Insulina jest hormonem, który odgrywa kluczową rolę w metabolizmie organizmu, kontrolując poziom cukru we krwi oraz wspomagając wiele innych procesów. Jest produkowana przez komórki beta trzustki i po spożyciu pokarmu uwalniana do krwi, co umożliwia komórkom ciała, takim jak mięśnie, tłuszcz oraz komórki serca, wchłonięcie glukozy z pożywienia. Insulina pełni także funkcję magazynowania glukozy w wątrobie w postaci glikogenu, co jest istotne, gdy organizm potrzebuje energii lub gdy poziom cukru we krwi jest zbyt niski.
Dlatego insulina jest niezbędna do prawidłowej regulacji poziomu cukru we krwi, zapewniając, że nie wznosi się on zbyt wysoko ani nie spada zbyt nisko.
Co to jest współczynnik wrażliwości na insulinę?
Współczynnik wrażliwości na insulinę, znany również jako współczynnik korekcji, to miara, która wskazuje, o ile miligramów na decylitr (mg/dl) spadnie poziom cukru we krwi po podaniu 1 jednostki insuliny. Zrozumienie tego współczynnika może pomóc osobom z cukrzycą typu 1 w efektywnej regulacji poziomu cukru we krwi, zwłaszcza gdy znajdują się poza swoim zalecanym zakresem.
Zazwyczaj współczynnik ten dodawany jest do dawki insuliny przed posiłkiem i oparty jest na różnicy między aktualnym poziomem cukru we krwi a celem, który jest ustalany w konsultacji z lekarzem. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby docelowe poziomy cukru we krwi były jak najbardziej zbliżone do zdrowych wartości:
- Od 70 do 130 mg/dl przed posiłkiem
- Nie więcej niż 180 mg/dl do 2 godzin po posiłku
Plany leczenia insuliną mogą się różnić, ale większość osób z cukrzycą typu 1 korzysta z tzw. schematu insuliny podstawowej i bolusowej. Insulina podstawowa jest wstrzykiwana w formie insuliny o przedłużonym działaniu, aby utrzymać stabilny poziom cukru we krwi między posiłkami oraz podczas snu, a insulina szybkodziałająca pokrywa posiłki.
Osoby korzystające z pomp insulinowych mają stały dostęp do insuliny szybko działającej, która jest dostarczana przez całą dobę, z dodatkową ilością podawaną podczas posiłków.
W praktyce wiele osób posługuje się «zasadą 1800» do obliczania ilości insuliny szybko działającej potrzebnej do obniżenia poziomu cukru we krwi o określoną wartość. Oblicza się to, dzieląc liczbę 1800 przez całkowitą średnią dzienną dawkę insuliny szybko działającej.
Dla insuliny zwykłej stosuje się liczbę 1500, chociaż coraz mniej osób używa tego rodzaju insuliny. Załóżmy, że osoba przyjmuje 30 jednostek insuliny szybko działającej dziennie. W takim przypadku dzieląc 1800 przez 30, otrzymujemy współczynnik insuliny wynoszący 60. Oznacza to, że 1 jednostka insuliny szybko działającej obniży poziom cukru we krwi o 60 mg/dl.
Dla kogoś, kto ma na celu osiągnięcie poziomu glukozy 100 mg/dl przed posiłkiem, ale jego aktualny poziom wynosi 220 mg/dl, konieczne byłoby dodanie 2 jednostek insuliny szybko działającej (220-100 = 120; 120/60 = 2) do dawki na ten posiłek.
Kiedy należy przetestować współczynnik wrażliwości na insulinę
Wiele czynników może wpływać na współczynnik wrażliwości na insulinę w ciągu dnia, co czyni odpowiedni czas na test niezwykle ważnym.
Lekarze sugerują, aby współczynnik wrażliwości na insulinę testować jedynie wtedy, gdy:
- Poziom cukru we krwi jest co najmniej 50 mg/dl powyżej celu
- Od ostatniego posiłku minęło co najmniej 4 godziny
- Nie planowane są żadne posiłki przez następne 4 godziny
- Nie przyjmowano dawki insuliny bolusowej przez co najmniej 4 godziny
Należy unikać testowania współczynnika wrażliwości na insulinę w następujących sytuacjach:
- Po intensywnej aktywności fizycznej
- W trakcie choroby lub infekcji
- Po epizodzie niskiego poziomu cukru we krwi
- Podczas silnego stresu emocjonalnego
Aby przetestować współczynnik wrażliwości na insulinę, osoba powinna najpierw zmierzyć i zanotować poziom cukru we krwi oraz przyjąć dawkę korekcyjną insuliny bazując na własnym współczynniku wrażliwości. Następnie, po 2 i 3 godzinach, należy ponownie zmierzyć poziom cukru we krwi.
Jeśli wyniki są prawidłowe, poziom cukru we krwi powinien mieścić się w zakresie 40 punktów od celu. Jeżeli przekracza ten zakres dwa lub więcej razy, może być konieczna zmiana współczynnika korekcji. Dalsze testy mogą być potrzebne, aby potwierdzić wyniki.
W przypadku, gdy poziom cukru we krwi spadnie poniżej 70 mg/dl podczas testu, należy przerwać ocenę i zająć się leczeniem niskiego poziomu cukru we krwi.
Niezwykle istotne jest również, aby każdy pacjent konsultował się z lekarzem w sprawie ewentualnych korekt współczynnika wrażliwości na insulinę.
W jaki sposób insulina występuje w cukrzycy typu 1 i typu 2?
Dwa główne typy cukrzycy wpływają na rolę insuliny w organizmie w różny sposób.
Cukrzyca typu 1
Osoby z cukrzycą typu 1 nie są w stanie wytwarzać insuliny, co powoduje trudności w regulacji poziomu cukru we krwi. U tych pacjentów komórki beta produkujące insulinę są zniszczone.
Przyczyny tego stanu są wciąż badane, jednak uważa się, że w wielu przypadkach układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki beta trzustki, które produkują insulinę. Według American Diabetes Association, około 5% osób z cukrzycą choruje na tę formę. Cukrzyca typu 1 może wystąpić w każdym wieku, najczęściej jednak diagnozowana jest w dzieciństwie lub w młodym wieku dorosłym.
Objawy cukrzycy typu 1 mogą wystąpić szybko, ponieważ coraz więcej komórek beta zostaje uszkodzonych. Należą do nich:
- Zwiększone pragnienie
- Nadmierne oddawanie moczu
- Zmęczenie
- Suche usta
- Zwiększony apetyt
- Niewyjaśniona utrata masy ciała
Osoby z cukrzycą typu 1 muszą codziennie przyjmować insulinę, aby kontrolować swój poziom cukru we krwi, ponieważ nie są w stanie naturalnie produkować tego hormonu. Insulinę można podawać za pomocą strzykawki lub pompy insulinowej. Regularne kontrolowanie poziomu cukru we krwi oraz odpowiednie dostosowanie dawek insuliny jest kluczowe dla zmniejszenia ryzyka wystąpienia powikłań, takich jak:
- Uszkodzenie wzroku
- Problemy z stopami
- Choroby serca i układu krążenia
- Choroby nerek
- Cukrzycowa kwasica ketonowa, czyli stan, w którym organizm zaczyna rozkładać tłuszcz jako źródło energii
- Uszkodzenie nerwów
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 to stan metaboliczny, w którym organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub nie potrafi skutecznie jej wykorzystywać. Stan, w którym organizm nie jest w stanie należycie wykorzystać insuliny, nazywany jest insulinoopornością.
Według Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej, aż 90% z 371 milionów osób na świecie z cukrzycą ma tę formę schorzenia. Szacuje się również, że około połowa z nich nie jest świadoma swojego stanu.
Osoby z cukrzycą typu 2 powinny kontrolować swój poziom cukru we krwi poprzez dietę i aktywność fizyczną, a w razie potrzeby stosować leki, aby utrzymać poziom w docelowych granicach.
Warto zaznaczyć, że postęp cukrzycy typu 2 oraz konieczność przyjmowania leków można często opóźnić lub wręcz uniknąć, jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym etapie, a pacjent podejmie odpowiednie kroki w zakresie diety oraz aktywności fizycznej.
Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 obejmują:
- Nadwaga lub otyłość
- Brak aktywności fizycznej
- Wysokie ciśnienie krwi, podwyższony poziom trójglicerydów lub niski poziom «dobrego cholesterolu»
- Posiadanie bliskiego krewnego z cukrzycą typu 2
Statystyki pokazują, że osoby pochodzenia afrykańskiego, meksykańskiego, rdzenni Amerykanie, mieszkańcy wysp Pacyfiku, rdzenni Hawajczycy oraz osoby z Południowej Azji są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2, co sugeruje, że geny mogą odgrywać rolę w rozwoju tej choroby.
Nowe badania nad wrażliwością na insulinę w 2024 roku
Rok 2024 przynosi nowe badania dotyczące wrażliwości na insulinę, które rzucają światło na mechanizmy biochemiczne stojące za tym zjawiskiem. Ostatnie badania wykazały, że genetyka odgrywa kluczową rolę w określaniu indywidualnej wrażliwości na insulinę, co może otworzyć nowe możliwości w personalizacji terapii cukrzycy. Badania przeprowadzone w 2024 roku wskazują również na znaczenie diety bogatej w błonnik, która może poprawić wrażliwość na insulinę i obniżyć ryzyko cukrzycy typu 2.
Dodatkowo, nowe podejścia terapeutyczne, takie jak leki działające na receptory GLP-1, wykazują obiecujące wyniki w poprawie kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2. Te innowacyjne terapie mogą przyczynić się do poprawy jakości życia pacjentów oraz pomóc w lepszej regulacji poziomu cukru we krwi.
Wnioski z najnowszych badań sugerują, że odpowiedni styl życia, w tym aktywność fizyczna i zrównoważona dieta, pozostają fundamentem profilaktyki i leczenia cukrzycy. Warto dodać, że edukacja pacjentów na temat interakcji między insuliną a jedzeniem jest kluczowa dla skutecznej samokontroli. Współpraca z lekarzem, dietetykiem oraz zespołem zdrowotnym staje się niezbędna w dążeniu do osiągnięcia optymalnej wrażliwości na insulinę i regulacji poziomu glukozy we krwi.
