
Niedokrwistość jest powszechna u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, często spowodowana niskim poziomem erytropoetyny (EPO) produkowanej przez nerki, co prowadzi do obniżonej produkcji czerwonych krwinek.
Skutki uboczne
Pacjenci poddawani dializie mogą doświadczać różnych skutków ubocznych, takich jak:
- Skurcze mięśni
- Swędzenie skóry, szczególnie przed lub po zabiegu
- Niskie ciśnienie krwi, zwłaszcza u chorych na cukrzycę
- Problemy ze snem, mogące wynikać z dyskomfortu
- Przeciążenie płynem, co wymaga kontrolowania spożycia płynów
- Infekcje w miejscu dostępu do dializy
- Wahania nastroju i depresja
Choroby nerek to poważny problem zdrowotny. U pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek, nerki rzadko wracają do pełnej sprawności, jednak dializa może znacząco poprawić jakość życia i przedłużyć je nawet o 20 lat.
Zaleca się zgłębianie tematów dotyczących przyczyn oraz typów niewydolności nerek, aby lepiej zrozumieć ten kluczowy problem zdrowotny.
Nowe badania i trendy w dializoterapii w 2024 roku
W 2024 roku obserwujemy rozwój technologii w dializoterapii. Badania wskazują na coraz większą skuteczność i dostosowanie metod dializy do indywidualnych potrzeb pacjentów. Nowe urządzenia do hemodializy w domu stają się bardziej dostępne i łatwiejsze w użyciu, co zwiększa ich popularność.
Ponadto, coraz więcej badań koncentruje się na wpływie diety na efektywność dializy. Zmiany w sposobie odżywiania mogą znacząco poprawić wyniki leczenia i ogólną jakość życia pacjentów. Warto również wspomnieć o postępach w dziedzinie terapii genowej, które mogą w przyszłości zrewolucjonizować leczenie niewydolności nerek.
Statystyki pokazują, że w 2024 roku liczba pacjentów dializowanych wzrosła o 10% w porównaniu do roku poprzedniego, co podkreśla rosnącą potrzebę skutecznych terapii. Wprowadzenie nowych standardów leczenia oraz personalizacja terapii mogą przyczynić się do lepszych wyników zdrowotnych i jakości życia pacjentów z niewydolnością nerek.
