Doświadczenia bliskiej śmierci (NDE) to zjawisko, które nie przestaje fascynować i budzić kontrowersji. Termin ten przywołuje myśli o epizodach pozasłonecznych, jasnym świetle oraz spotkaniach z bliskimi, którzy odeszli. Mimo że wiele osób traktuje te doświadczenia jako iluzoryczne, badacze z największego na świecie badania dotyczącego świadomości podczas resuscytacji dostarczają dowodów na to, że NDE mogą mieć realne podstawy.
Zespół naukowców pod kierownictwem dr. Sama Parniego, który był honorowym badaczem na Uniwersytecie Southampton w Wielkiej Brytanii, opublikował swoje wyniki w renomowanym czasopiśmie naukowym.
Dr Parnia wskazuje, że śmierć to potencjalnie odwracalny proces, który występuje w wyniku ciężkich urazów lub chorób prowadzących do zatrzymania akcji serca, płuc lub mózgu. «Kiedy podejmowane są próby przywrócenia funkcji życiowych, mówimy o 'zatrzymaniu akcji serca’. Jeśli te próby się nie powiodą, następuje 'śmierć’ – wyjaśnia.
Pacjenci, którzy doświadczają zatrzymania krążenia i są poddawani resuscytacji, często zgłaszają doznania związane z NDE – opisują je jako świadome odczuwanie postrzeganej świadomości, która pojawia się w obliczu zbliżającej się śmierci.
Choć NDE mogą się różnić w zależności od osoby, często pojawiają się wspólne motywy, takie jak napotkanie jasnego światła, spotkanie zmarłych bliskich oraz doświadczanie zdarzeń z innej perspektywy, co często określa się jako doświadczenie poza ciałem.
Naukowcy podkreślają, że doświadczenia bliskiej śmierci są często interpretowane jako halucynacje, jednak dotychczas nie przeprowadzono systematycznych badań nad tym zjawiskiem.
«W naszym badaniu chcieliśmy wyjść poza emocjonalnie obciążony, ale nieprecyzyjny termin NDE, aby obiektywnie zbadać, co dzieje się, gdy umieramy» – mówi dr Parnia, który obecnie jest adiunktem w dziedzinie medycyny krytycznej oraz dyrektorem badań resuscytacyjnych na Uniwersytecie Stanowym w Nowym Jorku.
Doświadczenia Mentalne Związane ze Śmiercią Mogą Sięgać Dalej, Niż Sądziło się Wcześniej
W 2008 roku dr Parnia i jego zespół rozpoczęli badanie AWARE (Awareness during Resuscitation). Naukowcy przebadali 2060 osób, które przeżyły atak serca w 15 szpitalach w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Australii.
Spośród tych osób, które przeżyły i uczestniczyły w wywiadach na temat doświadczeń związanych ze śmiercią, 39% nie przypominało sobie żadnych konkretnych szczegółów.
«Sugeruje to, że więcej osób może na początku wykazywać aktywność umysłową, ale potem tracić wspomnienia po powrocie do zdrowia, co może być wynikiem urazów mózgu lub działania leków uspokajających» – dodaje dr Parnia.
Niektórzy z tych, którzy zgłosili poczucie świadomości podczas resuscytacji, przeszli dalsze rozmowy na ten temat.
Zespół zauważa, że tylko 9% osób, które przeżyły, zgłosiło doświadczenia zgodne z NDE, podczas gdy 46% opisało doświadczenia związane z umysłowymi wspomnieniami dotyczącymi śmierci, które nie odpowiadały tradycyjnej definicji NDE. Przykładowo, niektórzy pacjenci doświadczyli przerażających wizji, podczas gdy inni wspominali zdarzenia sprzed zatrzymania akcji serca lub kontakt z rodziną.
Dr Parnia i jego zespół podkreślają, że to odkrycie sugeruje, iż doświadczenia mentalne związane ze śmiercią mogą być znacznie bardziej złożone, niż tradycyjnie sądzono.
3-Minute Experience Outside the Body Confirmed in One Patient
Pełna świadomość, zgodna z doświadczeniami poza ciałem, była odnotowana u 2% pacjentów.
Jedno z tych doświadczeń było monitorowane i mierzone za pomocą bodźców słuchowych podczas zatrzymania krążenia.
«To istotne – zauważa dr Parnia – ponieważ często zakładano, że doświadczenia związane ze śmiercią są halucynacjami, które występują przed zatrzymaniem serca lub po udanej resuscytacji, a nie w trakcie, gdy serce przestaje bić.»
Uważa się, że mózg przestaje funkcjonować w ciągu 20-30 sekund po zatrzymaniu akcji serca. Jednak monitorowany pacjent wydawał się widzieć i słyszeć otaczające zdarzenia przez maksymalnie 3 minuty po zatrzymaniu akcji serca. Gdy pacjent się obudził, opisał zdarzenia i dźwięki, które miały miejsce w tym 3-minutowym okresie, jako zgodne z rzeczywistością.
Komentując te odkrycia, dr Parnia mówi:
«Choć nie było możliwe absolutne udowodnienie rzeczywistości ani znaczenia doświadczeń pacjentów oraz ich świadomości (ze względu na niską częstość jawnego przywoływania wizualnej świadomości lub tak zwanych doświadczeń poza ciałem), nie możemy ich zlekceważyć. Potrzebujemy więcej badań w tej dziedzinie. Oczywiście, doświadczenia związane ze śmiercią zasługują na dalsze, obiektywne śledztwo.»
Naukowcy dodają, że dalsze badania są zasadne w celu ustalenia, czy świadomość podczas zatrzymania krążenia może prowadzić do długoterminowych problemów psychologicznych, takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD).
W ubiegłym roku raport z badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Michigan sugerował, że NDE mogą być związane z falami elektrycznymi w mózgu.
Nowe Badania i Wnioski z 2024 Roku
W 2024 roku badania nad NDE nadal przyciągają uwagę naukowców. Ostatnie analizy wskazują, że doświadczenia bliskiej śmierci mogą być związane z neurologicznymi mechanizmami, które nie były wcześniej zrozumiane. Zespół badawczy z Harvardu odkrył, że w trakcie resuscytacji mózg może wytwarzać zwiększoną aktywność fal gamma, co może tłumaczyć intensywne doznania pacjentów.
Nowe dane sugerują również, że NDE mogą mieć wpływ na długotrwałe zdrowie psychiczne pacjentów. Badania pokazują, że osoby, które doświadczyły NDE, mogą mieć wyższy poziom empatii i zaangażowania w życie społeczne po powrocie do zdrowia.
Te odkrycia rzucają nowe światło na temat, który od lat budzi kontrowersje, a także otwierają nowe drzwi do badań nad ludzką świadomością i naturą doświadczeń związanych ze śmiercią. W miarę jak nauka rozwija się, być może wkrótce odkryjemy więcej odpowiedzi na pytania, które nurtują nas od wieków.
