Udar to nagły wypadek medyczny, który występuje, gdy dopływ krwi do części mózgu zostaje odcięty. Może również wystąpić, gdy naczynie krwionośne w mózgu pęka, a krew rozlewa się do przestrzeni między komórkami mózgu i wokół nich.
Krew przenosi tlen do mózgu. Kiedy przepływ krwi zostaje przerwany lub zatrzymany, mózg nie może uzyskać wystarczającej ilości tlenu, co prowadzi do uszkodzenia komórek mózgowych w dotkniętym obszarze.
Co to jest udar mózgu podstawy?
Głęboko w centrum mózgu znajduje się obszar zwany zwojami podstawnymi, który pełni kluczową rolę w kontrolowaniu ruchu, osobowości, kontroli mięśni, wizji, odczuwania oraz niektórych aspektów myślenia. Udar mózgu podstawy jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ ten obszar jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Udar mózgu podstawy to poważny stan, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, aby zminimalizować skutki i poprawić szanse na pełne wyzdrowienie.
Rodzaje i przyczyny
Istnieje kilka różnych rodzajów udarów, które różnią się przyczynami. Trzy główne typy to:
Udar niedokrwienny
To najczęstszy rodzaj udaru, który występuje, gdy naczynie krwionośne dostarczające krew do mózgu zostaje zablokowane przez skrzep krwi. Ponad 80 procent wszystkich udarów to udary niedokrwienne.
Udar mózgu z niedokrwiennym jądrem podstawowym może wystąpić, gdy naczynie krwionośne zasilające obszar mózgu ma skrzep.
Udar krwotoczny
Ten mniej powszechny rodzaj udaru stanowi prawie 40 procent wszystkich zgonów spowodowanych udarem, według National Stroke Association. Występuje, gdy krew wylewa się z pęknięcia lub nieszczelnego naczynia krwionośnego do tkanki wokół mózgu, powodując obrzęk i ucisk, które mogą uszkodzić mózg.
Zwoje podstawy są jednym z obszarów najczęściej dotkniętych udarami krwotocznymi, zazwyczaj z powodu niekontrolowanego nadciśnienia.
TIA lub przejściowy atak niedokrwienny
Te zdarzenia, często nazywane mini-udarami, charakteryzują się objawami podobnymi do udaru, które trwają mniej niż 24 godziny i ustępują bez trwałych uszkodzeń. Mogą być one sygnałem ostrzegawczym przed pełnoprawnym udarem mózgu.
Objawy
Udary mają wiele typowych objawów, a ich znajomość może uratować życie. Udar podstawowy zwojów ma jednak pewne unikalne objawy, które mogą utrudnić jego identyfikację.
Typowe objawy udaru to:
- Nagłe odrętwienie lub osłabienie twarzy, ręki lub nogi po jednej stronie ciała
- Nagłe zamieszanie, problemy z komunikacją lub zrozumieniem
- Silny ból głowy
- Problemy z chodzeniem i utratą równowagi oraz koordynacji
- Nagłe problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach
- Opadający, nierówny uśmiech
Udar zwojów podstawy może powodować te objawy, ale także inne, w tym:
- Słabe lub bardzo sztywne mięśnie, które ograniczają ruch
- Trudności z połykaniem
- Drżenie
- Utrata świadomości jednej strony ciała
- Ciężka apatia
- Zmiany osobowości
Każdy, kto zauważy te objawy u siebie lub u kogoś innego, powinien natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską.
Leczenie
Leczenie podstawowego udaru zwojowego zależy od jego rodzaju oraz szybkości uzyskania pomocy medycznej. W przypadku udarów niedokrwiennych pacjenci mogą otrzymać leki, które rozbijają skrzepy krwi.
Natomiast osoby z udarem krwotocznym mogą wymagać interwencji chirurgicznych, takich jak złagodzenie zwiększonego ciśnienia czy zamknięcie otwartej tętnicy. W przypadku większych krwawień może być konieczna bardziej skomplikowana operacja.
Perspektywy
Udar dowolnego rodzaju może zagrażać życiu, ale szybka interwencja medyczna zwiększa szanse na lepsze wyzdrowienie. Proces rehabilitacji po udarze może trwać całe życie, a perspektywa po udarze podstawowym zwojów w dużej mierze zależy od stopnia uszkodzenia mózgu.
Badania wykazały, że pacjenci z uszkodzeniami w tym obszarze mózgu mogą reagować gorzej na rehabilitację niż ci z uszkodzeniami w innych częściach mózgu.
Trwałe efekty udaru zwojów podstawy mogą obejmować:
- Zmiany w odczuwaniu: osoby, które wyzdrowiały po udarze w zwojach podstawy, mogą mieć trudności z odczuwaniem dotyku. Może to utrudnić kontrolowanie ruchów ciała.
- Utrata ruchu: jak w przypadku wszystkich udarów, podstawowe udary zwojów mogą prowadzić do trwałego osłabienia mięśni, zwłaszcza po lewej stronie.
- Trudności w inicjowaniu, zatrzymywaniu lub utrzymywaniu ruchu: uszkodzenie tego obszaru mózgu komplikuje regulację ruchu.
- Zmiany w widzeniu i ruchu gałek ocznych: udar może spowodować znaczną utratę pola widzenia. Po udarze może być trudno spojrzeć w górę lub kontrolować ruchy oczu.
- Zmiany osobowości: udar może powodować nieadekwatne reakcje emocjonalne, takie jak śmiech lub płacz w niewłaściwych sytuacjach. Wiele osób po udarze cierpi również na depresję.
- Zmiany w ocenie: zamieszanie jest powszechne po udarze, co utrudnia podejmowanie decyzji i logiczne myślenie.
- Zmiany w mowie: osoby wracające po udarze mogą mieć trudności z formułowaniem słów lub całkowicie je zapominać.
Czynniki ryzyka i zapobieganie
Znajomość czynników ryzyka może pomóc w zapobieganiu udarom. Są one najczęstsze wśród starszych Afroamerykanów, mieszkańców Alaski oraz rdzennych Amerykanów. Jednak osoby w każdym wieku i z różnych grup etnicznych są zagrożone. Inne medyczne czynniki ryzyka obejmują:
- Rodzinna lub osobista historia udaru mózgu
- Historia TIA
- Wysokie ciśnienie krwi
- Migotanie przedsionków – nieregularne kurczenie się górnych komór serca
- Wysoki cholesterol
- Cukrzyca
- Choroba tętnic szyjnych – zwężenie tętnic szyjnych dostarczających krew do mózgu
Chociaż nikt nie może całkowicie wyeliminować ryzyka udaru, istnieją skuteczne metody jego zmniejszenia. Oto kilka z nich:
- Utrzymanie zdrowej wagi poprzez zrównoważoną dietę i regularne ćwiczenia
- Kontrolowanie ciśnienia krwi
- Zarządzanie cukrzycą
- Rzucenie palenia
- Ograniczenie spożycia alkoholu
Aktualne badania i nowe spojrzenie na udar mózgu
W 2024 roku pojawiły się nowe badania dotyczące udaru mózgu, które rzucają światło na jego mechanizmy i leczenie. Ostatnie prace wskazują, że szybka interwencja w przypadku udaru niedokrwiennego może znacznie poprawić wyniki pacjentów, a zastosowanie nowych technik obrazowania może pomóc w lepszym zrozumieniu uszkodzenia mózgu.
Zainteresowanie tematem rehabilitacji po udarze również wzrosło. Ostatnie badania sugerują, że terapia zajęciowa i fizjoterapia mogą być znacznie bardziej skuteczne, jeśli są dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów, co może prowadzić do lepszych wyników w procesie powrotu do zdrowia.
Dodatkowo, nowe terapie farmakologiczne, takie jak stosowanie substancji neuroprotekcyjnych, są w fazie badań, co obiecuje nadzieję na poprawę jakości życia pacjentów po udarze.
