PTSD (zespół stresu pourazowego) to poważne zaburzenie psychiczne, które może wystąpić po przebyciu traumatycznego wydarzenia. Jest to rodzaj lęku, który pojawia się w wyniku ekstremalnego strachu, szoku i poczucia bezradności.
Wiele osób doświadcza krótkotrwałych trudności w przystosowaniu się po traumatycznych zdarzeniach. Na szczęście, z odpowiednim wsparciem i zdrowymi metodami radzenia sobie, z czasem możemy odzyskać równowagę.
Jednak są też przypadki, gdy objawy PTSD stają się przewlekłe, utrzymując się przez miesiące lub nawet lata. Badania pokazują, że PTSD może pojawić się nawet dwa lata po traumatycznym wydarzeniu. Przykładem jest badanie, które wykazało, że jeden na ośmiu mieszkańców Dolnego Manhattanu najprawdopodobniej cierpiał na PTSD dwa do trzech lat po atakach z 11 września.
Osoby cierpiące na PTSD mogą znacznie zmagać się z codziennym życiem, a brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych. Dlatego szybkie zdiagnozowanie i podjęcie leczenia jest kluczowe.
Członkowie służb wojskowych, wracający z misji w Iraku i Afganistanie, często zmagają się z PTSD, co może być połączone z problemami związanymi z nadużywaniem alkoholu.
Według medycznego słownika MediLexicon, PTSD definiuje się jako:
- Rozwój długotrwałych objawów po doświadczeniu traumatycznym, które wykraczają poza zwykłe ludzkie doświadczenia. Objawy te mogą obejmować retrospekcje, unikanie bodźców przypominających uraz, a także odrętwienie emocjonalne i problemy poznawcze.
- Diagnoza zgodnie z DSM (Diagnostycznym i Statystycznym Podręcznikiem Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), kiedy spełnione są określone kryteria.
Osoby, które doświadczyły lub były świadkiem jednego z poniższych zdarzeń, mogą być szczególnie narażone na rozwój PTSD:
PTSD często diagnozuje się u weteranów wojennych.
- Wojny i konflikty zbrojne
- Klęski żywiołowe
- Poważne wypadki
- Ataki terrorystyczne
- Brutalne zgony
- Osobiste napady
- Każda sytuacja, która wywołuje skrajny lęk, szok lub bezradność.
Częstość występowania: Jak powszechny jest PTSD?
Szacuje się, że około 5% mężczyzn i 10% kobiet doświadczy PTSD w pewnym momencie życia. Może to dotknąć osoby w każdym wieku. Zgodnie z danymi NHS (National Health Service, Wielka Brytania), około 40% osób rozwija PTSD po nagłej śmierci bliskiej osoby. Osoby z PTSD często przeżywają koszmary, mają trudności z koncentracją, doświadczają poczucia izolacji oraz odczuwają oderwanie od rzeczywistości. Objawy mogą być tak poważne, że znacznie utrudniają codzienne życie.
Objawy
Osoby narażone na traumatyczne wydarzenia mogą doświadczać następujących objawów, które zwykle ustępują w ciągu kilku dni lub tygodni:
- Koszmary senne
- Przerażające myśli
- Pocenie się i drżenie
- Unikanie rozmów o wydarzeniu
- Unikanie sytuacji przypominających o traumie
- Uczucie odosobnienia
- Emocjonalne i psychiczne odrętwienie
- Problemy z pamięcią dotyczącą wydarzenia
- Zmniejszone zainteresowanie życiem
- Reakcje «walki lub ucieczki»
- Trudności z koncentracją
- Bezsenność
- Drażliwość
- Wybuchy gniewu
- Nadmierna czujność
- Poczucie winy
- Nadmierne spożycie alkoholu
- Uzależnienia
- Problemy w relacjach
- Fobie i zaburzenia lękowe
- Depresja
- Bóle głowy i dolegliwości somatyczne
Osoby z PTSD mogą zauważyć, że objawy pojawiają się i znikają, podczas gdy inne mogą zmagać się z przewlekłymi objawami. Często dźwięki lub zapachy mogą przywołać wspomnienia traumy, wywołując intensywne reakcje emocjonalne.
Kiedy udać się do lekarza
Człowiek może doświadczyć objawów po traumatycznym wydarzeniu, niekoniecznie oznaczających PTSD. Objawy mogą obejmować strach, lęk, smutek czy trudności w zasypianiu. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż miesiąc i wpływają na codzienne życie, należy skontaktować się z lekarzem. Wczesna interwencja terapeutyczna jest kluczowa dla zapobiegania pogłębianiu się objawów.
W sytuacjach krytycznych, gdy objawy stają się niezwykle intensywne, konieczne może być uzyskanie pomocy w nagłych wypadkach lub wsparcie bliskiej osoby.
Przyczyny
Nadal nie do końca wiadomo, dlaczego niektórzy ludzie rozwijają PTSD, a inni nie. Zespół stresu pourazowego jest szczególnie powszechny wśród osób, które doświadczyły przemocy lub działań wojennych. Istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia PTSD.
Czynniki ryzyka PTSD
- Traumatyczne wydarzenia, takie jak ekspozycja bojowa, molestowanie, przemoc w dzieciństwie.
- Traumatyczne doświadczenia kobiet, w tym przemoc seksualna i fizyczna.
- Inne traumatyczne okoliczności, takie jak wypadki, klęski żywiołowe, ataki terrorystyczne.
- Diagnozy medyczne zagrażające życiu, na przykład rak piersi, które mogą zwiększać ryzyko PTSD.
- Historia rodzinna problemów ze zdrowiem psychicznym.
- Płeć – kobiety są cztery razy bardziej narażone na rozwój PTSD niż mężczyźni.
- Czynniki genetyczne, które mogą wpływać na ryzyko rozwoju PTSD.
- Problemy zdrowotne fizyczne oraz psychiczne przed wystąpieniem traumy.
- Oglądanie traumatycznych wydarzeń w mediach może również prowadzić do PTSD.
- Poród – wiele kobiet doświadcza PTSD po porodzie.
- Nienormalna reakcja hormonalna na stres.
Diagnoza
Większość lekarzy jest w stanie zdiagnozować PTSD po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z pacjentem. Lekarze oceniają objawy i mogą skierować pacjenta do psychologa lub psychiatry w celu dalszej oceny. Rozpoznanie opiera się na kryteriach zawartych w DSM (Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych).
Naukowcy z University of Alberta w Edmonton w Kanadzie badają możliwość wykorzystania skanów mózgu do diagnozowania PTSD.
Wspólne kryteria rozpoznania PTSD:
- Pacjent doświadczył lub był świadkiem wydarzenia związanego z zagrożeniem życia.
- Intensywna reakcja emocjonalna na traumatyczne zdarzenie.
- Objawy jak retrospekcje, koszmary senne.
- Unikanie sytuacji przypominających o traumie.
- Emocjonalne odrętwienie.
- Stan ciągłej czujności w poszukiwaniu zagrożeń.
- Objawy trwające dłużej niż miesiąc.
- Objawy wpływające na codzienne funkcjonowanie pacjenta.
Najnowsze osiągnięcia dotyczące PTSD
PTSD «podnosi ryzyko zawału serca i udaru kobiet». Kobiety z PTSD mają o 60% większe ryzyko wystąpienia tych schorzeń, jak wykazało badanie na prawie 50 000 uczestników, opublikowane przez American Heart Association.
Niska zmienność rytmu serca może być również powiązana z ryzykiem PTSD, zwłaszcza u wojskowych powracających z misji bojowych.
Nowe badania sugerują, że elektryczny stymulator mózgu może znacząco pomóc w leczeniu przewlekłego PTSD.
Ponadto, mikroorganizmy jelitowe mogą odgrywać kluczową rolę w leczeniu lub zapobieganiu PTSD i innym zaburzeniom nastroju, jak lęk czy depresja.
Leczenie
W Wielkiej Brytanii lekarze rodzinni często kierują pacjentów do specjalistów zdrowia psychicznego. PTSD jest leczone psychoterapią, farmakoterapią lub ich kombinacją.
Możliwe terapie PTSD
- Gry komputerowe, takie jak «Tetris», mogą zmniejszać liczbę retrospekcji po traumatycznych wydarzeniach.
- CBT (terapia poznawczo-behawioralna) pomaga zmieniać negatywne myślenie i radzić sobie z traumą.
- EMDR (desensytyzacja i ponowne przetwarzanie ruchu oczu) pozwala pacjentom pracować nad traumą w bezpieczny sposób.
- Terapia ekspozycyjna, choć kontrowersyjna, wykazuje pozytywne efekty dla wielu pacjentów.
Leki na PTSD
- SSRI, takie jak paroksetyna, są najczęściej przepisywanymi lekami na PTSD.
- Benzodiazepiny pomagają w leczeniu lęku i bezsenności, ale powinny być stosowane ostrożnie.
- MDMA, farmaceutyczna wersja ecstasy, może wspierać radzenie sobie z traumą.
- Kortyzon może zmniejszać ryzyko PTSD, według badań z Uniwersytetu Benegata w Negev.
Wskazówki dotyczące leczenia NICE PTSD
NICE (National Institute for Health and Clinical Excellence) zaleca:
- W przypadku łagodnych objawów – czujne czekanie przez mniej niż cztery tygodnie.
- Indywidualna opieka medyczna w zakresie CBT lub EMDR dla wszystkich pacjentów.
- Młodzież i dzieci powinny mieć dostęp do dostosowanej terapii CBT.
- Leki nie powinny być rutynowo stosowane jako pierwsze leczenie.
- Nie należy przeprowadzać rutynowych sesji podsumowujących po traumatycznych wydarzeniach.
Komplikacje
- Fizyczne zmiany w mózgu, w tym zmniejszenie wielkości hipokampa.
- Wyższa śmiertelność wśród pacjentów z chorobami serca, u których występują objawy PTSD.
- Ryzyko długotrwałych problemów zdrowotnych, takich jak przewlekłe dolegliwości.
- Wyższe ryzyko chorób serca u starszych mężczyzn z PTSD.
Jak zapomnieć o niechcianych wspomnieniach
Badania z University of Cambridge ujawniają, co dzieje się w mózgu, gdy próbujemy zapomnieć o niechcianych wspomnieniach. Zrozumienie tych mechanizmów może prowadzić do nowych terapii dla osób z PTSD.
Naukowcy wierzą, że ich odkrycia mogą przyczynić się do rozwoju innowacyjnych metod leczenia dla osób cierpiących na zaburzenia kontroli pamięci, w tym PTSD.
