Biopsja to niezwykle ważna metoda diagnozowania chorób. Polega na usunięciu próbki tkanki lub komórek, która następnie jest badana przez patologa, zazwyczaj pod mikroskopem. Dzięki biopsji lekarze mogą uzyskać kluczowe informacje o stanie zdrowia pacjenta.
Patolog to specjalista, który posiada niezbędne umiejętności do analizy próbek tkankowych w poszukiwaniu objawów i zakresu choroby. Warto zaznaczyć, że tkanki do biopsji zazwyczaj pobiera się od żywego pacjenta.
Słowo «biopsja» wywodzi się z greckich terminów «bios» (życie) oraz «opsis» (widok), co razem można interpretować jako «widzenie życia».
Czym jest biopsja?
Biopsja może być przeprowadzana w różnych formach, w zależności od celu diagnostycznego:
- Biopsja wycinków polega na chirurgicznym usunięciu całej grudki lub obszaru docelowego.
- Biopsja nacinania lub biopsja rdzenia polega na pobraniu próbki tkanki za pomocą specjalnych narzędzi.
Istnieje wiele rodzajów biopsji:
Skrobanie: Komórki są usuwane z powierzchni tkanki, przykładowo z wnętrza jamy ustnej lub szyjki macicy. Jest to metoda często stosowana w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy, znana potocznie jako rozmaz papki. Może być również wykorzystywana do potwierdzenia infekcji grzybiczych skóry.
Biopsja uderzeniowa: W tym przypadku do pobrania próbki tkanki używa się stempelka, czyli okrągłego noża. To narzędzie służy do zebrania próbki tkanki skórnej i oceny jej złośliwości lub obecności nowotworu.
Biopsja igłowa: W tej metodzie igła jest używana do pobrania próbki, zazwyczaj z płynu. Szeroka igła jest stosowana do biopsji rdzenia, natomiast cienka do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (FNAB). Często wykorzystuje się ją do pobierania próbek z piersi i tarczycy.
Biopsja kapsułki: Służy do pobrania próbki tkanki z jelit.
Biopsja stereotaktyczna: Próbki są pobierane z mózgu przy użyciu zabiegu stereotaktycznego, który precyzyjnie lokalizuje miejsce biopsji. System stereotaktyczny korzysta z trójwymiarowych współrzędnych do lokalizowania małych obiektów wewnątrz ciała.
Kolposkopowa biopsja: Używana jest do oceny pacjentek z nienormalnymi wynikami cytologii szyjki macicy. Kolposkop to teleskopowe urządzenie, które umożliwia lekarzowi szczegółowe zbadanie obszaru szyjki macicy.
Biopsja endoskopowa: Do pobrania próbki używany jest endoskop – długi, cienki, oświetlony przyrząd optyczny, który pozwala na badanie wnętrza ciała i narządów.
Właściwie każdy organ może być poddany biopsji.
Użycia
Choć nie możemy wizualizować narządów czy tkanek wewnątrz naszego ciała, biopsja jest kluczowym narzędziem diagnostycznym, które umożliwia pozyskanie próbki tkanki do analizy. Choć biopsje często kojarzą się z nowotworami, mogą być również stosowane do diagnozowania innych schorzeń i oceny postępu choroby. Pomagają one często w wykluczeniu raka.
Biopsje mogą być niezbędne w następujących przypadkach:
- Rak: Gdy pacjent ma guz lub obrzęk w ciele bez wyraźnej przyczyny, biopsja jest jedynym sposobem na ustalenie, czy jest on nowotworowy.
- Wrzód trawienny: Biopsja może pomóc w diagnozie owrzodzenia wywołanego przez niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Może być również używana do oceny pacjentów z objawami złego wchłaniania, niedokrwistości lub celiakii.
- Rozpoznanie choroby wątroby: Biopsja może być pomocna w diagnozowaniu guzów lub nowotworów w wątrobie, a także w ocenie marskości czy zwłóknienia wątroby.
- Infekcje: Biopsja igłowa może pomóc określić obecność infekcji oraz jej przyczynę.
- Zapalenia: Analizując komórki z biopsji, lekarz może ustalić przyczynę zapalenia.
Czasami biopsje są wykonywane na przeszczepionych narządach, aby ocenić, czy organizm odrzuca przeszczep, czy też czy choroba, która doprowadziła do przeszczepu, powraca.
W przypadku obecności guza może on być usunięty w trakcie procedury biopsji.
Analiza i wyniki
Czas oczekiwania na wyniki biopsji zależy od zastosowanej metody. Wyniki prostych biopsji mogą być dostępne w ciągu 2-3 dni, podczas gdy bardziej skomplikowane analizy mogą zająć od 7 do 10 dni.
Próbki tkanek są przesyłane do laboratorium, gdzie są badane przez patologa. Zazwyczaj są one poddawane obróbce chemicznej i krojone na bardzo cienkie sekcje, które następnie są analizowane pod mikroskopem. W niektórych przypadkach próbkę może również badać hematolog.
Cienki plaster tkanki jest przymocowywany do szkiełka, a pozostała część próbki jest zazwyczaj przechowywana do późniejszych badań.
Czasami na szkiełku dodawane są barwniki, co ułatwia patologowi dokładne zbadanie komórek. W przypadku nowotworów patolog ocenia, czy próbka jest złośliwa, a jeśli tak, to określa jej stopień zaawansowania oraz agresywności. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie leczenia i prognozy.
Na końcu patolog sporządza raport zawierający wszystkie istotne wyniki. Raport ten jest następnie przesyłany do lekarza, który zlecił biopsję.
Czas potrzebny na uzyskanie wyników może się różnić w zależności od wymaganych testów.
Pacjenci zazwyczaj muszą umówić się na kolejną wizytę, aby otrzymać wyniki. Wykonanie dodatkowych testów może wydłużyć czas oczekiwania.
Czego oczekiwać
W większości przypadków biopsja jest procedurą ambulatoryjną, co oznacza, że pacjent może wrócić do domu natychmiast lub wkrótce po jej zakończeniu.
Przygotowanie do biopsji zależy od jej rodzaju. W przypadku biopsji cienkoigłowej wykonywanej w gabinecie lekarskim, nie jest wymagane specjalne przygotowanie.
Pacjent będzie musiał podpisać formularz zgody, wyrażając zgodę na przeprowadzenie procedury i może być proszony o założenie specjalnej sukni.
W niektórych sytuacjach pacjent nie powinien jeść ani pić przed zabiegiem oraz powinien skonsultować się z lekarzem odnośnie do przyjmowanych leków i suplementów.
Czasami stosuje się znieczulenie miejscowe, co pomaga w relaksacji podczas procedury, chociaż w przypadku bardziej skomplikowanych biopsji może być wymagane znieczulenie ogólne, co wiąże się z koniecznością spędzenia nocy w szpitalu.
Pobieranie próbek, na przykład z wnętrza jamy ustnej, zazwyczaj nie wymaga znieczulenia, ale pacjent może odczuwać dyskomfort.
W niektórych przypadkach może być konieczne zszycie nacięcia oraz nałożenie opatrunku.
Pacjenci, którzy mają pobierane próbki z głównych narządów, takich jak wątroba czy nerki, mogą spędzić kilka godzin w szpitalu na obserwacji przed powrotem do domu.
Po pobraniu próbki z szyjki macicy lub wyściółki macicy może wystąpić lekkie krwawienie.
Czy to jest bolesne?
Jeśli zastosowano znieczulenie, podczas zabiegu pacjent nie powinien odczuwać bólu, chociaż pierwsze wstrzyknięcie znieczulenia może być nieprzyjemne. W przypadku biopsji igłowej zazwyczaj można poczuć ukłucie i ostre szczypanie.
Po zabiegu przez kilka dni może występować bolesność, w zależności od rodzaju przeprowadzonej biopsji.
Czy to jest bezpieczne?
Biopsja jest procedurą uznawaną za bezpieczną i niskiego ryzyka. Jak w przypadku każdej inwazji na skórę, istnieje niewielkie ryzyko zakażenia, ale szacuje się, że ryzyko poważnych powikłań jest mniejsze niż 1 na 1000.
Mogą wystąpić przypadkowe urazy pobliskich narządów, na przykład uszkodzenia jelit podczas biopsji jamy brzusznej.
Możliwe powikłania obejmują krwawienie, nieuzyskanie wystarczającej ilości tkanki do analizy, co może prowadzić do wyników fałszywie ujemnych, a także konieczność powtórzenia biopsji.
Jedno z badań wykazało, że 5,2% biopsji prowadzi do powikłań.
Badania biopsji piersi sugerują, że komórki nowotworowe mogą oderwać się od guza, rozprzestrzeniając chorobę na inne obszary. Jednak inne badania, takie jak biopsje raka trzustki, wykazały, że aspiracja cienkoigłowa endoskopowej ultrasonografii nie zwiększa ryzyka zgonu.
Pomimo pewnych ryzyk, biopsja jest kluczowym narzędziem wczesnego diagnozowania nowotworów i innych chorób. W wielu przypadkach wczesne wykrycie jest kluczowe dla zwiększenia przeżywalności pacjentów.
Nowe badania i aktualne podejścia w biopsji (2024)
W ostatnich latach biopsja zyskuje na znaczeniu, a nowoczesne metody oraz technologie znacząco poprawiają jej skuteczność. Nowe badania podkreślają znaczenie biopsji płynnej, która umożliwia analizę komórek nowotworowych w krwi pacjenta, co staje się coraz bardziej obiecującą metodą w diagnostyce onkologicznej.
Również biopsje obrazowe, takie jak biopsja MRI czy USG, pozwalają na precyzyjniejsze pobieranie próbek, co przekłada się na wyższą jakość uzyskiwanych wyników. W 2024 roku obserwuje się rozwój technik robotycznych, które oferują nowe możliwości w zakresie precyzyjnej lokalizacji i pobierania próbek z trudnodostępnych miejsc.
Aktualne badania wykazują, że biopsje są nie tylko kluczowe w diagnostyce, ale również w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie. Naukowcy zwracają uwagę na znaczenie biopsji w ocenie skuteczności terapii nowotworowych, co pozwala na dostosowanie leczenia w czasie rzeczywistym.
Biorąc pod uwagę postępy w technologii i badaniach, biopsja staje się jeszcze bardziej istotnym narzędziem w diagnostyce i terapii, co otwiera nowe możliwości dla pacjentów oraz lekarzy. W 2024 roku warto śledzić rozwój tych technologii, aby wykorzystać ich potencjał w codziennej praktyce medycznej.
