W świecie równych praw, luk w wynagrodzeniach i zabawek związanych z płcią, jedno pytanie pozostaje kluczowe dla naszego zrozumienia dwóch płci biologicznych: czy mózgi mężczyzn i kobiet są inaczej połączone? Jeśli tak, w jaki sposób i w jaki sposób to ma znaczenie?
Istnieje wiele badań, które mają na celu zbadanie kwestii leżących u podstaw różnic między mózgiem kobiet i mężczyzn. Jednak wyniki wydają się różnić znacznie, lub interpretacje podane do głównych ustaleń są niezgodne.
W dotychczasowych badaniach naukowcy badali wszelkie fizjologiczne różnice między mózgami kobiet i mężczyzn. Następnie badali wzorce aktywacji w mózgach uczestników obu płci, aby sprawdzić, czy mężczyźni i kobiety odnoszą się do tych samych zewnętrznych bodźców i zadań poznawczych lub motorycznych w ten sam sposób.
Na koniec pojawia się pytanie: czy którakolwiek z tych różnic wpływa na sposób wykonywania przez mężczyzn i kobiety tych samych zadań? Czy takie różnice dotyczą mężczyzn i podatności kobiet na różne zaburzenia mózgu?
Często nie ma jednoznacznych odpowiedzi, a naukowcy mają tendencję do nie zgadzania się co do niektórych najbardziej podstawowych aspektów – na przykład tego, czy istnieją istotne różnice fizjologiczne między mózgiem kobiet i mężczyzn.
W tym artykule przyjrzymy się niektórym nowszym opracowaniom dotyczącym tych pytań i przedstawimy, gdzie znajdują się obecne badania.
Czy istnieją „różnice przewodowe”?
Coraz częściej internetowe artykuły i popularne książki naukowe odwołują się do nowych badań naukowych, dostarczając szybkich i łatwych wyjaśnień „dlaczego mężczyźni pochodzą z Marsa, a kobiety pochodzą z Wenus”, aby parafrazować dobrze znany bestseller o zarządzaniu relacjami heteroseksualnymi.
Jednym z takich przykładów jest książka z Instytutu Guriańskiego, która podkreśla, że dziewczynki i chłopcy powinni być traktowani inaczej, ze względu na leżące u ich podstaw różnice neurologiczne. Według autorów, niezróżnicowane wychowywanie dzieci może być niezdrowe.
Samochody dla chłopców, misie dla dziewczynek?
Dr Nirao Shah, który jest profesorem psychiatrii i nauk behawioralnych na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, sugeruje również, że istnieją pewne podstawowe „zachowania [które] są niezbędne dla przeżycia i rozmnażania”, związane z reprodukcją i samozachowaniem, które są różne u mężczyzn i kobiet.
Te, jak dodaje, są „wrodzone, a nie uczone […] [na zwierzętach], więc zastosowane obwody powinny być rozwojowo podłączone do mózgu, obwody te powinny się różnić w zależności od płci, na którą patrzysz”.
Niektóre przykłady dotyczące tych „wrodzonych różnic” często pochodzą z badań nad różnymi naczelnymi, takimi jak małpy rezus. Jeden eksperyment oferował samce i samice małp tradycyjnie „dziewczęce” („pluszowe”) lub „chłopskie” („kołowe”) zabawki i obserwował, jakie rodzaje zabawek wolałyby.
Zespół badaczy odkrył, że samce małp rezus naturalnie faworyzowały zabawki „na kółkach”, podczas gdy samice grały głównie z „pluszowymi” zabawkami.
To, jak argumentowali, było oznaką, że „chłopcy i dziewczęta [mogą] preferować różne aktywności fizyczne z różnymi rodzajami zachowań i różnymi poziomami wydatków na energię”.
Podobne wyniki zostały stwierdzone przez badaczy z Wielkiej Brytanii na temat chłopców i dziewcząt między 9 a 32 miesiącem życia – okres, w którym, jak twierdzą niektórzy badacze, dzieci są zbyt młode, by tworzyć stereotypy dotyczące płci.
Pozorne różnice w preferencjach zostały wyjaśnione za pomocą różnicowego hardwiringu w mózgu kobiety i mężczyzny. Jednak krytyka tej perspektywy również obfituje.
Odrzucając badania na małpach, niektórzy specjaliści twierdzą, że niezależnie od tego, jak bardzo przypominają człowieka z biologicznego punktu widzenia, małpy i inne zwierzęta nadal nie są ludźmi, a kierowanie naszym zrozumieniem mężczyzn i kobiet przez instynkty samców i samic to błędny.
Jeśli chodzi o badania nad niemowlętami i małymi dziećmi, badacze często identyfikują pułapki. Chłopcy i dziewczęta, niektórzy twierdzą, mogą już rozwinąć stereotypy dotyczące płci od drugiego roku życia, a ich gust dla „dziewczęcych” lub „chłopięcych” zabawek może zależeć od tego, w jaki sposób rodzice je uspołeczniają, nawet jeśli sami rodzice nie zawsze są świadomi utrwalania stereotypów .
Perspektywa, że preferencje „płeć” można wytłumaczyć poprzez aktywność hormonalną, a różnice w mózgach mężczyzn i kobiet pozostają zatem kontrowersyjne.
Różne wzorce aktywacji mózgu
Mimo to istnieje wiele badań, które wskazują różne wzorce aktywacji w mózgach mężczyzn i kobiet, biorąc pod uwagę to samo zadanie lub narażonych na te same bodźce.
Nawigacja
W jednym z takich badań oceniono zależność płciową od aktywności mózgu w kontekście nawigacji wzrokowo-przestrzennej. Naukowcy wykorzystali funkcjonalny MRI (fMRI) do monitorowania, w jaki sposób mózgi mężczyzn i kobiet reagowały na zadanie w labiryncie.
W swojej działalności uczestnicy obu płci musieli wydostać się ze złożonego wirtualnego labiryntu.
Zauważono, że u mężczyzn lewy hipokamp – który był związany z pamięcią kontekstu – świecił w sposób uprzywilejowany.
U kobiet jednak aktywowano w tym miejscu prawą tylną warstwę kory ciemieniowej, która wiąże się z percepcją przestrzenną, kontrolą motoryczną i uwagą oraz prawą korą przedczołową, która została powiązana z pamięcią epizodyczną.
W innym badaniu odkryto „raczej wyraźne różnice” pomiędzy spoczynkową aktywnością mózgu u mężczyzn i kobiet. Kiedy mózg znajduje się w stanie spoczynku, oznacza to, że nie reaguje na żadne bezpośrednie zadania – ale to nie znaczy, że nie jest aktywny.
Skanowanie mózgu „w spoczynku” ma na celu ujawnienie jakiejkolwiek aktywności, która jest „nieodłączna” dla tego mózgu i która dzieje się spontanicznie.
Patrząc na różnice między mózgiem męskim i żeńskim „w spoczynku”, naukowcy dostrzegli „złożony wzór, sugerujący, że kilka różnic między mężczyznami i kobietami w zachowaniu może mieć swoje źródła w aktywności spoczynkowego mózgu”.
Różnice w zachowaniach mogą jednak być przedmiotem debaty.
Sygnały społeczne
Na przykład eksperyment skierowany na reakcję mężczyzn i kobiet na postrzegane zagrożenie podkreślił lepszą ocenę zagrożenia ze strony kobiet.
Badanie, w którym wykorzystano fMRI do skanowania aktywności mózgu nastolatków i dorosłych obu płci, wykazało, że dorosłe kobiety wykazywały silną reakcję nerwową na jednoznaczne sygnały zagrożenia wizualnego, podczas gdy dorośli mężczyźni i nastolatki obu płci wykazywali znacznie słabszą odpowiedź.
W ubiegłym roku również doniesiono o badaniu wskazującym na różne wzorce współpracy kobiet i mężczyzn, z możliwymi podstawowymi wyjaśnieniami dotyczącymi neuronów.
Obserwowano grupy kobiet-mężczyzn, kobiet-kobiet i kobiet-mężczyzn, które wykonywały to samo proste zadanie polegające na współpracy i synchronizacji.
Ogólnie pary par tej samej płci radziły sobie lepiej niż pary przeciwnej płci. Ale spójność między-mózgowa – czyli względna synchronizacja aktywności nerwowej w mózgach pary wykonującej wspólne zadanie – była obserwowana w różnych miejscach w mózgach mężczyzn i mężczyzn w porównaniu z kobietami-kobietami.
W innym badaniu wykorzystującym fMRI również podkreślono znaczące różnice między tym, w jaki sposób mózgi kobiet i mężczyzn organizują swoją aktywność. Istnieją różne schematy aktywacji w sieciach mózgowych mężczyzn i kobiet – wyjaśniają naukowcy, co koreluje z zasadniczymi różnicami w zachowaniu mężczyzn i kobiet.
Różne wzorce aktywacji, ale co to znaczy?
Niedawne badania jednak nie zgadzają się, że istnieją fundamentalne różnice funkcjonalne, choć metodologia tego badania została zakwestionowana. Autorzy tej pracy przeanalizowali skany MRI ponad 1400 ludzkich mózgów, pochodzące z czterech różnych zestawów danych.
Ich odkrycia sugerują, że niezależnie od różnic fizjologicznych między mózgiem kobiet i mężczyzn, nie wskazują one na ukryte, specyficzne dla płci wzorce zachowań i socjalizacji.
Ilości białej i szarej masy w mózgach ludzi odnoszących się do obu płci nie różnią się znacząco, jak wykazały badania.
Naukowcy podkreślili również, że „większość ludzi posiada mozaikę cech osobowości, postaw, zainteresowań i zachowań”, zgodną z indywidualnymi cechami fizjologicznymi i niespójną z dualistycznym poglądem na „męskość” i „kobiecość”.
„Brak wewnętrznej spójności w ludzkim mózgu i cechach płci podważa dimorficzny [dualistyczny] pogląd na ludzki mózg i zachowanie […] W szczególności powinniśmy przejść od myślenia o mózgach do dwóch klas, jednej typowej dla mężczyzn i drugiej. inne typowe dla kobiet, aby docenić zmienność mozaiki ludzkiego mózgu. „
Podatność na zaburzenia mózgu
Mając to na uwadze, wielu naukowców nadal wskazuje na dowody, że wyraźne fizjologiczne wzorce mózgowe mężczyzn i kobiet prowadzą do zróżnicowanej podatności na choroby neurokognitywne, a także do innych problemów związanych ze zdrowiem.
Jedno z ostatnich badań, na przykład, sugeruje, że mikrogleje – które są wyspecjalizowanymi komórkami należącymi do układu odpornościowego mózgu – są bardziej aktywne u kobiet, co oznacza, że kobiety są bardziej narażone na przewlekły ból niż mężczyźni.
Jeszcze inna analiza skanów mózgu dla obu płci sugerowała, że kobiety wykazują wyższą aktywność mózgu w większej liczbie regionów mózgu niż mężczyźni.
Zdaniem naukowców ta zwiększona aktywacja – zwłaszcza kory przedczołowej i regionów limbicznych, związana z kontrolą impulsów i regulacją nastroju – oznacza, że kobiety są bardziej podatne na zaburzenia nastroju, takie jak depresja i lęk.
Warunki „męskie-stronnicze” i „uprzedzenia kobiet”
Metaanaliza badań związanych z różnicami płci w mózgu potwierdza, że mężczyźni i kobiety są podatni na w dużej mierze różne zaburzenia mózgu.
„Przykłady stanów uprzedzonych przez mężczyzn obejmują autyzm, zespół deficytu uwagi / nadpobudliwości, zaburzenie zachowania, specyficzne zaburzenie języka, zespół Tourette’a i dysleksję, a przykłady stanów uprzedzeń u kobiet obejmują depresję, zaburzenie lękowe i jadłowstręt psychiczny.”
Autorzy sugerują, że ważne jest, aby wziąć pod uwagę różnice fizjologiczne w celu wzmocnienia podejść profilaktycznych i leczenia.
Wcześniejsze badanie odnotowało również zróżnicowane wzorce podatności na zaburzenia mózgu między płciami, ale jednocześnie uznało pewne istotne ograniczenia.
Po pierwsze, autorzy stwierdzili, że wiele wcześniejszych badań nie zdołało zatrudniać podobnej liczby uczestników każdej płci, co mogło doprowadzić do uprzedzeń związanych z płcią. Dodatkowo wyjaśnili, „ponieważ kobiety mogą szukać leczenia częściej niż mężczyźni, może być łatwiej dla naukowca rekrutować kobiety”.
„Oba te czynniki mogą prowadzić do próbki pacjenta predysponowanej do nierównomiernego rozmieszczenia płci” – przyznają autorzy, ale ich wnioski pozostają niezmienne.
„Dopasowanie endergetyczne jest kluczowe w klinicznych badaniach obrazowych i wspiera ideę eksplorowania populacji mężczyzn i kobiet jako odrębnych grup” – apelują naukowcy, powołując się na bogactwo badań, które wskazują na tę samą interpretację.
Czy różnice w mózgu są fundamentalne dla funkcjonowania mężczyzn i kobiet? Odpowiedź jest może. Podczas gdy w tak wielu badaniach odnotowano różne wzorce aktywacji w mózgu, nie zawsze oznaczały one różnice w wydajności poszczególnych zadań.
Jednocześnie, z punktu widzenia opieki zdrowotnej, ważne może być uwzględnienie różnic płciowych, aby opracować najlepsze możliwe plany leczenia dla różnych osób.
