Glioblastoma, jedna z najgroźniejszych postaci raka mózgu, mogła znaleźć swojego nemesis. Nowe badania pokazują, że nowotwór, który jest bardzo trudny do leczenia, może zostać zatrzymany przez związek eksperymentalny.
Glioblastoma jest szczególnie agresywną postacią guza mózgu, z medianą przeżywalności wynoszącą 10-12 miesięcy. To nie jest tylko statystyka, to rzeczywistość, która dotyka setki pacjentów każdego roku.
Jednym z powodów, dla których glejaki są tak zabójcze, jest to, że powstają one z komórek mózgowych zwanych astrocytami. Komórki te mają kształt gwiazdy, co sprawia, że gdy powstają guzy, rozwijają się macki, co utrudnia ich chirurgiczne usunięcie. Można to porównać do rozprzestrzeniania się korzeni rośliny, która zyskuje dostęp do cennych zasobów.
Dodatkowo, nowotwory gwałtownie przyspieszają. Dzieje się tak, ponieważ astrocyty zapewniają wsparcie neuronom i kontrolują ilość krwi, która do nich dociera; tak więc, gdy powstają guzy, mają dostęp do dużej liczby naczyń krwionośnych, co sprzyja szybkiemu wzrostowi i rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych.
Innym powodem, dla którego glejaki są tak trudne do leczenia, jest ich wysoka częstość nawrotów. To częściowo wynika z obecności subpopulacji komórek w nowotworze zwanych komórkami macierzystymi glejaka (GSC) – rodzajem samoregenerujących się komórek nowotworowych, które kontrolują wzrost nowotworów.
Dr Subhas Mukherjee, profesor patologii na Northwestern University Feinberg School of Medicine w Chicago, IL, i jego zespół badali zachowanie tych komórek przez wiele lat. To, co odkryli, jest naprawdę fascynujące.
Opierając się na wcześniejszych badaniach, Mukherjee i jego zespół odkryli, że komórki te zawierają wysokie poziomy enzymu zwanego CDK5. Zablokowanie tego enzymu, jak pokazują nowe badania, powstrzymuje glejaki przed wzrostem i hamuje zdolności samoodnawiające GSC.
Wyniki tych badań zostały opublikowane w renomowanym czasopiśmie, co potwierdza ich znaczenie w kontekście nowoczesnej onkologii.
Inhibitor CDK5 zatrzymuje wzrost guza
Poprzednie badania z wykorzystaniem modelu muchowego nowotworów mózgu, przeprowadzone przez Mukherjee i jego zespół, ujawniły, że wyciszanie genu, który koduje CDK5, zmniejszyło rozmiar guza i liczbę GSC. To jest kluczowy krok w walce z tym wyniszczającym nowotworem.
Dalsze badania genetyczne u ludzi z glejakiem ujawniły, że osoby te miały również wysoki poziom enzymu CDK5. Mukherjee dokładniej opisuje proces badawczy, mówiąc: «Rozpoczęliśmy testy w naszym laboratorium i odkryliśmy, że CDK5 promuje wysoki poziom zarażenia w komórkach, więc proliferują i rosną więcej.»
«Wyizolowaliśmy komórki, które były najbardziej podobne do macierzystych, i odkryliśmy, że mają wysoki poziom CDK5 w porównaniu do tych, które są mniej podobne do macierzystych». To odkrycie otwiera nowe możliwości terapeutyczne.
Następnie naukowcy zastosowali inhibitor CDK5 do ludzkich komórek glejaka. To powstrzymało rozwój guzów i spowodowało, że GSC straciły część swojej łodygi, co utrudniło im regenerację. To przełomowy krok w kierunku efektywniejszego leczenia.
Naukowcy przetestowali także skuteczność tego enzymu-blokera na trzech głównych podtypach glejaka: neuronowych, klasycznych i mezenchymalnych. Wykazano, że ten drugi podtyp ma niższe poziomy CDK5, więc w przyszłości to nowe podejście może nie przynosić korzyści pacjentom z glejakiem mezenchymalnym w istotny sposób.
Nowy związek może zatrzymać nawrót guza
Mukherjee komentuje, w jaki sposób odkrycia jego i jego zespołu mogą zmienić praktyki terapeutyczne w leczeniu glioblastoma:
«Śmiertelność glejaka zmieniła się jedynie umiarkowanie w ciągu ostatnich 30 lat» – mówi. «Obecny lek, temozolomid, jest dość skuteczny, gdy guz powraca – a jednym z głównych problemów z glejakami jest tendencja do powrotu.»
Ale użycie inhibitora CDK5 w połączeniu z tym lekiem do chemioterapii może zahamować wzrost guza i uniemożliwić mu powrót. «Pomysł polega na zabiciu resztek i komórek macierzystych glejaka po chemioterapii» – mówi Mukherjee. «To są komórki, które utrzymują się i powodują nawroty.»
Inhibitor CDK5 – zwany CP681301 – może przekroczyć barierę krew-mózg, co czyni go obiecującym kandydatem na nowe leki. Wyniki tego badania sugerują, że związek ten jest idealny do tworzenia nowych terapii. Mukherjee już pracuje nad zaprojektowaniem takiego leku i ma nadzieję, że proces ten będzie dość szybki. «Mamy nadzieję, że uda nam się wygenerować kilka modeli i rozpocząć testowanie w ciągu kilku miesięcy» – mówi badacz.
Nowe badania i przyszłość terapii glioblastomy
Warto również wspomnieć o tym, że badania nad glioblastomą są wciąż intensywnie prowadzone. Ostatnie doniesienia wskazują, że połączenie różnych terapii, takich jak immunoterapia i terapia celowana, mogą przynieść nowe możliwości w walce z tym nowotworem. Statystyki pokazują, że coraz więcej pacjentów korzysta z tych nowoczesnych podejść, co daje nadzieję na dłuższe przeżycie oraz lepszą jakość życia. Nowe badania nad innymi enzymami i ich rolą w rozwoju glioblastomy również mogą przyczynić się do opracowania innowacyjnych strategii terapeutycznych, które w przyszłości staną się rutyną w leczeniu tego złożonego nowotworu.
