Gorączka: Przyczyny, Objawy i Skuteczne Leczenie

Gorączka, znana również jako hipertermia, występuje, gdy temperatura wewnętrzna ciała wzrasta ponad normę, co zazwyczaj wskazuje na obecność stanu zapalnego, najczęściej infekcji. Średnia temperatura ciała wynosi około 37 °C (98,6 °F), a temperatury przekraczające 38 °C (100 °F) są klasyfikowane jako gorączka. Najczęściej mierzymy temperaturę w jamie ustnej, pod pachą lub w odbycie.

Choć gorączka może być nieprzyjemna, sama w sobie zwykle nie stanowi zagrożenia. Warto jednak pamiętać, że u niemowląt, osób starszych oraz tych z przewlekłymi schorzeniami, gorączka wymaga konsultacji lekarskiej.

Szybkie fakty na temat gorączki

Oto kilka kluczowych informacji dotyczących gorączki. Więcej szczegółów znajdziesz w głównym artykule.

• Typowe objawy gorączki to dreszcze i uczucie zimna.
• Infekcje bakteryjne i wirusowe są najczęstszymi przyczynami gorączki.
• Gorączka może być oznaką, że organizm walczy z infekcją.
• Aspiryna i acetaminofen mogą pomóc w obniżeniu gorączki, ale aspiryna jest przeciwwskazana u dzieci.

Przyczyny

Gorączka nie jest samodzielnym problemem, lecz objawem innego stanu zdrowia. Wskazuje, że coś jest nie tak w organizmie. Może występować, gdy pojawiają się różne nieprawidłowości w funkcjonowaniu ciała.

Jak wyjaśnia jeden z badaczy: «Reakcja gorączkowa jest regulowana przez centralny układ nerwowy, który współpracuje z mechanizmami endokrynnymi, neurologicznymi, immunologicznymi i behawioralnymi». Gorączka wspomaga organizm w walce z infekcją, zwiększając poziom interferonu w krwi, co utrudnia rozmnażanie się patogenów.

Temperatura ciała jest również istotnym wskaźnikiem skuteczności terapii.

Stany powodujące gorączkę

Infekcje stanowią najczęstszą przyczynę gorączki, ale istnieje wiele innych stanów, chorób i leków mogących ją wywołać:

• infekcje i choroby zakaźne, takie jak grypa, przeziębienie, HIV, malaria, mononukleoza oraz zapalenie żołądka i jelit
• leki, zarówno legalne, jak i nielegalne, w tym antybiotyki, amfetaminy oraz kokaina
• urazy, takie jak zawał serca, udar mózgu, udar cieplny czy poparzenia
• uszkodzenia tkanek, na przykład w wyniku hemolizy, operacji, zawału serca czy krwotoku
• inne schorzenia, takie jak zapalenie skóry, zapalenie stawów, nadczynność tarczycy, niektóre nowotwory, toczeń, nieswoiste zapalenie jelit, zakrzepy krwi oraz zaburzenia metaboliczne

Niektóre leki, w tym antybiotyki, mogą powodować tzw. «gorączki leków» z powodu działań niepożądanych lub reakcji organizmu.

Jak organizm reguluje temperaturę?

Temperatura ciała jest regulowana przez mechanizmy termoregulacyjne. Ciało podnosi ustawioną wartość w odpowiedzi na zagrożenia, takie jak infekcje. Gdy ta wartość wzrasta, pojawia się gorączka, a organizm interpretuje to jako hipotermię.

W trakcie dążenia do nowej temperatury, mogą wystąpić objawy związane z gorączką, takie jak uczucie zimna, przyspieszone tętno, dreszcze oraz sztywność.

Regulacja temperatury ciała jest kontrolowana przez podwzgórze, które wysyła sygnały do organizmu, aby ten się rozgrzał lub schłodził.

Rodzaje

Gorączkę można klasyfikować na różne sposoby.

Jednym z rodzajów klasyfikacji jest czas trwania gorączki:

• ostry, trwający krócej niż 7 dni, jak w przypadku wirusowego zakażenia górnych dróg oddechowych
• podostry, trwający do 14 dni, jak np. w przypadku duru brzusznego
• przewlekły, trwający ponad 14 dni, jak w gruźlicy czy nowotworach

Można ją także klasyfikować na podstawie nasilenia:

• niska gorączka
• umiarkowana gorączka
• wysoka gorączka
• hiperpyreksja

Wysokość temperatury może pomóc w określeniu podstawowego problemu zdrowotnego.

Gorączka może być również:

• ciągła, gdzie temperatura nie zmienia się o więcej niż 1,5 °F (1 °C) przez 24 godziny, ale nigdy nie osiąga normy
• przerywana, gdy gorączka występuje przez kilka godzin dziennie, ale nie non-stop
• falująca, gdy temperatura zmienia się o więcej niż 2 °C, ale nie wraca do normy

Tyfus może być przyczyną utrzymującej się gorączki, podczas gdy gruźlica często powoduje okresowe wzrosty temperatury, a infekcyjne zapalenie wsierdzia może wywołać gorączkę.

Gorączki, które trwają kilka dni lub tygodni bez wyraźnej przyczyny, określa się jako gorączki nieokreślonego pochodzenia (FUO).

Objawy

Gorączka jest objawem, ale często towarzyszą jej inne dolegliwości. Osoba z gorączką może doświadczać:

• wysokiej temperatury
• dreszczy, drżenia i uczucia zimna
• przerywanego lub nadmiernego pocenia się
• zaczerwienienia skóry
• kołatania serca
• uczucia osłabienia, zawrotów głowy lub omdlenia

Pomiar temperatury ciała może być różny, dlatego lekarze często poszukują dodatkowych objawów, które mogą towarzyszyć gorączce, takich jak:

• letarg
• depresja
• niski apetyt
• senność
• wrażliwość na ból
• trudności w koncentracji

Domowe metody łagodzenia gorączki

Małe dzieci z gorączką powinny być ocenione przez lekarza, natomiast starsze dzieci i dorośli nie zawsze muszą szukać pomocy medycznej. Powinni jednak odpoczywać i utrzymywać odpowiednie nawodnienie. Dorośli mogą stosować acetaminofen, ibuprofen lub aspirynę w celu obniżenia temperatury. Należy jednak pamiętać, że aspiryna nie jest zalecana dla dzieci.

Osoby z gorączką są narażone na odwodnienie, dlatego ważne jest, aby pić dużo płynów.

W celu złagodzenia objawów można:

• zdjąć część odzieży
• schłodzić pomieszczenie, na przykład używając wentylatora
• położyć chłodną, wilgotną ściereczkę na czole
• zrobić zimną kąpiel

W przypadku gorączki dziecka od 0 do 36 miesięcy zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

Leczenie

Gdy dorosły ma gorączkę i inne objawy, powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Objawy wymagające pilnej interwencji mogą obejmować:

• sztywny kark
• silny ból głowy
• zmiany w stanie psychicznym
• obrzęk stawów
• ból przy oddawaniu moczu
• ból w klatce piersiowej
• produktywny kaszel
• ból brzucha
• gorączkę utrzymującą się powyżej 3 dni

W przypadkach, gdy gorączka prowadzi do znacznego ryzyka uszkodzenia tkanek, konieczne jest jej szybkie opanowanie.

Zakres temperatury

Normalna temperatura ciała wynosi około 37-38 °C (98,6-100,4 °F).

Różne poziomy gorączki przedstawione są w poniższej tabeli:

Jak mierzona jest temperatura ciała?

Temperaturę ciała mierzy się umieszczając termometr w jamie ustnej, uchu, odbycie lub na ramieniu. Odczyty mogą się różnić w zależności od metody pomiaru.

Temperatura ciała może również zmieniać się w wyniku jedzenia, intensywnej aktywności, ubioru, palenia, a także w ciepłych lub zimnych pomieszczeniach oraz w różnych fazach cyklu miesiączkowego.

Warto również zauważyć, że temperatura ciała często jest niższa rano, a wyższa w ciągu dnia lub wieczorem.

Biorąc pod uwagę powyższe zmienne, poniższa tabela przedstawia średnie temperatury w ciągu dnia dla różnych lokalizacji pomiaru oraz temperatury uznawane za gorączkowe u dorosłych.

U dzieci

Jeśli dziecko poniżej 4 miesiąca życia ma temperaturę w odbycie powyżej 38 °C (100 °F), należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Inne objawy ostrzegawcze u małych dzieci, które wymagają natychmiastowej uwagi, to:

• wyglądają bardzo źle
• są senne lub drażliwe
• mają osłabiony układ odpornościowy
• doznały ataku
• skarżą się na ból gardła, mają wysypkę, sztywność karku, ból ucha lub głowy

Jeśli dziecko w wieku od 0 do 36 miesięcy ma gorączkę, należy skontaktować się z lekarzem, jeśli nie udało się ustalić przyczyny lub występują inne objawy, takie jak letarg lub wysypka.

Należy również pamiętać, że aspiryna nie jest odpowiednia dla dzieci ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a.

Pomiar gorączki jest prosty, ale ustalenie jej przyczyny może być trudne. Lekarz z pewnością zapyta o inne objawy, przyjmowane leki, ostatnie podróże oraz inne czynniki ryzyka infekcji, aby postawić właściwą diagnozę. Po ustaleniu przyczyny można wdrożyć odpowiednie leczenie.