Hemoglobina jest białkiem bogatym w żelazo obecnym w czerwonych krwinkach. Tlen dostarczany przez płuca wiąże się z hemoglobiną we krwi, która transportuje go do tkanek w organizmie.
Kiedy ktoś ma niedobór czerwonych krwinek lub te nie funkcjonują prawidłowo, organizmowi brakuje tlenu, co niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Ten stan określamy mianem anemii.
W tym artykule przyjrzymy się roli hemoglobiny oraz jej poziomom we krwi. Zbadamy również główne rodzaje anemii oraz sposoby zapobiegania temu schorzeniu.
Co to jest hemoglobina?
Hemoglobina może przenosić cztery cząsteczki tlenu, które są transportowane przez czerwone krwinki do miliardów komórek organizmu, które potrzebują tlenu do naprawy i utrzymania się przy życiu.
Dodatkowo, hemoglobina pomaga czerwonym krwinkom w uzyskaniu charakterystycznego, dyskowatego kształtu, co ułatwia ich poruszanie się przez naczynia krwionośne.
Jak testowane są poziomy hemoglobiny?
Poziomy hemoglobiny są mierzone podczas badania krwi. Hemoglobina, oznaczana jako Hb, jest zwykle wyrażana w gramach na decylitr (g/dL) krwi. Niski poziom hemoglobiny we krwi bezpośrednio wskazuje na niedobór tlenu.
W Stanach Zjednoczonych anemię diagnozuje się, gdy poziom hemoglobiny wynosi mniej niż 13,5 g/dL u mężczyzn lub mniej niż 12 g/dL u kobiet. U dzieci normy różnią się w zależności od wieku.
Wysokie poziomy hemoglobiny
Wysoki poziom hemoglobiny może wskazywać na rzadką chorobę krwi, zwaną czerwienicą, która prowadzi do nadmiernej produkcji czerwonych krwinek, co skutkuje zwiększoną lepkością krwi. Może to prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zakrzepy, zawały serca czy udary mózgu. Jest to stan przewlekły, który może być śmiertelny bez odpowiedniego leczenia.
Wysoki poziom hemoglobiny może być również wynikiem odwodnienia, palenia tytoniu, przebywania na dużych wysokościach lub może być związany z innymi schorzeniami, takimi jak choroby płuc czy serca.
Niski poziom hemoglobiny
Niski poziom hemoglobiny zwykle wskazuje na wystąpienie anemii. Istnieje kilka jej rodzajów:
- Niedokrwistość z niedoboru żelaza – najczęstszy typ, występuje, gdy organizm nie ma wystarczającej ilości żelaza do produkcji hemoglobiny. Często wynika z utraty krwi lub zaburzeń wchłaniania żelaza, na przykład po operacji pomostowania żołądka.
- Niedokrwistość związana z ciążą – forma niedokrwistości z niedoboru żelaza, spowodowana zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo w czasie ciąży i porodu.
- Niedokrwistość z niedoboru witamin – występuje, gdy w diecie brakuje składników odżywczych, takich jak witamina B12 lub kwas foliowy, co prowadzi do nieprawidłowego kształtu czerwonych krwinek.
- Niedokrwistość aplastyczna – choroba, w której komórki macierzyste w szpiku kostnym są atakowane przez układ odpornościowy, co skutkuje zmniejszoną produkcją czerwonych krwinek.
- Niedokrwistość hemolityczna – może być wynikiem innej choroby lub być dziedziczona, występuje, gdy czerwone krwinki są niszczone w krwioobiegu lub śledzionie.
- Niedokrwistość sierpowata – dziedziczna choroba, w której hemoglobina jest nieprawidłowa, co prowadzi do deformacji czerwonych krwinek, utrudniając ich przepływ przez naczynia krwionośne.
Niedokrwistość może być również spowodowana innymi stanami, takimi jak choroby nerek czy chemioterapia w przypadku nowotworów, co wpływa na zdolność organizmu do produkcji czerwonych krwinek.
Noworodki mogą doświadczać przejściowej anemii w wieku 6-8 tygodni, co jest wynikiem wyczerpania czerwonych krwinek, z którymi przyszły na świat, zanim ich organizmy wytworzyły nowe. W większości przypadków nie wpływa to negatywnie na zdrowie dziecka, chyba że wystąpi inny problem zdrowotny.
Dzieci mogą również cierpieć na anemię spowodowaną zbyt szybkim rozkładem komórek, co prowadzi do żółtaczki. Często ma to miejsce, gdy matka i dziecko mają niezgodne grupy krwi.
Objawy
Typowe objawy niskiego poziomu hemoglobiny to:
- słabość
- duszność
- zawroty głowy
- szybkie i nieregularne bicie serca
- szumy w uszach
- bóle głowy
- zimne dłonie i stopy
- blada lub żółtawa skóra
- ból w klatce piersiowej
Czynniki ryzyka
Osoby starsze oraz te, które mają niedobór żelaza w diecie, są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia anemii. Osoby wykonujące intensywne ćwiczenia również są w grupie ryzyka, ponieważ wysiłek może powodować uszkodzenie czerwonych krwinek. Kobiety w trakcie menstruacji lub ciąży są szczególnie narażone na niedokrwistość.
Osoby z przewlekłymi schorzeniami, takimi jak choroby autoimmunologiczne, wątroby, tarczycy czy zapalne choroby jelit, mogą mieć niższe poziomy hemoglobiny, co zwiększa ryzyko anemii.
Poziomy hemoglobiny wzrastają w sytuacjach, gdy organizm potrzebuje więcej tlenu, co może mieć miejsce u osób z chorobami płuc, nerek, palących papierosy lub odwodnionych.
Zapobieganie
Choć nie można zapobiegać wielu rodzajom anemii, spożywanie pokarmów bogatych w żelazo, takich jak wołowina, ciemnozielone warzywa liściaste, suszone owoce i orzechy, może pomóc w zapobieganiu anemii spowodowanej niedoborem żelaza lub witamin.
Mięso i nabiał są dobrymi źródłami witaminy B12, a kwas foliowy można znaleźć w sokach cytrusowych, roślinach strączkowych oraz wzbogaconych zbożach.
Amerykańskie Towarzystwo Hematologiczne zaleca przyjmowanie codziennie multiwitaminy, aby zapobiegać anemii żywieniowej. Należy jednak pamiętać, że starsi dorośli nie powinni przyjmować suplementów żelaza bez zalecenia lekarza.
Rzucenie palenia oraz picie dużej ilości wody również może pomóc w uniknięciu wysokiego poziomu hemoglobiny.
Leczenie
Leczenie anemii zależy od jej przyczyny. Zmiany w diecie lub suplementy mogą być pomocne dla osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza lub witamin.
Jeśli niedokrwistość jest spowodowana innym stanem, leczenie podstawowego schorzenia często łagodzi objawy.
W przypadku anemii aplastycznej możliwe jest zastosowanie leków i transfuzji krwi, a w przypadku anemii hemolitycznej mogą być stosowane antybiotyki.
Czerwienica to przewlekły stan, który nie ma lekarstwa, ale można nim zarządzać farmakologicznie.
Z kolei choroba sierpowata jest stanem zagrażającym życiu. Dostępny jest jedynie przeszczep komórek macierzystych, jednak istnieją też terapie, które mogą łagodzić objawy i poprawiać jakość życia pacjenta.
Aktualne badania i nowości w leczeniu anemii
W 2024 roku, nowe badania dostarczają świeżych informacji na temat anemii i hemoglobiny. Ostatnie badania sugerują, że suplementacja witaminy D może mieć kluczowe znaczenie dla poprawy poziomu hemoglobiny, zwłaszcza u osób starszych. Badania przeprowadzone na grupie pacjentów wykazały, że regularne przyjmowanie witaminy D prowadzi do znaczącego wzrostu poziomu hemoglobiny oraz poprawy ogólnego stanu zdrowia.
Ponadto, nowoczesne terapie genowe wykazują obiecujące wyniki w leczeniu niektórych typów anemii, zwłaszcza anemii sierpowatej. Terapie te skupiają się na naprawie genów odpowiedzialnych za produkcję hemoglobiny, co może prowadzić do trwałej poprawy stanu pacjenta.
Zwiększa się również zainteresowanie dietą roślinną w kontekście zapobiegania anemii. Badania wskazują, że osoby stosujące dietę roślinną, bogatą w żelazo i witaminy, mają znacznie niższe wskaźniki anemii, co podkreśla znaczenie właściwego odżywiania w zapobieganiu niedoborom.
Wszystkie te odkrycia podkreślają, jak ważne jest monitorowanie poziomu hemoglobiny oraz regularne badania krwi dla wczesnego wykrywania anemii i skutecznego leczenia.
