Choroba von Willebranda jest powszechnym, dziedzicznym zaburzeniem krzepnięcia krwi. Stanowi najczęstszy wrodzony przypadek krwawienia, ale może również występować w wyniku innych schorzeń, takich jak chłoniaki, białaczki, choroby autoimmunologiczne, w tym toczeń, a także w wyniku stosowania niektórych leków.
Osoba z chorobą von Willebranda (vWD) ma niedobór czynnika von Willebranda (vWF), co prowadzi do trudności w tworzeniu skrzepów krwi. W rezultacie czas krwawienia po zranieniu jest dłuższy niż u osób zdrowych.
Podobnie jak w przypadku hemofilii, czynnik krzepnięcia VIII może być nieobecny lub wadliwy u pacjentów z vWD. Choroba von Willebranda występuje częściej niż hemofilia, jednak zazwyczaj ma łagodniejszy przebieg.
Szacuje się, że dotyczy nawet 1 procenta populacji w Stanach Zjednoczonych.
Choć nie ma lekarstwa na to schorzenie, odpowiednie leczenie umożliwia pacjentom prowadzenie normalnego i zdrowego życia.
Rodzaje
Wyróżniamy trzy główne typy choroby von Willebranda:
Choroba von Willebranda typu 1
Typ 1 jest najczęstszym rodzajem dziedzicznej choroby von Willebranda, stanowiącym od 60 do 80 procent przypadków. Pacjenci z tym typem mają niski poziom czynnika von Willebranda oraz czynnika VIII, niezbędnego do krzepnięcia krwi.
W przypadku niskiego poziomu czynnika VIII, mówimy o hemofilii A. Typ 1 może mieć różny przebieg, od łagodnego do umiarkowanego, jednak w większości przypadków jest łagodny.
Choroba von Willebranda typu 2
Typ 2 vWD charakteryzuje się nieprawidłowym działaniem czynnika vWF i może mieć różne podtypy. Różnice te wynikają z mutacji genetycznych, które determinują sposób leczenia. Typ 2 stanowi od 15 do 30 procent przypadków.
Choroba von Willebranda typu 3
Pacjenci z tym typem mają znacznie obniżony poziom czynnika VIII oraz brak czynnika vWF. Typ 3 jest najrzadszą i najcięższą formą vWD, dotykającą od 5 do 10 procent osób z tym schorzeniem. Nabyta forma vWD może rozwijać się w wyniku chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń, lub nowotworów.
Objawy
Objawy choroby von Willebranda mogą być łagodne, przez co często pozostają niezauważone. Kiedy się pojawiają, mogą obejmować siniaki oraz nadmierne krwawienia, w tym z błon śluzowych, np. z przewodu pokarmowego.
Typowe objawy krwawienia to:
- Przedłużające się krwawienia z nosa, które mogą się powtarzać
- Krwawienia z dziąseł
- Długie i intensywne krwawienia miesiączkowe u kobiet
- Nadmierne krwawienia po urazach i zabiegach chirurgicznych
- Krwawienia po ekstrakcji zębów lub innej pracy stomatologicznej
- Siniaki, niekiedy z grudkami tworzącymi się pod skórą.
Czasami vWD zostaje zdiagnozowana dopiero po operacji, zabiegu dentystycznym lub poważnym urazie.
Kobiety mogą zauważyć następujące objawy związane z miesiączką:
- Skrzepy krwi o średnicy co najmniej 2,5 centymetra
- Moczenie więcej niż dwóch tamponów lub podpasek w ciągu dwóch godzin
- Potrzeba podwójnej ochrony sanitarnej w celu kontrolowania krwawienia
- Miesiączka trwająca ponad tydzień
- Objawy niedokrwistości, takie jak zmęczenie, duszność i senność.
Rzadko krwawienie może prowadzić do uszkodzenia narządów wewnętrznych, co w skrajnych przypadkach może być śmiertelne.
Czynniki i przyczyny ryzyka
Gdy naczynie krwionośne ulega uszkodzeniu, płytki krwi powinny zlepiać się, aby zatkać otwór i zatrzymać krwawienie.
Czynnik vWF odgrywa kluczową rolę w procesie krzepnięcia, łącząc się z płytkami krwi i transportując czynnik krzepnięcia VIII. Osoby z vWD mają niewystarczające ilości vWF lub ich vWF nie działa poprawnie.
Historia rodzinna jest najczęstszym czynnikiem ryzyka choroby von Willebranda. Osoba z tym genem ma 50 procent szans na przekazanie go swojemu potomstwu. Jeśli oboje rodzice mają wadliwy gen, ich dzieci mogą mieć vWD typu 3, najcięższą i najrzadszą formę.
Nabyta vWD, wynikająca z innego schorzenia, może pojawić się w późniejszym okresie życia.
Diagnoza
Wczesna diagnoza oraz odpowiednie leczenie znacząco zwiększają szanse na normalne i aktywne życie. Niektórzy pacjenci z typem 1 lub 2 mogą nie doświadczać poważnych problemów z krwawieniem, przez co nie zostają zdiagnozowani, aż do momentu operacji lub poważnego urazu.
Rozpoznanie vWD typu 3 zazwyczaj następuje we wczesnym dzieciństwie, gdyż wystąpienie dużego krwawienia jest prawdopodobne w okresie niemowlęcym.
Lekarz zbiera wywiad medyczny pacjenta, przeprowadza badanie fizykalne oraz zleca badania diagnostyczne.
Podczas oceny wywiadu lekarz może zapytać o:
- Nadmierne krwawienie po operacji lub zabiegu stomatologicznym
- Nieoczekiwane lub łatwe siniaki, czasem z grudkami pod skórą
- Pojawienie się krwi w kale
- Krwawienie stawów lub mięśni
- Krwawienie po zastosowaniu leków, takich jak aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub rozcieńczalniki krwi
- Nieprawidłowe wyniki badań dotyczących płytek krwi
- Niewyjaśnione krwawienia z nosa trwające dłużej niż 10 minut mimo ucisku na nos
- Częste krwawienia z nosa
- Ciężkie krwawienia miesiączkowe z obecnością skrzepów trwające dłużej niż tydzień
- Historia chorób nerek, wątroby, krwi lub szpiku kostnego.
Badanie fizykalne pozwoli na ocenę obecności siniaków oraz oznak krwawienia. Badania krwi ocenią:
- Poziomy antygenu vWF lub białka
- Aktywność kofaktora ristocetyny, aby sprawdzić, jak dobrze działa vWF i czy krew krzepnie prawidłowo
- Aktywność krzepnięcia czynnika VIII, aby ustalić jego poziom
- Strukturę czynnika von Willebranda (vWF) oraz jego multimery, aby określić typ vWD
- Funkcję płytek krwi
- Czas krwawienia, aby ocenić, jak długo trwa proces zatrzymywania krwawienia.
Wyniki badań mogą być dostępne w ciągu 2-3 tygodni, a niektóre testy mogą wymagać powtórzenia w celu potwierdzenia diagnozy. Pacjent może być skierowany do hematologa, specjalisty w dziedzinie chorób krwi.
Leczenie
Nie ma lekarstwa na vWD, ale dostępne są metody leczenia, w tym leki, które pomagają zapobiegać lub łagodzić epizody krwawienia.
Objawy vWD zwykle mają łagodny przebieg, a leczenie jest wymagane głównie w przypadku operacji, zabiegów dentystycznych lub po urazach. Schemat leczenia zależy od rodzaju i ciężkości stanu oraz od reakcji pacjenta na terapię.
Leki mogą:
- Kontrolować ciężkie miesiączki
- Uwolnić więcej vWF i czynnika VIII do krwiobiegu
- Zapobiegać rozpadowi skrzepów krwi
- Zastępować brakujący vWF.
Desmopresyna (DDAVP) jest syntetycznym hormonem, który można podawać w formie zastrzyku lub aerozolu do nosa (Stimate). Działa podobnie do naturalnego hormonu wazopresyny, stymulując organizm do uwalniania większej ilości vWF, co podnosi poziom czynnika VIII. Jest zazwyczaj przepisywana osobom z typem 1 i 2 vWD.
Aerozol do nosa może być stosowany na początku menstruacji lub przed drobnymi zabiegami chirurgicznymi.
Jeśli DDAVP nie jest wystarczające, można przepisać stężone czynniki krzepnięcia krwi zawierające vWF i czynnik VIII dla wszystkich trzech typów vWD.
Doustne środki antykoncepcyjne, szczególnie te zawierające estrogen, mogą być pomocne dla kobiet z długimi cyklami miesiączkowymi.
Leki przeciwdziałające krzepnięciu lub leki antyfibrynolityczne spowalniają rozkład czynników krzepnięcia, co pomaga utrzymać skrzep na miejscu po jego utworzeniu, zwłaszcza podczas zabiegów chirurgicznych lub stomatologicznych.
Kleje fibrynowe to substancje podobne do kleju, które nakłada się bezpośrednio na ranę w celu zatrzymania krwawienia.
Komplikacje
W czasie ciąży poziomy vWF i czynnika VIII zazwyczaj wzrastają, ale mogą wystąpić powikłania krwawienia podczas porodu, co może prowadzić do ciężkich krwawień trwających dłużej po urodzeniu.
Kobieta z vWD powinna skonsultować się z hematologiem oraz specjalistą ginekologiem przed zajściem w ciążę. Zazwyczaj zaleca się badania krwi w trzecim trymestrze.
Zapobieganie epizodom krwawienia
Aby zapobiegać epizodom krwawienia, osoby z vWD powinny konsultować się z lekarzem przed przyjmowaniem jakichkolwiek leków oraz unikać leków dostępnych bez recepty (OTC), które mogą wpływać na krzepnięcie krwi, takich jak aspiryna, ibuprofen i inne NLPZ.
Powinny także informować personel medyczny, w tym dentystów i trenerów sportowych, o swoim stanie zdrowia. Osoby z poważnymi objawami powinny nosić identyfikator medyczny.
Aby zminimalizować ryzyko zdrowotne, osoby z vWD powinny stosować zdrową, zbilansowaną dietę oraz regularnie ćwiczyć. Zwykle vWD nie wpływa na codzienne czynności, ale dzieci powinny unikać sportów kontaktowych, takich jak piłka nożna czy hokej.
Nowe badania i dane z 2024 roku
W 2024 roku ukazały się nowe badania dotyczące choroby von Willebranda, które dostarczają cennych informacji na temat jej diagnostyki i leczenia. Badania sugerują, że wczesna diagnoza, a także genotypowanie pacjentów może znacząco poprawić efektywność leczenia. Ponadto, nowoczesne terapie genowe zaczynają być testowane w kontekście vWD, co budzi nadzieję na przyszłe możliwości leczenia, które mogą przynieść trwałe efekty.
Nowe statystyki wskazują, że skuteczność leczenia desmopresyną w przypadku typów 1 i 2 wzrosła o 20% w ostatnich latach, co może wynikać z lepszego doboru terapii do indywidualnych potrzeb pacjentów. Warto również zauważyć, że zwiększone uświadamianie społeczności na temat vWD przyczyniło się do wcześniejszej identyfikacji choroby, co ma kluczowe znaczenie dla poprawy jakości życia pacjentów.
W kontekście prewencji, nowe badania podkreślają znaczenie edukacji pacjentów i personelu medycznego w zakresie unikania leków wpływających na krzepliwość krwi oraz wdrażania programów wsparcia dla osób z vWD, co może znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań.
